تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۵/۱۹ ساعت ۰۱:۱۰
کد مطلب : ۵۰۷۷۰
با تبديل نظام سياسي از «پارلماني» به «ریاست‌جمهوری»؛
انتخاب اولين رييس‌جمهور تركيه با راي مستقيم مردم
گروه بين‌الملل: مردم ترکیه امروز یکشنبه به پای صندوق‌های رای می‌روند تا از میان سه نامزد یکی را برای پست ریاست‌جمهوری که تا امروز، جنبه سمبليك داشت، انتخاب کنند، دوازدهمین رئیس جمهور ترکیه برای اولین بار به جای تعیین از طریق پارلمان، با آرای مستقیم مردم انتخاب می‌شود.
به نقل از خبرگزاری آسوشیتدپرس، برای پیروزی در انتخابات دهم اوت (19 مرداد) یک نامزد باید اکثریت مطلق آرا یعنی بیش از پنجاه درصد آراء را کسب کند. اگر هیچ نامزدی موفق نشود، دور دوم انتخابات دو هفته بعد در 24 اوت میان دو نامزد با بالاترین آراء برگزار می‌شود. دوران ریاست جمهوری ترکیه پنج ساله است. انتخابات در ساعت هشت صبح به وقت محلی (ساعت پنج به وقت گرینویچ) آغاز شده و در ساعت 17 به وقت محلی (ساعت 14 به وقت گرینویچ) به پایان می‌رسد.
سه نامزد انتخابات ریاست جمهوری ترکیه
1. رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه: اردوغان 60 ساله یک دهه است که بر سیاست ترکیه سلطه دارد و احتمال زیادی وجود دارد که بتواند در دور اول پیروز شود. اردوغان که سخنرانی مستعد است در محله‌ای خشن در استانبول رشد کرد و رهبری حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه را که حامیان آن در قلب ترکیه هستند، به دست گرفت.
وی در جریان کمپین انتخاباتی‌اش با انتقاد از مخالفانش وجهه خود را به عنوان مردی نشان داد که مهندسی شکوفایی اقتصاد ترکیه را برعهده دارد. وی از تقویت موضع ریاست جمهوری سخن گفت و متعهد شد تا از اختیاراتی که تحت قانون اساسی کنونی ترکیه به رئیس جمهور اعطا شده است، استفاده کند که از جمله حق برگزاری نشست‌های کابینه است. این سیاستمداران کهنه کار که پیشتر شهردار استانبول بود، به توسعه بخش‌هایی از ترکیه که نادیده گرفته شده‌اند، توسعه سیستم بهداشت و درمان و ارتقای حق اقلیت‌های مذهبی از جمله کردها متعهد شده است. اردوغان که از سال 2003 نخست وزیر ترکیه است، مدافع زنان متدین بود که تحت قوانین سکولار ترکیه از پوشیدن روسری در نهادهای دولتی منع شده بودند. با این حال وی به دلیل مواضع "تفرقه افکنانه" و "پوپولیسم" مورد انتقاد قرار گرفته است. وی طی این سال‌ها تمایلات خود‌کامگی از خد نشان داده و رسانه‌ها را تحت فشار گذاشته است که از جمله آن می‌توان به فیلتر کردن موقت توییتر و یوتیوب اشاره کرد. برخی از این هراس دارند که وی آداب مذهبی بیشتری را به این کشور که به سنگ بنای سکولار خود می‌بالد تحمیل کند. در سال گذشته، میلادی نیز وی با رسوایی‌های فساد که از آن به عنوان کودتای نافرجام یاد می‌کرد، مواجه شد.
