هنری که فقط یک خط قرمز دارد

جمال رحمتی گفت:‌ ما تا کنون در کاریکاتور چهره فقط یک خط قرمز داشته‌ایم و آن روحانیت بوده است. یادم هست زمانی که آقای احمدی‌نژاد به‌عنوان رییس‌جمهور انتخاب شد، ما مردد بودیم که می‌توانیم چهره او را کار کنیم یا نه، چون پیش از او، رییس‌جمهور‌ها در کسوت روحانیت بودند. در آن زمان، روزنامه «شرق» کاریکاتوری را از محمود احمدی‌نژاد کار کرد و واکنش منفی نداشت. بنابراین تا کنون تنها خط قرمزی که در کشیدن کاریکاتور چهره‌ها شناخته شده است، روحانیون هستند. او ادامه داد: پرداختن به کاریکاتور چهره و محدودیت داشتن یا نداشتن کاریکاتوریست‌ها، تفاوت خاصی در دوره‌های گذشته نداشته و فقط ظرفیت تحمل نقد نسبت به کاریکاتور چهره بالا رفته و آن را عادی کرده است. زمانی که کاریکاتورهای سیاست‌مداران در نشریه «گل‌آقا» چاپ می‌شد، مردم و مسوولان شاهد یک خرق عادت و کاری غیرعادی بودند؛ اما اکنون به یک موضوع عادی تبدیل شده و کاریکاتوریست‌ها اگر می‌خواهند کار جدیدی در این زمینه انجام دهند و نظر مردم را به آثارشان جلب کنند، باید مرزهای جدیدی باز کنند و به سوژه‌ها و موضوعاتی بپردازند که برحسب عادت، کسی به سراغش نمی‌رود.

این کاریکاتوریست درباره‌ی مواضع سیاسی دخیل در کشیدن کاریکاتور چهره‌ها نیز گفت: من کاریکاتوریست موظف است به دعواهای سیاسی وارد نشود و قضاوتی منطقی و عادلانه از اتفاقاتی که در اطرافش می‌افتد، داشته باشد. یک کاریکاتوریست نباید از هنرش به‌عنوان ابزار استفاده کند. طبیعی است که جناح‌های مختلف سیاسی، اختلاف نظرهایی با هم داشته باشند و در کشیدن چهره افراد، اشخاص خاصی را مد نظر قرار دهند. تا وقتی که خود کاریکاتوریست به این مواضع اعتقاد داشته باشد، ایرادی ندارد؛ اما وقتی اعتقادی ندارد و فقط کاری را که نشریه می‌خواهد برخلاف اعتقادتش انجام دهد، اقدام اشتباه و غیرمجازی است. رحمتی در بخش دیگری از سخنانش درباره‌ی وضعیت کاریکاتور مطبوعاتی در دوره‌های مختلف، اظهار کرد: وضعیت کاریکاتور مطبوعاتی تا اواخر دهه 60 در شرایط «کج‌ دار و مریز» بود. با انتشار «کیهان کاریکاتور» رونق جدیدی در این هنر ایجاد شد و کاریکاتوریست‌های جدید با موج نو وارد کار شدند. در دوره اصلاحات با رونق مطبوعات، کاریکاتوریست‌ها هم بهتر کار کردند و مردم آثار آن‌ها را دیدند. در آن زمان، هر نشریه‌ای با الگو گرفتن از نشریات دیگر، ستونی را برای کاریکاتور در نظر می‌گرفت.

او ادامه داد: پس از این‌که چند نشریه به‌دلیل چاپ کاریکاتور تعطیل شدند، مدیران مسوول مطبوعات به این نتیجه رسیدند که چاپ کاریکاتور هزینه بالایی حتی در حد تعطیل شدن نشریه درپی دارد. بنابراین آرام آرام موضوعات خنثی شد یا برخی مطبوعات ستون کاریکاتورشان را حذف کردند. در دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد هم این روند ادامه داشت و حتی به نظر من، کاریکاتور مطبوعاتی زمین‌گیر هم شد و به‌جز یکی - دو نشریه حرفه‌ای، در هیچ نشریه دیگری کاریکاتور مطبوعاتی نداشتیم. این هنرمند همچنین افزود: با روی کار آمدن دولت یازدهم به‌نظر می‌رسد که فضا بازتر و حساسیت‌ها کمتر شده است. در دوره‌ی احمدی‌نژاد حتی کار کردن روی موضوعاتی مانند گران شدن مرغ هم باعث به‌وجود آمدن حساسیت و گرفتن تذکر می‌شد؛ ولی حالا احساس می‌کنم با روی کار آمدن دولت آقای روحانی، مدیران نشریات سراغ سوژه‌های روز می‌روند و مانند گذشته، تذکر دریافت نمی‌کنند.