سود و زیان میلیاردی سیگار در ایران

بر اساس اعلام شرکت دخانیات مصرف سالانه سیگار در کشور 60 میلیارد نخ است که بین 30 تا 40 درصد آن مربوط به سیگارهای قاچاق است. به عنوان مثال، در سال 1389 بالغ بر 20 میلیارد نخ سیگار به کشور قاچاق شده و این نشان می‌دهد حجم وسیعی از سیگارهای مصرفی در کشور از مبادی غیرقانونی وارد کشور می‌شود. در بین کشورهای دنیا، ایران و برمه دو کشوری هستند که بیشترین میزان قاچاق سیگار را به خود اختصاص داده‌اند. در این میان، حجم قابل توجهی از گردش مالی 350 میلیارد دلاری سیگار در جهان به ایران تعلق دارد که آن هم نه از طریق قانونی که توسط قاچاق صورت می‌گیرد. اهمیت این موضوع آنجاست که قاچاق سیگار علاوه بر منفعت کلانی که برای قاچاقچیان ایجاد می‌کند، کشور را از درآمدی که واردات رسمی و قانونی سیگار برای کشور دارد، محروم می‌کند؛ چراکه سهم هر ایرانی از دود کردن سیگار به 833 نخ در سال رسیده است و اگر این سیگارها از مبادی رسمی وارد کشور شود می‌تواند درآمد قابل توجهی را نصیب کشور کند.

در مقابل افزایش تولید و صادرات سیگار که بارها گفته شده از برنامه‌های اصلی شرکت دخانیات است، از راه‌های مؤثری است که می‌تواند تا حد زیادی جلوی قاچاق سیگار را بگیرد. اما این سوال وجود دارد که با وجود وجود اطلاعات روشن در مورد میزان قاچاق سیگار به کشور و این نکته که بیش از نیمی سیگارهای قاچاق موجود در کشور از طریق مرزهای غربی وارد کشور می‌شوند، چرا برخورد قاطعی با این شبکه عظیم قاچاق در کشور صورت نمی‌گیرد؟ البته هر از گاهی اخباری در مورد کشف محموله‌های سیگار قاچاق در مرزهای شرقی یا غربی به گوش می‌رسد اما هیچ‌گاه این برخوردها از چنان قاطعیتی برخوردار نبوده که منجر به کاهش قابل توجه قاچاق سیگار به کشور شود. اگرچه بر اساس آمار رسمی، قاچاق سیگار به دلیل افزایش حجم واردات رسمی، کاهش یافته و برعکس، ثبت سفارش واردات افزایش یافته است.

به نظر می‌رسد حاشیه سود بالای قاچاق سیگار برای قاچاقچیان، مهمترین عاملی است که مانع از موفقیت در مبارزه با قاچاق این محصول می‌شود. البته بر اساس اعلام نظر کارشناسان، امر تعرفه بالای واردات رسمی سیگار و فقدان برنامه‎ریزی گسترده در جهت مبارزه با قاچاق، از دیگر عوامل مؤثر بر تداوم قاچاق سیگار به کشور است، بویژه اینکه سود بالای قاچاق سیگار در کشور ناشی از تعرفه بالای واردات رسمی این محصول است و تا زمانی که سود قاچاق سیگار مانند قاچاق مواد مخدر بالا باشد، در زمینه مبارزه با قاچاق آن موفقیت چشمگیری حاصل نخواهد شد.

چندی پیش نیز یکی از نمایندگان مجلس از قاچاق 16 نوع سیگار مارلبرو در کشور انتقاد کرده و گفته بود که تمام این نوع سیگار به صورت قاچاق در ایران وجود دارد و هولوگرام هم ندارد. به گفته حسین طلا، حدود 6 تا 7 میلیارد نخ سیگار مارلبرو در سال در کشور مصرف می‌شود که این تعداد نخ سیگار به روایتی حدود 600 تا 700 تریلی می‌شود، زیرا هر تریلی یک هزار کارتن را شامل می‌شود و هر کارتن 10 هزار نخ سیگار را شامل می‌شود. بر اساس آمار موجود سیگار مارلبرو با تقاضای قابل توجهی در کشور روبروست و یا باید به شدت با ورود غیرقانونی آن برخورد کرد یا امکان ورود آن را از طرق قانونی فراهم کرد تا قاچاق آن برای قاچاقچیان سیگار به صرفه نباشد.

حجم موجود سیگارهای مارلبرو، نشان از ورود هفته‌ای سه تریلی از این سیگار به کشور دارد ورود این برند به کشور، فقط از یک مسیر انجام نمی‌شود و این قاچاقچیان از خلاءهای رسمی موجود از مبادی رسمی کشور، برای وررود این کالا سوءاستفاده می‌کنند. ورود بی‌رویه سیگار قاچاق نارضایتی شرکت‌های تولیدکننده داخلی سیگار را هم در پی داشته؛ چراکه طبعاً این امر به‌طور مستقیم بر عملکرد این شرکت‌ها تأثیرگذار خواهد بود.

در نهایت با توجه به این واقعیت که حدود 12 درصد جمعیت 15 تا 64 سال در کشور به‌طور روزانه سیگار مصرف می‌کنند و سالانه بیش از هزار میلیارد تومان سرمایه ملی از این طریق مصرف می‌شود، باید راهکار سازمان‌یافته و مشخصی برای مبارزه با قاچاق این کالا یا به حداقل رساندن سیگار قاچاق موجود در بازار اندیشیده و کشف شود که چه کسانی از قاچاق سیگار سود می‌برند و قاچاق آن را تسهیل می‌کنند، چراکه قاعدتاً برای کسی که سیگار دود می‌کند فرقی نمی‌کند که این سیگار از مبادی رسمی و قانونی به کشور آمده یا قاچاقچیان سیگار آن را به دستش رسانده‌اند.