باغوحش، جهنمی با سر در بهشت
بنابراین حیوانات باید در شرایط مناسبی قرار می‌گرفتند تا رفتارهای طبیعی خود را بروز می‌دادند، باغ‌وحش‌ها همان‌طور که می‌توانند مأمن حیوانات باشند، ممکن است مانند زندانی برای حیوانات نیز محسوب شوند، لذا محل زندگی و اختصاص فضای کافی برای نگهداری حیوانات بسیار مهم است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه خراسان، هر بار که در خصوص وضعیت باغوحش مشهد سوالی پرسیده می‌شود، مسئولان مرتبط آن، توپ را در میدان یکدیگر پاس‌کاری کرده و موضوع انتقال آن را بهانه می‌کنند، در حالی که مهلت انتقال باغوحش از جانب اداره‌کل محیط زیست خراسان رضوی تا پایان تابستان سال جاری به اتمام رسیده است، سوال اینجاست که اگر با انتقال باغوحش وضعیت آن بهبود می‌یابد، چرا کسی اقدامی نمی‌کند، تا کی باید حیوانات باغوحش مشهد قفس‌های فرسوده و محدود را به امید انتقال تحمل کنند؟
با توجه به موقعیت زیارتی و سیاحتی مشهد و حضور سالیانه 25 میلیون زائر داخلی و خارجی، باغوحش وکیل‌آباد مشهد از اهمیت خاصی برخوردار بوده، بنابراین روزانه دارای بازدیدکنندگان بسیاری است که رفتار تک تک این افراد در برخورد با حیوانات و از طرفی رسیدگی مسئولان این باغوحش می‌تواند در سلامت روحی و جسمی این حیوانات بسیار موثر باشد، همین امر موجب شد تا به سراغ باغوحش مشهد برویم و گزارشی از آن تهیه کنیم.در ابتدای ورودی باغوحش جمعیت زیادی از مردم از نقاط مختلف داخل و حتی خارج کشور مشغول تهیه بلیت هستند؛ برای دیدن وارد باغوحش می‌شوم، در ابتدای ورودی با قفس خرسی مواجه شدم که برخلاف سن کمش، هیچ تحرکی در او نمی‌توان دید و مردم نیز سعی می‌کنند با دادن پفک و ذرت توجه او را جلب کنند
کمی آن طرف‌تر قفس چند گونه مختلف از پرندگان نظیر طاووس معمولی، پلیکان و فلامینگو که در کنار یکدیگر با حوضچه‌ی کوچک با آبی کدر، فضای محدود و بدون هیچ پوشش گیاهی نگهداری می‌شوند، دیده می‌شود، به طوری که حشرات موذی زیادی در اطرافشان به چشم می‌خورد.در مقابل قفس پرندگان، قفس‌های بز کوهی، قوچ و لاما قرار دارد، اما علاوه بر وضعیت نامطلوب قفس این حیوانات چیزی که توجهم را جلب می‌کند، نحوه برخورد مردم است؛ تعدادی از افراد در حال عکس گرفتن در کنار قفس حیوانات هستند و عده‌ای نیز با این توجیه که حیوانات گرسنه‌اند، مشغول دادن پفک و ذرت به حیوانات هستند.
در ادامه مسیر با قفس تاریک و سنگفرشی از موزاییک که مرا به یاد زندان می‌اندازد، روبرو می‌شوم که در گوشهای از آن کفتاری به نظر افسرده قرار دارد، در همین ردیف از قفس‌های تاریک و سربسته، میمونی کوچک مشغول بازی با شاخه باریکی از درخت است و درون قفس آن ته سیگار، پاکت قرص، پفک و ... به چشم می‌خورد. بیشتر قفس‌ها در این ردیف تاریک، دلگیر، فرسوده و عاری از هرگونه عناصر طبیعی مانند درخت و وسایل سرگرم‌کننده برای حیوانات هستند نظیر قفس دو سیاه گوش که با وجود اینکه جزو گونه‌های کمیاب محسوب می‌شوند، رسیدگی به شرایط محیطی آنها ضعیف به نظر می‌رسد؛ در مقابل قفس‌های ببر، شیر و شامپانزه قرار دارد؛ ببرها و شیرها از قفس نسبتا تمیزتر و مناسب‌تری نسبت به سایر حیوانات باغوحش برخوردارند.