2. اکمل‌الدین احسان اوغلو: احسان اوغلو شخصی مودب و مهربان و از چهره‌های آکادمیک است که بین سال‌های 2004 تا 2014 به عنوان دبیرکل سازمان همکاری اسلامی فعالیت می‌کرد. ده‌ها حزب اپوزیسیون از جمله حزب چپ میانه "مردم جمهوری خواه" و حزب راستگرای جنبش ناسیونالیست از وی حمایت می‌کنند. احسان اوغلو 70 ساله در جریان کمپین خود بر مساله وحدت تمرکز کرد و قول داد که اطمینان حاصل کند که رئیس جمهور ترکیه متعلق به تمام مردم این کشور باشد. احسان اوغلو که به زبان‌های عربی، انگلیس و فرانسوی تسلط دارد، متولد و بزرگ شده قاهره است و همین مساله موجب شده است تا اردوغان ملیت وی را زیر سوال ببرد. وی به عنوان شخصیتی مذهبی که سکولار است، به احتمال زیاد توجه بسیاری از رای دهندگان از طیف گسترده‌ای را به خود جلب می‌کند و انتظار می‌رود که شامل حامیان سابق حزب حاکم عدالت و توسعه نیز بشود. وی از مشکل منابع مالی اندک و حمایت رسانه‌ای رنج می‌برد و در واقع به عنوان شخصی ناشناس وارد عرصه سیاسی ترکیه شده است.
3. صلاح‌الدین دمیرتاش: دمیرتاش جوان سیاستمدار کردی است که ریاست حزب چپ گرای مردم دموکراتیک را برعهده دارد. وی به عنوان وکیلی با تجربه وارد گروه‌های حقوق بشری در منطقه کردستان ترکیه شد و حرفه سیاسی خود را در سال 2007 آغاز کرد. این سیاستمدار جوان در جریان کمپین ریاست جمهوری بر مساله مظلومان، فقرا، جوانان و طبقه کارگر متمرکز شد. با اینکه گمان می‌رود دمیرتاش جایگاه سوم را بدست آورد اما وی موفقیت‌های بسیاری در حل مساله حقوق کردها و وارد کردن آن‌ها به عرصه سیاست ملی به دست آورده است. تنها چند سال پیش زمانی که کردها به عنوان بزرگترین اقلیت قومی ترکیه از تحصیل به زبان کردی در مدارس منع می‌شدند و با تبعیض بسیاری مواجه بودند، هیچ کس فکر نمی‌کرد که روزی فردی از این اقلیت بتواند نامزد ریاست جمهوری شود. کردها چندین دهه است که یک جنگ چریکی علیه نیروهای ترکیه در جنوب شرق این کشور به راه انداخته‌اند و درگیری‌ها تا سال گذشته میلادی ادامه داشت. بر خلاف چیزی که اردوغان انتظار دارد، دمیرتاش حمایت رای دهندگان کرد را جلب می‌کند و بسیاری از کردها از وی حمایت می‌کنند. حدود 20 درصد از جمعیت کردها با هدف ارتقای وضعیت حقوق بشر و تسهیل محدودیت‌هایی علیه مناطق کردنشین به سمت دمیرتاش جذب می‌شوند.
نگاهی به روند انتخاباتی ترکیه
این اولین بار است که رئیس جمهوری ترکیه با آرای مستقیم مردم و نه پارلمان انتخاب می‌شود، البته بجز انتخاب ژنرال "کنان اورن" در این سمت از طریق رفراندوم سال 1982؛ وی دو سال پس از آنکه قدرت را از طریق کودتا به دست آورد رئیس جمهور شد.
- رای‌دهندگان و حوزه‌های انتخاباتی
حدود 53 میلیون تن از شهروندان ترکیه واجد شرایط رای دادن در بیش از 160 هزار حوزه در سراسر این کشور هستند. نزدیک به 8 / 2 میلیون تن از ترک‌های مهاجر در 54 کشور نیز می‌توانستند در رای گیری زود هنگام بین 31 ژوئیه و سوم اوت در دفاتر دیپلماتیک ترکیه در خارج رای بدهند اما کمتر از 250 هزار تن ثبت نام کردند.
- ممنوعیت‌ها
در روز انتخابات مردم ترکیه از حمل سلاح‌های آتش‌زا و یا فروش مشروبات الکلی منع می‌شوند تا ریسک بروز خشونت به حداقل برسد. رسانه‌های خبری ترکیه نیز از 10 روز پیش از رای گیری نمی‌توانند نظرسنجی جدیدی منتشر کنند چرا که این اقدام می‌تواند روی رای شرکت کنندگان تاثیر بگذارد.
