جدال سیاست در عرصه محیط زیست

اکنون در سالگرد روزهایی قرار داریم که نفس تهران به شماره افتاده بود. یک نیمه از سال 93 شمسی گذشته است، مدارس و دانشگاه‌ها فعالیت‌شان را از سر گرفته‌اند اما در اتفاقی شگفت، تهران در اوج ازدحام و ترافیک شاهد آسمانی صاف و هوای پاکیزه است. این بار میلیون‌ها کاسب و کارمند مسیر منزل تا محل کار را در میان ترافیک و ازدحام طی می‌کنند بی آنکه سوزشی در چشم یا تنگنایی در تنفس حس کنند. آسمان رهیده از دام آلودگی به صد زبان می‌گوید که بحران بزرگ آن روزها یک متهم بیش نداشته است: بنزین آلوده و برچیدن بنزین آلوده و نجات تهران از دوره طولانی بحران، اولین خدمتی است که به عصر ما، سیاست به محیط زیست کرده است. دولت اعتدال از این اقبال برخوردار بوده که حاصل تلاش تیم مدیرانش در حوزه محیط زیست بسیار زودتر از آنچه تصور می‌رفت، ببار نشسته است.

تیم مدیران زیست محیطی دولت برای اثبات کاری که در این عرصه کرده‌اند شاهدی به وسعت آسمان آبی تهران دارند. مخالفان هر چه تقلا کنند نمی‌توانند پرده انکار به روی آسمان زلال و نجات‌یافته از دام آلودگی بکشند. این روزها پای فعالان محیط زیست اگر بنشینید خواهید شنید که دولت روحانی حتی اگر تا به امروز سفره مردم را رنگین نکرده در عوض آرزوی بزرگ آنها برای داشتن هوای سالم را برآورده ساخته است. مقابله با آلودگی هوا اولین و جدی ترین آزمون دولت یازدهم بود. دولتمردان در این عرصه با حریفانی پیچیده‌تر از مخالفان اقتصادی و سیاسی روبرو هستند. جبهه مخالفان عرصه محیط زیست کسانی هستند که منافع شان با نظام نابرابر تقسیم و توزیع آب و انرژی گره خورده است. پس دور از انتظار نیست که هر اقدامی برای تغییر در نظام تولید و تقسیم انرژی با مقاومت جبهه مخالفان بر انگیزد.

هفته گذشته یکی از اقتصاد دانان از تصمیم دولت روحانی در برچیدن بنزین آلاینده پتروشیمی به عنوان تصمیمی تاریخی و در عین حال شجاعانه تعبیر کرد. گویی او خبر داشت که تیم مدیران روحانی در سازمان محیط زیست و سازمان انرژی چند ماه گذشته را در کشمکش با رقیبان جدی سپری کرده‌اند. معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط زیست در توصیفی از این مواجهه می گوید که از روز اول حضورش در مسئولیت محیط زیست با وزیر نفت (بیژن زنگنه) برای توقف بنزین تولید پتروشیمی‌ها توافق کرده است. اکنون چند روزی است که ماجرای کشمکش مخالفان سیاست انرژی دولت به روی پرده آمده است. رسانه‌ها و تریبون‌های حامی این جریان به صورت آشکار در مقابل بستن شیرهای بنزین آلوده مقاومت نشان می‌دهند.

چالش‌ها از این واقعیت حکایت دارد که منافع گروه‌های زیادی به حوزه انرژی تنیده شده است. یک هفته جنجال رسانه‌های مخالف دولت شاهد مثال این واقعیت است که برخی بازیگران حوزه انرژی در دولت گذشته سیاست اعمال فشار و تهدید را در دستور کار قرار داده‌اند اما به نظر نمی‌آید که سرو صدا و تهدید رسانه‌های این شبکه خللی در برنامه‌های مراکزی مثل سازمان محیط‌زیست کرده باشد. گویی مدیران دولت در حوزه محیط‌زیست دریافته‌اند که جدال بر سر آب و انرژی مهمترین آزمون اثبات وفاداری آنها به اصل منافع ملی است. با این حال در رقابت و مبارزه‌ای که بر سر آب و انرژی درگرفته نباید از این واقعیت چشم پوشید که رسانه ها در این عرصه نقش به سزا ایفا می‌کنند آن هم با یادآوری ایام تلخی که تهران 12 میلیونی در برابر هجوم هوای آلوده بی‌تصمیم، دست بسته و سردرگم مانده بود. رسانه‌ها می‌توانند نهیب بزنند که همه روزهای نفس‌گیر تهران در بی‌خبری، سکوت و تسامح مدیران وقت گذشت.

رسانه‌ها در این عرصه نباید از بازگویی حقایق تاریخ آن روزها غفلت کنند. آنها می‌توانند به صدها فیلم و تصویر و گزارش همین صدا و سیما استناد کنند که از کشیده شدن دامنه بحران آلودگی به کلانشهرهای کشور حکایت می‌کرد و نه تنها مدارس بلکه ادارات اصفهان و تبریز و مشهد و اراک و اهواز را به تعطیلی کشانده بود و در عین حال هیچ کس یارای مخالفت با تصمیمی که جواز تزریق بنزین آلوده را صادر کرده بود، نداشت. نه مدیران شهری (شورا و شهرداری) و نه مدیران وقت وزارت صنایع، سازمان ترافیک و محیط زیست حاضر به پاسخگویی نبودند. در یک کلام رسانه‌ها راهی روشن برای حفظ آسمان زلال ایران زمین و عقب نشاندن مدعیان دارند. آنها کافی است تصویر تهران آلوده دیروز و سیمای تابناک امروز پایتخت را در صفحات خویش زنده نگه دارند.