تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۴/۲۵ ساعت ۱۲:۵۲
کد مطلب : ۱۸۲۷۷۸
به‌بهانه حکم‌های تازه برای اعضای شورای‌نگهبان
فقیهان و حقوقدانان شورای نگهبان را بشناسید
گروه سیاسی: رهبرانقلاب، دیروز، صادق‌لاریحانی و محمدیزدی را برای یک‌دوره دیگر و هم‌چنین علیرضا اعرافی را به‌جای محمد مومن، که اسفند پارسال درگذشت و جای‌اش از پنج‌ماه پیش خالی بود به‌عنوان عضو فقیه شورای نگهبان برگماردند، امروز هم سه عضو جدید حقوقدان این شورا انتخاب شدند.
در حکم رهبرانقلاب ذکر شده که مدت ماموریت لاریجانی و یزدی به‌پایان رسیده و این‌دو را دوباره به این سمت برمی‌گمارند. لاریجانی، دی‌ماه پارسال پس‌از درگذشت محمودهاشمی شاهرودی، در میان فقیهان شورای‌نگهبان، جای او را گرفت. صادق لاریجانی، ظرف چندماه اخیر سومین‌بار بود که از رهبرانقلاب برای پستی حکم می‌گرفت؛ دوبار برای نشستن بر کرسی فقیهی از فقیهان شورای نگهبان و یک‌بار هم پس‌از کناررفتن از ریاست قوه‌قضا، به ریاست مجمع تشخیص‌مصلحت گمارده شد. لاریجانی هم‌چنین نماینده مازندران در مجلس خبرگان رهبری و رئیس هیات امنای دانشگاه امام صادق است. محمدیزدی، هم همینک دبیر مجمع مدرسین حوزه علمیه قم که یک تشکل حوزوی و سیاسی است، و نیز دبیر شورای عالی حوزه‌علمیه قم است علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌علمیه‌قم و مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور و عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است.
مدت عضویت فقیهان در شورای‌نگهبان شش‌سال است و هم اینک هفت‌مین دوره شش‌ساله شورای‌نگهبان در جریان است. در پایان سومین سال از دوره یکم، سه فقیه به‌قرعه انتخاب شدند تا جای‌شان را به سه فقیه دیگر بدهند. از آن پس، در پایان سال سوم از هردوره، با حکم امام‌خمینی یا رهبرانقلاب، سه فقیه که دوره شش‌ساله‌شان پایان گرفته، یا باز در شورای نگهبان می‌مانند یا جای‌شان را به فقیهان دیگری می‌دهند. الان سومین سال از دوره هفتم شورای‌نگهبان که تا ۱۴۰۱ ادامه دارد، پایان گرفته است.
فقیهان دوره هفتم؛ الان احمدجنتی، علیرضا اعرافی، مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی، صادق لاریجانی، محمدرضا مدرس‌یزدی و محمد یزدی هستند. احمد جنتی، قدیمی‌ترین عضو و از نخستین دوره این شورا عضو فقیهان شورا و از دوره سوم، از سال ۱۳۷۱، یعنی ۲۷سال است‌که دبیر شورا است و علیرضا اعرافی، بدون سابقه عضویت در شورا، تازه‌کارترین فقیه شورا است. محمد یزدی، در سال ۱۳۷۸پس‌از این‌که از ریاست قوه‌قضا کنار رفت، و در میانه دوره چهارم شورای‌نگهبان، عضو فقیهان شورا شد و الان ۲۰سال است این سمت را حفظ کرده. مدرس‌یزدی هم از آغاز دور پنجم و سال ۱۳۸۳، عضو این شورا است؛ ۱۵سال. شب‌زنده‌دار، از میانه دوره ششم و سال ۱۳۹۲، جای غلامرضا رضوانی را در شورا گرفت که آن زمان درگذشته بود و شب‌زنده‌دار هم شش‌سال است در شورا است. صادق لاریجانی که یک‌بار در دوره پنجم شورای‌نگهبان، به عضویت فقیهان این شورا درآمده‌بود، در میانه آن دوره جای‌اش را به هاشمی‌شاهرودی داد و دوباره در سال ۱۳۹۷، جای هاشمی‌شاهرودی که فوت کرده‌بود، گرفت.
جنتی که قدیمی‌ترین فقیه شورا و از همه سال‌خورده‌تر است، ۹۳ساله، اعرافی ۶۰ساله، شب‌زنده‌دار ۶۶ساله، لاریجانی که جوان‌تر از همه و ۵۹ساله، مدرس‌یزدی ۶۴ساله و یزدی ۸۸ساله است. از میان فقیهان که با حکم رهبرانقلاب در دوره هفتم شورای‌نگهبان، عضوند، اعرافی، مدرس‌یزدی، محمد یزدی در انتخابات مجلس‌خبرگان در تهران، در سال ۱۳۹۴، در فهرست اصلاح‌طلبان و میانه‌روها جای نداشتند، و شکست خوردند. تنها احمد جنتی در آن انتخابات که نامزدی بیرون از فهرست میانه‌روها در تهران بود، به مجلس‌خبرگان رسید و البته در جایگاه آخرین نماینده تهران.