- شمارش آراء
ترکیه هیچ گونه نظرسنجی رسمی از رای دهندگان (exit polls) در روز انتخابات ندارد و اجازه نمی‌دهد تا نتایج انتخابات تا زمان رفع ممنوعیت از سوی هیات عالی انتخابات که معمولا چند ساعت پس از بسته شدن حوزه‌های رای گیری است، اعلام شود. نمایندگان رسانه‌های مطرح ترکیه خبرنگارانی را در هر حوزه انتخاباتی که نتایج را به مقر اصلی ارسال می‌کند، مستقر می‌کنند. مقام‌های وابسته به احزاب سیاسی نیز هر کدام در حوزه‌ها آمار را بررسی می‌کنند. نتایج اولیه معمولا در آمار رسانه‌های مختلف متفاوت است اما نتایج رسمی اولیه در تاریخ 11 اوت (20 مرداد) و نتایج نهایی در 15 اوت (24 مرداد) اعلام می‌شود.
- دور دوم انتخابات
چنانچه هیچ کاندیدایی نتوانست اکثریت مطلق آرا را به دست آورد، در دوم انتخابات میان دو نامزد پیشتاز در تاریخ 24 اوت (دوم شهریور) برگزار می‌شود.
- کمپین انتخابات
منتقدان بر این باورند که کمپین ریاست جمهوری ترکیه به نفع رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه بود و موقعیت وی به او کمک کرد تا به رسانه‌ها تسلط داشته باشد. افتتاحیه رسمی از قطار تندروی آنکارا - استانبول به یک کمپین انتخاباتی تبدیل شد و سخنان وی مستقیما از تلویزیون پخش شد.
- ناظران
هیات‌هایی از سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) و شورای اروپا قرار است بر رقابت‌های انتخابات نظارت کنند. این اتفاق در حالی روی می‌دهد که در جریان انتخابات محلی ماه مارس بر سر تخلفات انتخاباتی جنجال به وجود آورد و آرای بسیاری از حوزه‌ها باز شماری شد.
- جنجال برگ رای
احسان اوغلو که از سوی احزاب بسیاری حمایت می‌شود، این سوال را مطرح کرده است که چرا مقام‌های انتخاباتی حدود 18 میلیون برگ رای اضافی برای رای دهندگان چاپ کرده‌اند و سازمان همکاری و امنیت اروپا نیز گفته است که این اقدام مبنای قانونی مشخصی ندارد. هیات عالی انتخابات ترکیه می‌گوید که این جنجال پس از آن بوجود آمد که برگ رای‌ها در بسته‌های 420 تایی چاپ شد و برگ رای‌هایی که برای هر حوزه ارسال می‌شود در بسته‌های 420 تایی است حتی اگر تنها 30 نفر برای رای دادن در آن حوزه ثبت نام کرده باشند.
سه نامزد انتخابات ریاست جمهوری ترکیه
1. رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه: اردوغان 60 ساله یک دهه است که بر سیاست ترکیه سلطه دارد و احتمال زیادی وجود دارد که بتواند در دور اول پیروز شود. اردوغان که سخنرانی مستعد است در محله‌ای خشن در استانبول رشد کرد و رهبری حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه را که حامیان آن در قلب ترکیه هستند، به دست گرفت.
وی در جریان کمپین انتخاباتی‌اش با انتقاد از مخالفانش وجهه خود را به عنوان مردی نشان داد که مهندسی شکوفایی اقتصاد ترکیه را برعهده دارد. وی از تقویت موضع ریاست جمهوری سخن گفت و متعهد شد تا از اختیاراتی که تحت قانون اساسی کنونی ترکیه به رئیس جمهور اعطا شده است، استفاده کند که از جمله حق برگزاری نشست‌های کابینه است. این سیاستمداران کهنه کار که پیشتر شهردار استانبول بود، به توسعه بخش‌هایی از ترکیه که نادیده گرفته شده‌اند، توسعه سیستم بهداشت و درمان و ارتقای حق اقلیت‌های مذهبی از جمله کردها متعهد شده است. اردوغان که از سال 2003 نخست وزیر ترکیه است، مدافع زنان متدین بود که تحت قوانین سکولار ترکیه از پوشیدن روسری در نهادهای دولتی منع شده بودند. با این حال وی به دلیل مواضع "تفرقه افکنانه" و "پوپولیسم" مورد انتقاد قرار گرفته است. وی طی این سال‌ها تمایلات خود‌کامگی از خد نشان داده و رسانه‌ها را تحت فشار گذاشته است که از جمله آن می‌توان به فیلتر کردن موقت توییتر و یوتیوب اشاره کرد. برخی از این هراس دارند که وی آداب مذهبی بیشتری را به این کشور که به سنگ بنای سکولار خود می‌بالد تحمیل کند. در سال گذشته، میلادی نیز وی با رسوایی‌های فساد که از آن به عنوان کودتای نافرجام یاد می‌کرد، مواجه شد.