حیوانات باغوحش مشهد به جای زندگی کردن، زنده می‌مانند
یک مسافر شیرازی که در حال بازدید از باغ وحش است، می‌گوید: وضعیت باغوحش مشهد چندان مساعد نیست و به نظرم بیشتر سعی شده تا حیوانات زنده بمانند نه اینکه زندگی کنند، به شرایط مطلوب و دلخواه این حیوانات اهمیتی داده نمی‌شود و از رفتارهای آنها مشخص است که بسیار افسرده و خسته شده‌اند. نکته‌ای که در باغوحش بارها با آن مواجه شدم ارائه خوراکی از سوی مردم به حیوانات بود که یا با توجیه گرسنگی حیوانات صورت می‌گرفت یا برای اینکه فرزندانشان از فاصله نزدیک‌تری حیوان را ببینند هر انسانی به راحتی می‌تواند تشخیص دهد که حتی اگر حیوانات گرسنه باشند دادن پلاستیک یا پفک به آنها گرسنگی‌شان را رفع نمی‌کند و حتی ممکن است به بدن آنها آسیب برساند...
دلیل تمایل حیوانات به خوراکی‌های مردم
یکی از کارکنان باغوحش در خصوص اشتیاق این علف‌خواران به خوراکی‌های مردم، می‌گوید: حیوانات علف‌خوار علاقه زیادی به موادغذایی شور دارند، به همین دلیل به خوردن پفک و ... که مردم به آنها می‌دهند، ترغیب می‌شوند. وی ادامه می‌دهد: این حیوانات گرسنه نیستند زیرا روزانه دو بار در نوبت صبح و بعدازظهر به آنها غذا داده می‌شود، اما متاسفانه مردم نسبت به این امر بی‌توجه هستند و در بعضی موارد حتی به حیوانات پلاستیک نیز می‌دهند.
مسافر آبادانی در حال تماشای قفس شیرها، می‌گوید: وضعیت باغوحش مشهد تقریبا مناسب است، اما بوی تعفن از برخی قفس‌ها به خصوص قفس شترها به مشام می‌رسد. وی ادامه می‌دهد: رسیدگی به فضای‌سبز باغوحش در داخل و خارج از قفس‌ها خوب نیست، به نظرم حساس‌ترین حیوان این باغوحش شیر بوده که باید بیشتر از این به آن توجه می‌شد.
تقریبا باغوحش را یک دور طی کرده‌ام؛ تجمع چند کودک را در مقابل قفس گوزن زرد و اسب‌ها می‌بینم که مشغول دادن پفک و پلاستیک به این حیوانات هستند و آن حیوانات بیچاره نیز با اشتیاق سر خود را از میان میله‌ها بیرون می‌آورند که این خوراکی‌ها را از دست مردم ببلعند و کودکان به چشم و گوشهای اسب‌ها ضربه می‌زنند، در قفس گوزن‌ها تنه‌های درختان انبارشده که منظرهای شبیه انباری را جلوه می‌دهد. در سمت راست ورودی باغوحش محل نگهداری حیوانات دوزیست و آبزی است، کنجکاو شدم تا وضعیت جانوران این قسمت از باغوحش را نیز ببینم؛ وارد یک سالن سرپوشیده می‌شوم که در آن آکواریوم‌هایی با آب‌های تیره و کدر که مشخص است مدتی تعویض نشده است، قرار دارد و جانورانی مانند مار، لاک‌پشت و ماهی‌ها بدون کوچک‌ترین حرکتی درون آنها قرار دارند.