قانون اساسی نظارت بر مصوبه‌های مجلس و اساس‌نامه‌های مصوب دولت را برای تطبیق با شرع و قانون‌اساسی برعهده شورای‌نگهبان قرار داده است. تشخیص «عدم‌مغایرت» مصوبات مجلس با اسلام در اختیار اکثریت فقیهان شورای نگهبان و تشخیص «عدم تعارض» با قانون اساسی، برعهده اکثریت همه اعضای شورای نگهبان است. بررسی صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس خبرگان هم برعهده فقیهان این شورا است. در ضمن بنابر اصل ۱۱۱ قانون اساسی، اگر رهبر فوت‌کند، كناره بگیرد یا کنار گذشته شود، تا هنگام تعیین و معرفی رهبر تازه، شورایی با حضور رئیس‌جمهور، رئیس قوه قضایی و یكی از فقیهان شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام، همه وظایف رهبری را موقتا برعهده می‌گیرد.
و حقوقدانان تازه شورای نگهبان با رای نمایندگان مجلس
1- محمد دهقان با ۲۳۰، هادی طحان‌نظیف با ۱۵۶ و محمدحسن صادقی‌مقدم با ۱۸۱رای از سوی نمایندگان مجلس به‌عنوان حقوقدانان جدیدشورای‌نگهبان برگزیده‌شدند و جای نجات‌الله ابراهیمیان، سام سوادکوهی و محسن اسماعیلی را گرفته‌اند. جز این سه‌تن علی غلامی و عبدالحمید مرتضوی هم برای برای این پست از سوی رئيس‌قوه‌قضا پیشنهاد شده‌بودند که غلامی پیش از رای‌گیری نمایندگان از نامزدی کناره گرفت. محمد دهقان، نماینده اصول‌‌گرای چناران، طرقبه و شاندیز در مجلس کنونی است و حالا باید از نمایندگی شهرش کناره بگیرد. این نخستین‌بار است که یک نماینده مجلس، کرسی نمایندگی را وامی‌گذارد تا به سمت حقوق‌دانی شورای نگهبان برسد.
2- حالا در شورای نگهبان، ترکیب حقوقدانان چنین است: عباسعلی کدخدایی، فضل‌الله موسوی، سیامک ره‌پیک، محمد دهقان، هادی طحان نظیف و حسن صادقی‌مقدم. این جمع در تشخیص «تعارض» مصوبه‌های مجلس با قانون‌اساسی، تصمیم‌گیری درباره صلاحیت نامزدهای نمایندگی مجلس و نامزدهای ریاست‌جمهوری و نیز تفسیر قانون‌اساسی هم‌چون فقیهان شورای حق رای دارند.
3- سام سوادکوهی، اخیرا گفته‌بود چون احمد جنتی، دبیر شورا، با حقوق‌دانانی که از شورای‌نگهبان می‌روند، اختلاف داشته، آن‌ها را دوباره معرفی نکرده است. نجات‌الله ابراهیمیان هم پارسال زمستان یک‌بار از سمت‌اش کناره گرفت ولی احمد جنتی این کناره‌گیری را نپذیرفت و در گفت‌وگویی گفت با احمد جنتی «اختلاف سلیقه جدی» دارد. محسن اسماعیلی هم که با فهرست میانه‌روها، در رقابت با فهرستی که احمد جنتی سرلیست آن بود، در سال ۱۳۹۴ از تهران به مجلس خبرگان رهبری رسید، در سال ۱۳۹۳، گفته‌بود: «برخی اعضای شورای نگهبان، شورا در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ موضع‌گیری‌های خاصی نسبت‌به برخی نامزدها داشتند، بنابراین در انتخابات تا حدی قانون را زیر پا گذاشتند.»
4- از میان حقوقدانان تازه محمد دهقان که به سبب مواضع سیاسی‌اش، نزدیکی فکری و جناحی زیادی با احمد جنتی دارد. محمدحسن صادقی مقدم هم از سال ۱۳۹۲، مشاور عالی حقوقی و سیاسی احمد جنتی در شورای نگهبان و عضو هیات نظارت شورای نگهبان نیز بوده است. این حقوقدان، احمد جنتی را «ابوذر انقلاب» می‌داند و گفته روز خوب زندگی‌اش، روزی است که با جنتی در شورای نگهبان محشور شود. هادی طحان نظیف نیز ۱۰سال دبیر جلسات شورای نگهبان بوده است. حالا در سالی‌که انتخابات مجلس برگزار می‌شود، حقوق‌دانانی که با فقیهان اصول‌گرا هم‌گام باشند، احتمالا کار را برای تایید صلاحیت بسیاری میانه‌روها و اصلاح‌طلبان دشوارتر می‌کند.