2. اکمل‌الدین احسان اوغلو: احسان اوغلو شخصی مودب و مهربان و از چهره‌های آکادمیک است که بین سال‌های 2004 تا 2014 به عنوان دبیرکل سازمان همکاری اسلامی فعالیت می‌کرد. ده‌ها حزب اپوزیسیون از جمله حزب چپ میانه "مردم جمهوری خواه" و حزب راستگرای جنبش ناسیونالیست از وی حمایت می‌کنند. احسان اوغلو 70 ساله در جریان کمپین خود بر مساله وحدت تمرکز کرد و قول داد که اطمینان حاصل کند که رئیس جمهور ترکیه متعلق به تمام مردم این کشور باشد. احسان اوغلو که به زبان‌های عربی، انگلیس و فرانسوی تسلط دارد، متولد و بزرگ شده قاهره است و همین مساله موجب شده است تا اردوغان ملیت وی را زیر سوال ببرد. وی به عنوان شخصیتی مذهبی که سکولار است، به احتمال زیاد توجه بسیاری از رای دهندگان از طیف گسترده‌ای را به خود جلب می‌کند و انتظار می‌رود که شامل حامیان سابق حزب حاکم عدالت و توسعه نیز بشود. وی از مشکل منابع مالی اندک و حمایت رسانه‌ای رنج می‌برد و در واقع به عنوان شخصی ناشناس وارد عرصه سیاسی ترکیه شده است.
3. صلاح‌الدین دمیرتاش: دمیرتاش جوان سیاستمدار کردی است که ریاست حزب چپ گرای مردم دموکراتیک را برعهده دارد. وی به عنوان وکیلی با تجربه وارد گروه‌های حقوق بشری در منطقه کردستان ترکیه شد و حرفه سیاسی خود را در سال 2007 آغاز کرد. این سیاستمدار جوان در جریان کمپین ریاست جمهوری بر مساله مظلومان، فقرا، جوانان و طبقه کارگر متمرکز شد. با اینکه گمان می‌رود دمیرتاش جایگاه سوم را بدست آورد اما وی موفقیت‌های بسیاری در حل مساله حقوق کردها و وارد کردن آن‌ها به عرصه سیاست ملی به دست آورده است. تنها چند سال پیش زمانی که کردها به عنوان بزرگترین اقلیت قومی ترکیه از تحصیل به زبان کردی در مدارس منع می‌شدند و با تبعیض بسیاری مواجه بودند، هیچ کس فکر نمی‌کرد که روزی فردی از این اقلیت بتواند نامزد ریاست جمهوری شود. کردها چندین دهه است که یک جنگ چریکی علیه نیروهای ترکیه در جنوب شرق این کشور به راه انداخته‌اند و درگیری‌ها تا سال گذشته میلادی ادامه داشت. بر خلاف چیزی که اردوغان انتظار دارد، دمیرتاش حمایت رای دهندگان کرد را جلب می‌کند و بسیاری از کردها از وی حمایت می‌کنند. حدود 20 درصد از جمعیت کردها با هدف ارتقای وضعیت حقوق بشر و تسهیل محدودیت‌هایی علیه مناطق کردنشین به سمت دمیرتاش جذب می‌شوند.