بیشتر مردم از بی‌تحرکی حیوانات باغوحش مشهد شاکی هستند؛ در انتهای سالن تمساحی درون آکواریوم با حوضچه‌ی کوچک در مقابل نوری که از سقف می‌تابد، بدون هیچ تحرکی خود را قرار داده و شرایط زیستگاه مردابی او به صورت مصنوعی با دماسنج و لامپ‌های یو.وی کنترل می‌شود. نظر یک مسافر تهرانی را در خصوص وضعیت باغ وحش جویا شدم، او می‌گوید: در این باغوحش قفس‌ها متناسب با محیط طبیعی حیوانات نیست و باید به عناصر طبیعی نظیر خاک، درخت و ... در آن بیشتر توجه شود.
وی اظهار می‌کند: آب آکواریوم‌ها آلوده است و سالن دوزیستان تمیز نیست؛ حیوانات افسرده بوده و شاید غذای کمی می‌خورند که به نظر گرسنه می‌آیند.
باغ‌وحش‌های ایران، صنعت قاچاق را حمایت می‌کنند
مجید چاکری، یک فعال محیط زیست در گفتوگو با خبرنگار ایسنا- منطقه خراسان، می‌گوید: باغ‌وحش‌های ایران احتمالا بخشی از صنعت قاچاق ایران را حمایت می‌کنند و نمونه آن ماجرای ورود شیرهای ایرانی باغوحش ارم است که با وجود تمام اتفاقات هنوز محل احتمالی خرید این حیوانات مشخص نیست. وی ادامه می‌دهد: فعالیت باغوحش بر مبنی سوددهی بوده و اولویت آن منافع اقتصادی است و اگر بخواهد تمام استانداردهای متناسب با حیوانات را رعایت کند، هزینه‌های زیادی متحمل می‌شود، بنابراین این هزینه‌ها را نمی‌پذیرد.
این فعال محیط زیست با تاکید بر اینکه اگر انتقال باغوحش استاندارهای لازم را نداشته باشد، می‌تواند برای حیوانات ایجاد مشکل کند، اضافه می‌کند: در واقع بیشتر بخش‌های باغوحش مشهد، استانداردهای را لازم نداشته، زیرا صاحب آن دغدغه این استانداردها را ندارد.
چاکری اظهارمی‌کند: با اقداماتی نظیر فشار بر مسئولان، شاید بتوان رفاه باغوحش را افزایش داد، اما تا وقتی انتقال آن صورت نگیرد، احتمال اینکه به فرآیند اجرایی منجر شود، کم است.
باغوحش، اسارت را آموزش می‌دهد
وی خاطرنشان می‌کند: به نظر من باغوحش جنبه آموزشی نداشته و کودکان ما با دیدن اینکه انسان به دلیل خودخواهی خود حیوانات را در بدترین وضعیت نگه می‌دارد، حق مالکیت و اسارت درآوردن حیوانات را آموزش می‌بینند. این فعال محیط زیست افزود: بسیاری از حیوانات باغوحش نظیر شیرها به قدری کسل و خسته برخورد می‌کنند که حتی توانانی پراندن مگس را از روی بدن خود ندارند که نمونه این رفتارها موجب نابود شدن تصورات کودکان از شیر به عنوان «سلطان جنگل» می‌شود.
چاکری با اشاره به اینکه گروه‌های مختلفی در حوزه حیوانات فعالیت دارند، عنوان می‌کند: تعدادی از این گروه‌ها، رفاه حیوانات را مدنظردارند و معتقدند که اگر شرایط رفاهی و زیستی مناسب برای حیوان فراهم شود، نگهداری آن در باغوحش مشکلی ندارد، اما گروه‌های حقوق حیواناتی همچنین گروه‌های مخالف گونه‌گرایی به طور کلی با نگهداری حیوانات در باغوحش مخالف بوده و معتقدند که حیوان باید آزاد باشد و راه‌حل‌هایی نظیر«سافاری پارک» را به عنوان جایگزین باغوحش پیشنهاد می‌کنند.