در حکم رهبرانقلاب ذکر شده که مدت ماموریت لاریجانی و یزدی به‌پایان رسیده و این‌دو را دوباره به این سمت برمی‌گمارند. لاریجانی، دی‌ماه پارسال پس‌از درگذشت محمودهاشمی شاهرودی، در میان فقیهان شورای‌نگهبان، جای او را گرفت. صادق لاریجانی، ظرف چندماه اخیر سومین‌بار بود که از رهبرانقلاب برای پستی حکم می‌گرفت؛ دوبار برای نشستن بر کرسی فقیهی از فقیهان شورای نگهبان و یک‌بار هم پس‌از کناررفتن از ریاست قوه‌قضا، به ریاست مجمع تشخیص‌مصلحت گمارده شد. لاریجانی هم‌چنین نماینده مازندران در مجلس خبرگان رهبری و رئیس هیات امنای دانشگاه امام صادق است. محمدیزدی، هم همینک دبیر مجمع مدرسین حوزه علمیه قم که یک تشکل حوزوی و سیاسی است، و نیز دبیر شورای عالی حوزه‌علمیه قم است علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌علمیه‌قم و مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور و عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است.
مدت عضویت فقیهان در شورای‌نگهبان شش‌سال است و هم اینک هفت‌مین دوره شش‌ساله شورای‌نگهبان در جریان است. در پایان سومین سال از دوره یکم، سه فقیه به‌قرعه انتخاب شدند تا جای‌شان را به سه فقیه دیگر بدهند. از آن پس، در پایان سال سوم از هردوره، با حکم امام‌خمینی یا رهبرانقلاب، سه فقیه که دوره شش‌ساله‌شان پایان گرفته، یا باز در شورای نگهبان می‌مانند یا جای‌شان را به فقیهان دیگری می‌دهند. الان سومین سال از دوره هفتم شورای‌نگهبان که تا ۱۴۰۱ ادامه دارد، پایان گرفته است.
فقیهان دوره هفتم؛ الان احمدجنتی، علیرضا اعرافی، مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی، صادق لاریجانی، محمدرضا مدرس‌یزدی و محمد یزدی هستند. احمد جنتی، قدیمی‌ترین عضو و از نخستین دوره این شورا عضو فقیهان شورا و از دوره سوم، از سال ۱۳۷۱، یعنی ۲۷سال است‌که دبیر شورا است و علیرضا اعرافی، بدون سابقه عضویت در شورا، تازه‌کارترین فقیه شورا است. محمد یزدی، در سال ۱۳۷۸پس‌از این‌که از ریاست قوه‌قضا کنار رفت، و در میانه دوره چهارم شورای‌نگهبان، عضو فقیهان شورا شد و الان ۲۰سال است این سمت را حفظ کرده. مدرس‌یزدی هم از آغاز دور پنجم و سال ۱۳۸۳، عضو این شورا است؛ ۱۵سال. شب‌زنده‌دار، از میانه دوره ششم و سال ۱۳۹۲، جای غلامرضا رضوانی را در شورا گرفت که آن زمان درگذشته بود و شب‌زنده‌دار هم شش‌سال است در شورا است. صادق لاریجانی که یک‌بار در دوره پنجم شورای‌نگهبان، به عضویت فقیهان این شورا درآمده‌بود، در میانه آن دوره جای‌اش را به هاشمی‌شاهرودی داد و دوباره در سال ۱۳۹۷، جای هاشمی‌شاهرودی که فوت کرده‌بود، گرفت.
جنتی که قدیمی‌ترین فقیه شورا و از همه سال‌خورده‌تر است، ۹۳ساله، اعرافی ۶۰ساله، شب‌زنده‌دار ۶۶ساله، لاریجانی که جوان‌تر از همه و ۵۹ساله، مدرس‌یزدی ۶۴ساله و یزدی ۸۸ساله است. از میان فقیهان که با حکم رهبرانقلاب در دوره هفتم شورای‌نگهبان، عضوند، اعرافی، مدرس‌یزدی، محمد یزدی در انتخابات مجلس‌خبرگان در تهران، در سال ۱۳۹۴، در فهرست اصلاح‌طلبان و میانه‌روها جای نداشتند، و شکست خوردند. تنها احمد جنتی در آن انتخابات که نامزدی بیرون از فهرست میانه‌روها در تهران بود، به مجلس‌خبرگان رسید و البته در جایگاه آخرین نماینده تهران.
