داوود حشمتی
مرتضی فیروز آبادی، معاون مالی آستان قدس در پاسخ به انتقاداتی که در مورد پرداخت مالیات شرکتهای تابعه این آستان مطرح میشود، اعلام کرده که با ابلاغیه رهبری برای اولین بار بعد از انقلاب شرکتهای تابعه مالیات عملکرد پرداخت میکند. علاوه بر آن آستان قدس رضوی مالیات تکلیفی و مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت میکند. او اخباری که میگوید؛ «این نهاد مالیات پرداخت نمیکند را «فریب افکارعمومی خوانده است».
نکته اما در جای دیگری است. به نظر میرسد بسیاری از منتقدان تنها به خاطر حضور افراد از جناحهای دیگر در این نهادها دست به انتقاد از عدم پرداخت مالیات این نهادها میزنند. اما اصل ماجرا این است:
1- مالیاتی که امروز اعلام شده پرداخته خواهد شد، در واقع دوباره به خود این نهاد پس داده میشود. به عبارت روشنتر آنها مالیات پرداخت نمیکنند تا دولت آن را مطابق سایر درآمدهای خود صرف امور جاری کشور کند. خود فیروزآبادی تایید میکند: «مقرر شده است تا از شرکتها مالیات اخذ و سپس برای اجرای نیت به آستان قدس برگردانده شود.» لذا اساسا چیزی به اسم پرداخت مالیات مانند سایر بنگاههای اقتصادی دستور کار قرار ندارد. اینجا تنها آستان قدس اعلام میکند که مبلغ A ریال بابت مالیات پرداخت کرده است. دولت هم همان A ریال را به حساب آنها بر میگرداند.
2- مهمتر از آن اما مساله اصلی بحث شفافیت است، نه پرداخت مالیات. آقای فیروزآبادی گفته: «در اکثر کشورهای پیشرفته برای توسعه عدالت و تشویق افراد به فعالیتهای خیرخواهانه، برای وقف و امور مشابه خیرخواهانه مشوقهای قابل توجهی از جمله معافیت از مالیات در نظر گرفته میشود و اساسا به همین دلیل است که دانشگاههای بزرگی همچون هاروارد، تگزاس، استنفورد و... بیشترین موقوفات را دارا هستند.» این نکته درستی است. اما آنچه او نمیگوید و مردم نمیدانند این است:
همه این نهادهایی که او در دنیا نام برده، و یا تمام نهادهای خیریه در تمام دنیا باید شفافیت مالی داشته باشند. به این معنا که عملیات مالی خود را باید به طور کامل برای عموم منتشر کنند. علت این است که این نهادها در تمام دنیا حق ندارند خارج از وظیفهای که برای آنها در نظر گرفته شده، اموال خیریه را هزینه کنند. خصوصا این کار برای جلوگیری از دخالت آنها در سیاست و پولشویی صورت میگیرند.
از این رو باید گفت: اساسا در حال حاضر هم آستان قدس با وجود ابلاغیه جدید، مالیاتی پرداخت نمیکند. چرا که این مالیات به جیب خود آستان باز میگردد. با این همه، آیا آستان قدس تمام فعالیتهای مالی خود را (که علیالقاعده خیریه و عامالمنفعه است) برای مردم به طور دقیق و شفاف بر روی سایت خود منتشر میکند؟ گفتنی است مطالبه شفافیت در بنگاههای خیریه، باید به مطالبهای عمومی تبدیل شود. اینکه هر جناح تنها بر امور خیریه مربوط به جناح مقابل حساسیت به خرج دهد، نامش نه مبارزه با فساد است نه عدالتخواهی.