وی در خصوص نگهداری حیوانات اهلی نظیر سگ و گربه در این باغوحش، اضافه می‌کند: یکی از طرح‌های نیروی انتظامی جمع‌آوری سگ‌ها از سطح شهر و واگذاری برخی از آنها به باغ‌وحش‌ها بود، به‌همین دلیل در باغ‌وحش‌ها شاهد حضور سگ‌ها در قفس هستیم، البته در باغ‌وحش‌های کشور ما اگر امکان وجود داشته باشد، حتی سوسک را نیز در قفس نگه می‌دارند.
اگر انتقال صورت نگیرد، باغوحش باید با داشته‌های خود بسازد
کوروش هنرمند، دامپزشک باغوحش وکیل‌آباد مشهد با اشاره به اینکه شیرها به قفس 70 متری نیاز داشته، اما متاسفانه در قفس 40 متری چند شیر با یکدیگر زندگی می‌کنند، می‌گوید: مسلما اگر باغوحش وکیل‌آباد به مکان دیگری منتقل شود، قفس‌ها و محیط‌های طبیعی حیوانات شرایط مناسب‌تری خواهند داشت که متاسفانه تا کنون انجام نشده، بنابراین باغوحش مشهد ناچار بوده با همان داشته‌های خود شرایط را اداره کند.
وی با اعلام اینکه باغوحش وکیل‌آباد 30 سال است که در این مکان واقع شده است، خاطرنشان می‌کند: اداره‌کل محیط زیست وعده داده بود که زمینی به مساحت 25 هکتار را واگذار کند تا باغوحش به آنجا منتقل شود و مکان انتخابی برای باغوحش اراضی منابع طبیعی از کمربند سبز جاده شاندیز در نظر گرفته شده بود و اکنون مهلت سه ساله انتقال آن تمام شده، اما هنوز هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.
دامپزشک باغ وحش مشهد در خصوص وضعیت افسردگی خرس، ادامه می‌دهد: این خرس در دو سال گذشته پدرش را از دست داد و با توجه به سن کمی که دارد، جفت مناسبی که با آن هماهنگ شود، پیدا نشده، اما در فصل گرما بیشتر حیوانات در حالت کسالت و خواب‌آلودگی به سر می‌برند.
هنرمند با بیان اینکه زیرنظر سیستم دامپزشکی محیط‌زیست تمام اقدامات به منظور کنترل انواع بیماری‌های مشترک انسان و حیوان صورت می‌گیرد، تصریح می‌کند: واکسیناسیون گوشت‌خواران و علف‌خواران سالیانه یک بار و در پرندگان هر چهار تا 6 ماه انجام می‌شود و هیچ بیماری در بین حیوانات شایع نیست. وی با تاکید بر اینکه علف‌خواران باغوحش از علوفه خشک و یونجه در نوبت صبح و بعدازظهر تغذیه می‌کنند، افزود: علت جذب علف‌خواران به خوراکی‌هایی که مردم به آنها ارائه می‌دهند، این است که حساسیت و کنجکاوی این حیوانات به برخی رنگ‌ها نظیر قرمز وجود دارد، بنابراین جذب بازدیدکنندگان و خوراکی‌های آنان می‌شوند که البته هرگز جایگزین وعده غذایی آنها نخواهد شد.
دامپزشک باغوحش مشهد عنوان می‌کند: وسایل بازی و سرگرمی برای حیوانات این باغوحش در حد ارضاء بصری بازدیدکنندگان بوده و برای حیوانات نقش خاصی ندارند.
بی‌فرهنگی مردم علت فضای سبز نامطلوب باغوحش
هنرمند خاطرنشان می‌کند: اگر به فضای سبز باغوحش مشهد رسیدگی نمی‌شود، به دلیل عدم فرهنگ مردم در برخورد با آن بوده، زیرا آنان از برگ‌های درختان و گل‌هایی که در آن کاشته می‌شود، برای دادن غذا به حیوانات استفاده می‌کنند که این امر موجب شده پیرامون درختان باغوحش فنس کشیده شود.