قانون اساسی نظارت بر مصوبه‌های مجلس و اساس‌نامه‌های مصوب دولت را برای تطبیق با شرع و قانون‌اساسی برعهده شورای‌نگهبان قرار داده است. تشخیص «عدم‌مغایرت» مصوبات مجلس با اسلام در اختیار اکثریت فقیهان شورای نگهبان و تشخیص «عدم تعارض» با قانون اساسی، برعهده اکثریت همه اعضای شورای نگهبان است. بررسی صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس خبرگان هم برعهده فقیهان این شورا است. در ضمن بنابر اصل ۱۱۱ قانون اساسی، اگر رهبر فوت‌کند، كناره بگیرد یا کنار گذشته شود، تا هنگام تعیین و معرفی رهبر تازه، شورایی با حضور رئیس‌جمهور، رئیس قوه قضایی و یكی از فقیهان شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام، همه وظایف رهبری را موقتا برعهده می‌گیرد.
و حقوقدانان تازه شورای نگهبان با رای نمایندگان مجلس
1- محمد دهقان با ۲۳۰، هادی طحان‌نظیف با ۱۵۶ و محمدحسن صادقی‌مقدم با ۱۸۱رای از سوی نمایندگان مجلس به‌عنوان حقوقدانان جدیدشورای‌نگهبان برگزیده‌شدند و جای نجات‌الله ابراهیمیان، سام سوادکوهی و محسن اسماعیلی را گرفته‌اند. جز این سه‌تن علی غلامی و عبدالحمید مرتضوی هم برای برای این پست از سوی رئيس‌قوه‌قضا پیشنهاد شده‌بودند که غلامی پیش از رای‌گیری نمایندگان از نامزدی کناره گرفت. محمد دهقان، نماینده اصول‌‌گرای چناران، طرقبه و شاندیز در مجلس کنونی است و حالا باید از نمایندگی شهرش کناره بگیرد. این نخستین‌بار است که یک نماینده مجلس، کرسی نمایندگی را وامی‌گذارد تا به سمت حقوق‌دانی شورای نگهبان برسد.
2- حالا در شورای نگهبان، ترکیب حقوقدانان چنین است: عباسعلی کدخدایی، فضل‌الله موسوی، سیامک ره‌پیک، محمد دهقان، هادی طحان نظیف و حسن صادقی‌مقدم. این جمع در تشخیص «تعارض» مصوبه‌های مجلس با قانون‌اساسی، تصمیم‌گیری درباره صلاحیت نامزدهای نمایندگی مجلس و نامزدهای ریاست‌جمهوری و نیز تفسیر قانون‌اساسی هم‌چون فقیهان شورای حق رای دارند.
3- سام سوادکوهی، اخیرا گفته‌بود چون احمد جنتی، دبیر شورا، با حقوق‌دانانی که از شورای‌نگهبان می‌روند، اختلاف داشته، آن‌ها را دوباره معرفی نکرده است. نجات‌الله ابراهیمیان هم پارسال زمستان یک‌بار از سمت‌اش کناره گرفت ولی احمد جنتی این کناره‌گیری را نپذیرفت و در گفت‌وگویی گفت با احمد جنتی «اختلاف سلیقه جدی» دارد. محسن اسماعیلی هم که با فهرست میانه‌روها، در رقابت با فهرستی که احمد جنتی سرلیست آن بود، در سال ۱۳۹۴ از تهران به مجلس خبرگان رهبری رسید، در سال ۱۳۹۳، گفته‌بود: «برخی اعضای شورای نگهبان، شورا در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ موضع‌گیری‌های خاصی نسبت‌به برخی نامزدها داشتند، بنابراین در انتخابات تا حدی قانون را زیر پا گذاشتند.»
4- از میان حقوقدانان تازه محمد دهقان که به سبب مواضع سیاسی‌اش، نزدیکی فکری و جناحی زیادی با احمد جنتی دارد. محمدحسن صادقی مقدم هم از سال ۱۳۹۲، مشاور عالی حقوقی و سیاسی احمد جنتی در شورای نگهبان و عضو هیات نظارت شورای نگهبان نیز بوده است. این حقوقدان، احمد جنتی را «ابوذر انقلاب» می‌داند و گفته روز خوب زندگی‌اش، روزی است که با جنتی در شورای نگهبان محشور شود. هادی طحان نظیف نیز ۱۰سال دبیر جلسات شورای نگهبان بوده است. حالا در سالی‌که انتخابات مجلس برگزار می‌شود، حقوق‌دانانی که با فقیهان اصول‌گرا هم‌گام باشند، احتمالا کار را برای تایید صلاحیت بسیاری میانه‌روها و اصلاح‌طلبان دشوارتر می‌کند.
مرجع : روزاروز
