«درنه ليبي» پایتخت آفریقایی داعش!

به گزارش روزنامه واشنگتن‌پست، ارتش مصر هفته گذشته و در تلافی اقدام تروریست‌های داعش در بریدن سر 21 مسیحی قبطی مصری، حملات هوایی را علیه مواضع این گروه در شهر درنه لیبی انجام دادند. واکنش قاهره با پاسخ اردنی‌ها به سوزانده‌شدن خلبان این کشور توسط داعش تفاوت چندانی نداشت. جنگنده‌های اردنی نیز پس از آن حادثه مواضع داعش در سوریه را بمباران کردند. دولت مصر در بیانیه‌ای در این زمینه اعلام کرد: دشمنان دور و نزدیک بدانند که محافظت از جان شهروندان و حفظ امنیت مصر اولویت اصلی مقامات این کشور است.

این‌گونه اقدامات درواقع نشان‌دهنده گسترده‌تر‌شدن جنگ علیه داعش است که علاوه بر کنترل مناطقی در سوریه و عراق، حال به دنبال ایجاد پایگاه‌هایی در مناطقی دورتر همچون افغانستان و لیبی است. بحران امنیتی به وجود آمده در لیبی (وجود دو دولت و دو گروه شبه‌نظامی که علیه یکدیگر در جنگ هستند) باعث شده با افزایش حضور داعش به مشکلات این کشور بیفزاید.

به نظر می‌رسد درنه به یکی از مکان‌های اصلی نیروهای شبه‌نظامی و جهادی تبدیل شده است. این شهر که در حدود 250 کیلومتری شهر شرقی بنغازی قرار دارد، سابقه طولانی در اقدامات شبه‌نظامی دارد و این موضوع حتی به پیش از سقوط حکومت معمر قذافی در سال 2011 باز می‌گردد. تعداد زیادی از اعضای «گروه مبارزان اسلامی لیبی» به این شهر تعلق داشتند؛ این گروه درواقع شاخه لیبیایی مجاهدان در افغانستان بود که علیه شوروی می‌جنگید و بعدها به شاخه‌ای از القاعده تبدیل شد و تعدادی زیادی از اعضایش پس از اشغال عراق توسط آمریکا در سال 2003 به این کشور رفتند. آن‌طور که منابع خبری گزارش داده‌اند، هیچ شهری در خاورمیانه همچون درنه نیروی جهادی و شبه‌نظامی به عراق نفرستاد.

در دهه 90 میلادی رژیم قذافی اقدامات خشونت‌باری علیه گروه‌های اسلامی در این شهر انجام داد؛ ده‌ها نفر از زندانیان سیاسی درنه در میان 1200 نفری بودند که در سال 1996 در زندان معروف ابوسلیم به‌صورت دسته‌جمعی قتل‌عام شدند. در زمان انقلاب سال 2011، قذافی با اشاره به این شهر آن را نمونه‌ای از نیروهای افراطی معرفی کرد که علیه او قیام کرده‌اند؛ همین موضوع باعث شد فعالان ضدقذافی در این شهر شعار «آری به تکثرگرایی» و «نه به القاعده» را سر دهند.

البته این اظهارنظر امیدوارکننده در دوران پس از قذافی دوام چندانی نداشت، زیرا گروه‌های مختلفی که در کنار یکدیگر رژیم دیکتاتوری را سرنگون کرده بودند برای قدرت بیشتر شروع به درگیری کردند. دولت منتخب ضعیف در طرابلس نتوانست کنترل و قدرت خود را به فراتر از پایتخت گسترش دهد. بنا به گفته کارشناسان، بی‌قانونی پس از سقوط قذافی زمینه‌ساز حضور فعال افراط‌گرایان در این شهر شد.

با آغاز درگیری‌های سوریه، صدها نفر از شبه‌نظامیان این شهر عازم سوریه شدند؛ برخی از آن‌ها به رده‌های ارشدی از داعش رسیده و برخی نیز به لیبی بازگشتند. به‌ این‌ ترتیب، شبه‌نظامی‌گری در بخش‌هایی از لیبی شدت بیشتری به خود گرفت. تا سال 2012، درنه عملاً از کنترل دولت طرابلس خارج شده بود و در اختیار تعدادی از گروه‌های اسلامی مسلح بود که زیرشاخه‌ها و دستورالعمل‌های جداگانه‌ای داشتند.