رفتار مردم در باغوحش مناسب نیست
وی می‌گوید: متاسفانه برخورد برخی مردم با حیوانات مناسب نبوده و با دادن خوراکی‌ها و حتی گاهی کتک زدن حیوانات، موجب آزار و اذیت آنها می‌شوند.دامپزشک باغوحش مشهد در خصوص بسته بودن فضای برخی قفس‌ها در باغوحش، اضافه می‌کند: برای قفس‌های سربسته نظیر تمساح دمانسنج، لامپ‌های یو.وی به منظور تنظیم دمای محیط و ویتامین دی به صورت مصنوعی نصب شده تا شرایط لازم برای زنده ماندن حیوان تامین شود.
هنرمند ادامه می‌دهد: بیشتر هزینه باغوحش صرف گوشت‌خواران شده و شیرهای باغوحش روزانه از 10 کیلو گوشت(الاغ) تغذیه کرده و دو روز در هفته نیز گردن مرغ به آنها داده می‌شود. وی با اعلام اینکه من نیز به عنوان یک انسان از برخی شرایط باغوحش راضی نیستم، اظهارمی‌کند: باغوحش جای مطلوبی برای زندگی حیوانات نیست، اما اگر هم باغوحش وجود نداشته باشدف کودکان شانس دیدن حیوانات را ندارند، پس می‌توان نتیجه گرفت که ایجاد باغوحش فقط جنبه درآمدزایی نداشته و هدف آن آموزش نیز هست.
دامپزشک باغوحش مشهد افزود: به هرحال ما در ذهن این حیوانان نیستیم که بدانیم چه نیازهای عاطفی و سرگرم‌کننده‌ای دارند و آنها نیز هرگز دنیای واقعی جنگل را تجربه نکرده و توانایی زیستن در آن را نیز ندارند، اما طبیعتا حیوانات از چارچوب خسته شده‌اند. هنرمند عنوان می‌کند: تمام قفس‌های باغوحش روزانه نظافت شده و هر ماه نیز با مواد ضدعفونی پاکسازی می‌شود و حیوانات بعد از مرگ به صورت تاکسیدرمی درآمده و در نمایشگاه باغوحش نگهداری می‌شود.
وی با اشاره به اینکه خانه اول و آخر این حیوانات، باغوحش است، خاطرنشان می‌کند: خروج حیوانات از قفس فقط در صورت مرگ است که معمولا به علت کهولت سن اتفاق می‌افتد و ایستاسازی یا مرگ با ترحم نیز در صورتی اتفاق می‌افتد که حیوانات باغ وحش از بیماری خاصی رنج ببرند که با این روش حیوان را خلاص کرده و از رنج کشیدن آن جلوگیری می‌شود.دامپزشک باغوحش مشهد یادآور شد: با گسترش فضاهای مجازی، همواره حملاتی از سوی انجمن حمایت از حیوانات به سمت باغوحش مشهد وجود داشته و مسئولان این باغوحش نیز همیشه پاسخگو هستند.
وضعیت باغوحش مشهد مورد رضایت اداره محیط زیست نیست
ایمان محمدی‌آویز، کارشناس نظارت بر امور حیات‌وحش اداره‌کل محیط زیست خراسان رضوی نیز عنوان می‌کند: با توجه به بازدیدهای صورت گرفته می‌توان نتیجه گرفت که با وجود شرایط فعلی این باغوحش، وضعیت رسیدگی آن تقریبا مطلوب بوده و در مجموع شرایط عمومی و اقتصادی مناسب است، هرچند که مورد رضایت اداره محیط‌زیست نیست.
وی اضافه می‌کند: طی سال‌های گذشته همواره نظارت بر باغوحش مشهد وجود داشته و تغذیه، رژیم غذایی، مکمل‌ها، رسیدگی، نظافت و وجود دامپزشک در آن رعایت شده است.این کارشناس نظارت بر امور حیات‌وحش اداره‌کل محیط زیست استان، تمساح پوزه کوتاه، پلنگ ایرانی، گوزن زرد، سیاه‌گوش، قوچ و میش آئوراد را از جمله گونه‌های در معرض انقراض باغوحش مشهد می‌داند و اضافه می‌کند: مجموعه این باغوحش با 125 گونه جانوری شامل 49 گونه پرندگان، 10 گونه آبزی، پنج گونه خزنده، 61 گونه پستاندار و جوندگان که جمعاً تعداد آنها به 812 عدد می‌رسد، است.