نگاهی به روند انتخاباتی ترکیه
این اولین بار است که رئیس جمهوری ترکیه با آرای مستقیم مردم و نه پارلمان انتخاب می‌شود، البته بجز انتخاب ژنرال "کنان اورن" در این سمت از طریق رفراندوم سال 1982؛ وی دو سال پس از آنکه قدرت را از طریق کودتا به دست آورد رئیس جمهور شد.
- رای‌دهندگان و حوزه‌های انتخاباتی
حدود 53 میلیون تن از شهروندان ترکیه واجد شرایط رای دادن در بیش از 160 هزار حوزه در سراسر این کشور هستند. نزدیک به 8 / 2 میلیون تن از ترک‌های مهاجر در 54 کشور نیز می‌توانستند در رای گیری زود هنگام بین 31 ژوئیه و سوم اوت در دفاتر دیپلماتیک ترکیه در خارج رای بدهند اما کمتر از 250 هزار تن ثبت نام کردند.
- ممنوعیت‌ها
در روز انتخابات مردم ترکیه از حمل سلاح‌های آتش‌زا و یا فروش مشروبات الکلی منع می‌شوند تا ریسک بروز خشونت به حداقل برسد. رسانه‌های خبری ترکیه نیز از 10 روز پیش از رای گیری نمی‌توانند نظرسنجی جدیدی منتشر کنند چرا که این اقدام می‌تواند روی رای شرکت کنندگان تاثیر بگذارد.
- شمارش آراء
ترکیه هیچ گونه نظرسنجی رسمی از رای دهندگان (exit polls) در روز انتخابات ندارد و اجازه نمی‌دهد تا نتایج انتخابات تا زمان رفع ممنوعیت از سوی هیات عالی انتخابات که معمولا چند ساعت پس از بسته شدن حوزه‌های رای گیری است، اعلام شود. نمایندگان رسانه‌های مطرح ترکیه خبرنگارانی را در هر حوزه انتخاباتی که نتایج را به مقر اصلی ارسال می‌کند، مستقر می‌کنند. مقام‌های وابسته به احزاب سیاسی نیز هر کدام در حوزه‌ها آمار را بررسی می‌کنند. نتایج اولیه معمولا در آمار رسانه‌های مختلف متفاوت است اما نتایج رسمی اولیه در تاریخ 11 اوت (20 مرداد) و نتایج نهایی در 15 اوت (24 مرداد) اعلام می‌شود.
- دور دوم انتخابات
چنانچه هیچ کاندیدایی نتوانست اکثریت مطلق آرا را به دست آورد، در دوم انتخابات میان دو نامزد پیشتاز در تاریخ 24 اوت (دوم شهریور) برگزار می‌شود.
- کمپین انتخابات
منتقدان بر این باورند که کمپین ریاست جمهوری ترکیه به نفع رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه بود و موقعیت وی به او کمک کرد تا به رسانه‌ها تسلط داشته باشد. افتتاحیه رسمی از قطار تندروی آنکارا - استانبول به یک کمپین انتخاباتی تبدیل شد و سخنان وی مستقیما از تلویزیون پخش شد.
- ناظران
هیات‌هایی از سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) و شورای اروپا قرار است بر رقابت‌های انتخابات نظارت کنند. این اتفاق در حالی روی می‌دهد که در جریان انتخابات محلی ماه مارس بر سر تخلفات انتخاباتی جنجال به وجود آورد و آرای بسیاری از حوزه‌ها باز شماری شد.
- جنجال برگ رای
احسان اوغلو که از سوی احزاب بسیاری حمایت می‌شود، این سوال را مطرح کرده است که چرا مقام‌های انتخاباتی حدود 18 میلیون برگ رای اضافی برای رای دهندگان چاپ کرده‌اند و سازمان همکاری و امنیت اروپا نیز گفته است که این اقدام مبنای قانونی مشخصی ندارد. هیات عالی انتخابات ترکیه می‌گوید که این جنجال پس از آن بوجود آمد که برگ رای‌ها در بسته‌های 420 تایی چاپ شد و برگ رای‌هایی که برای هر حوزه ارسال می‌شود در بسته‌های 420 تایی است حتی اگر تنها 30 نفر برای رای دادن در آن حوزه ثبت نام کرده باشند.