در ماه آگوست سال گذشته یکی از گروه‌های قدرتمند در این شهر تحت عنوان شورای جوانان اسلامی، اعدام‌های وحشیانه‌ای را در یک استادیوم فوتبال انجام دادند. این اقدام محکومیت‌های بین‌المللی متعددی را به همراه داشت. حسیبه حاج سهروی، معاون نماینده سازمان عفو بین‌الملل در خاورمیانه و شمال آفریقا در کنفرانسی خبری در همان اظهار داشت: این کشتار وحشیانه بزرگ‌ترین نگرانی مردم لیبی را نشان داد، مردمی که هم از وجود گروه‌های تروریستی و هم از نبود یک دولت کارآمد رنج می‌برند.

در ماه اکتبر مشخص شد تعدادی از اعضای این شورا با داعش و ابوبکر البغدادی، اعلام بیعت کرده‌اند. هنوز مشخص نیست گروه‌های وابسته به داعش تا چه اندازه کنترل شهر درنه را به دست گرفته‌اند، اما گفته می‌شود با بازگشت شبه‌نظامیان از سوریه و عراق تعداد این افراد نیز افزایش یافته است. آن‌ها نام برقه را برای ولایت خود انتخاب کرده‌اند که بخشی از شرق لیبی است. ترور، آدم‌ربایی و مجموعه از حملات انتحاری از جمله اقدامات این گروه‌ها در نقاط مختلف لیبی بوده است. در این میان، برخی از سیاست‌مداران کشته‌شده و برخی نیز برای حفظ مقام خود ترسانده شده‌اند. در ماه نوامبر، جسد بدون سر سه فعال مدنی در حاشیه درنه پیدا شد.

حال بر اساس گزارش‌های معتبر، داعش به بزرگ‌ترین و قدرتمندترین بازیگر درنه تبدیل شده است. نومن بنوتمان، تحلیلگر مسائل امنیتی چند هفته پیش در مصاحبه با سی‌ان‌ان اعلام کرد شهر درنه در این روزها بسیار به شهر رقه (مرکز خلاف داعش در سوریه) شبیه شده است. بریدن سر گروگان‌های مصری در لیبی، حمله به یک هتل پنج ستاره در طرابلس با 10 کشته و حمله به ایست بازرسی ارتش در جنوب این کشور با کشتن 14 سرباز از جمله اقداماتی بوده که داعش در سال جدید میلادی مسئولیت انجام آن‌ها را بر عهده گرفته است.

اوضاع سیاسی این روزهای لیبی باعث پیچیده‌تر‌شدن شرایط این کشور شده است. یک دولت که تحت حمایت گروه‌های اسلام‌گرا است و ائتلاف شبه‌نظامیان «فجر لیبی» را همراه خود دارد، پس از کنار زدن دولت مورد تأیید جامعه بین‌الملل در طرابلس مستقر شد. سیاست‌مداران اخراج شده نیز در شهر بندری طبرق در مرز با مصر، دولت دیگری را تشکیل داده‌اند. چهره اصلی مبارزه علیه شبه‌نظامیان فجر لیبی، ژنرال خلیفه حفتر، فرمانده سابق نیروی زمینی ارتش لیبی است. حفتر که این روزها درگیر جنگ با شبه‌نظامیان در طرابلس و بنغازی است، هفته گذشته در مصاحبه با مجله نیویورکر اعلام کرد درنه را به گورستان داعش تبدیل می‌کند.

به‌احتمال‌زیاد درنه طی ماه‌های آتی به محل اصلی نبردها در لیبی تبدیل می‌شود. یکی از سیاست‌مداران این شهر در سال 2012 اظهارنظری کرد که این روزها بیش‌ازپیش رنگ واقعیت به خود گرفته است. وی گفت: اکثر مردم این شهر تصور می‌کنند زندگی‌شان محدود شده و جنگ یا مرگ پیش روی آن‌ها قرار دارد.