«چرنوبیل» یا دومینوی فروپاشی؟! 

مهدی نورمحمدزاده
سریال آمریکایی «چرنوبیل»، برخلاف بسیاری از فیلمها و سریالهای دیگر، محتوایی جدی و قابل توجه دارد. محتوای فراسینمایی این سریال پنج قسمتی بیش از آنکه به نقد و تخریب مبانی نظام سیاسی و تمدنی بلوک شرق و شوروی بپردازد، شکل گیری دقیق یک فاجعه اتمی در مقیاس جهانی را نمایش می دهد که تاثیر مستقیمی هم در فروپاشی شوروی داشته است. همچنانکه سالها بعد خود گورباچف نیز، حادثه تلخ «چرنوبیل» را آغازی بر سلسله حوادث «دومینو»وار منجر به فروپاشی شوروی دانسته است.

آنچه برای من جالب است، نه تمجید و تعریف زیرکانه و غیرمستقیم سازندگان این مجموعه جذاب از ارزشها و نظام تمدنی غرب است و نه تاکید اغراق آمیز سریال بر تناقض های بنیادین و پوچی شعارهای فریبنده حاکم در نظام سوسیالیستی شوروی! نقطه قوت سریال، بازی جذابی است که نویسندگان این مجموعه، با مفهوم «فروپاشی» کرده اند. اساس و پایه تولید انرژی در نیروگاههای هسته ای، فروپاشی هسته اورانیوم است، اگر این فروپاشی به درستی کنترل نشود منجر به فروپاشی هسته رآکتور و فجایع تلخ دیگری خواهد شد که دومینو وار اتفاق خواهند افتاد و هیچ راهکاری هم برای توقف این سلسله اتفاقات وحشتناک وجود ندارد!

از این منظر، داستان چرنوبیل تازه و به روز است. فروپاشی های کوچک همیشه در اطراف ما اتفاق می افتند که اگر درست فهمیده و خوب تحلیل نشوند، منجر به فروپاشی های بزرگتر خواهند شد. تاخیر در کنترل فروپاشی های کوچک، ابعاد فاجعه را بزرگتر می کند، تا جایی که هیچ راهی نمی ماند جز تماشای دردناک دومینوی فروپاشی های بزرگتر!

شعور و دقت مدیران و مسئولان یک جامعه، در فهم درست مساله ها یا همان فروپاشی های کوچک است، و الا فروپاشی های بزرگ که سیر منطقی خود را از مساله و معضل به سمت بحران و فاجعه طی کرده اند، دیگر به راحتی قابل کنترل و بازگشت نیستند و اثرات تخریبی خود را حتی تا سالها بعد حفظ خواهند کرد. نظامات فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی و اقتصادی یک جامعه نیز، همواره در معرض فروپاشی های کوچک و بزرگ قرار دارند. واکنش های به موقع و دقیق در چنین مواقع بحرانی، تفاوت و حتی زوال و بقای نظام های سیاسی و تمدنی را مشخص می کند.

زمانی برایم سئوال بود که چرا غالب تحلیل ها و پیش بینی های ما از فروپاشی نظام تمدن غرب، درست از آب درنیامده است!؟  ما شاید ابعاد بحران‌ها، فروپاشی‌ها و معضلات تمدن غرب را درست فهمیده‌ایم، اما انعطاف‌پذیری، قدرت واکنش دقیق و به موقع و استفاده صحیح از بازخوردها در فرآیند تصمیم‌سازی نظام تمدن غرب را نادیده گرفته‌ایم. یادتان هست بحران بزرگ مالی غرب در سال 2007 را؟! و البته پیشگویی برخی کارشناسان را که فروپاشی تمدن غرب را برای چند ماه آینده نوید می دادند!؟ «چرنوبیل»، این درس‌ها را هم دارد!