باغوحش مشهد شرایط استقرار در آن مکان را ندارد
محمدی‌آویز با اشاره به اینکه باغوحش مشهد از نظر شرایط عمومی و اختصاصی نمی‌تواند در آن مکان استقرار داشته باشد، اظهار می‌کند: باید توجه داشت زمانی که باغوحش در آن مکان مستقر شد، محدوده شهری تا این حد گسترش نداشته، بنابراین به آنان نیز نمی‌توان خرده گرفت.وی ادامه می‌دهد: با توجه به نوع گونه جانوری برای تک تک حیوانات شرایط اختصاصی تعیین شده و اقداماتی نظیر آماده‌سازی سطح مناسب قفس، استفاده از درختان و رعایت نسبت جنس برای آنها اهمیت دارد.
مهلت سه ساله انتقال باغوحش مشهد به اتمام رسیده است
کارشناس نظارت بر امور حیات‌وحش اداره‌کل محیط زیست استان با بیان اینکه مهلت سه ساله انتقال باغوحش مشهد تا پایان تابستان سال جاری به پایان رسیده است، تصریح می‌کند: با توجه به اینکه این باغوحش طی سال‌ها در حال فعالیت بوده، مستلزم تمهیدات بیشتری است و شاید با تعدیل گونه‌های جانوری بتواند به فعالیت خود ادامه دهد.
باغوحش، جهنمی با سر در بهشت
امیرحسین آل شیخ، فعال محیط زیست در پاسخ به ایسنا، با اشاره به اینکه باغوحش در واقع جهنمی با سر در بهشت است و باید در نظر داشت که زندگی حیوانات در باغوحش ارزش زندگی دارد یا خیر، می‌گوید: وضعیت فعلی باغوحش مشهد به عنوان یک سیستم بزرگ بسیار فراتر از آن بوده که طی چند سال تمام مشکلات آن حل شود.
وی با بیان اینکه بسیاری ازافراد استانداردهای لازم حیوانات را برگرفته از کتاب می‌دانند در صورتی که این استانداردها در همه موجودات دنیا یکسان نیست، ادامه می‌دهد: برخی از سمن‌ها به اشتباه گمان می‌کنند که هر چیزی انسان نیاز دارد، حیوانات نیز به آنها احتیاج دارند که این امر موجب شده تا اشتباهات بزرگی نسبت به حیوانات مرتکب شوند.
آل‌شیخ در خصوص نگهداری حیوانات اهلی در باغوحش مشهد، تصریح می‌کند: برخی از حیوانات نظیر گربه‌های پرشین به محیط خانگی احتیاج دارند، اما برخی از آنها نظیر خرگوش و موش‌خرما به فضای بیشتری نیاز داشته و نگهداری در منزل برای آنها رنج‌آور است.
بعد از بازدید کامل باغوحش و خروج از آن سوالات زیادی ذهنم را مشغول می‌کند که آیا ما هنوز در قرن نوزدهم زندگی می‌کنیم که برخوردمان با حیوانات نسبت به آن زمان تغییری نداشته است؟ از قرن بیست و یکم فقط تکنولوژی را به دوش می‌کشیم و هنوز در فرهنگ قرن نوزدهم زندگی می‌کنیم؟ و تا کی انسان باید با محصور کردن حیوانات حس خودخواهی خود را ارضا کند؟
حال که صحبت از نبود باغوحش به طور کلی به میان آورده نمی‌شود پس کمترین کار ممکن ایجاد شرایط بهتر برای حیوانات موجود در آن است، اقدامی که در حال حاضر از سوی کارشناسان امر برای بهتر شدن شرایط حیوانات باغوحش مشهد نامبرده می‌شو، انتقال باغوحش مشهد و اختصاص فضایی گسترده‌تر به حیوانات است که با توجه به سپری شدن بازه زمانی موردنظر برای انتقال، گویا این امر از سوی مسئولان دستخوش غفلت قرار گرفته است...
