هشدار به تلویزیون بابت یک رقیب جدید

محمد حسین لطیفی، بیژن بیرنگ، مهران مدیری، داوود میرباقری و حالا کمال تبریزی و حسن فتحی، کارگردانانی هستند که نامشان در بین سازندگان سریال‌ها و مجموعه‌های شبکه نمایش خانگی قرار گرفته است. در روزگاری که ما هنوز آن را از یاد نبرده‌ایم، تلویزیون دست کم چند شب در هفته، مردم را با پخش سریال‌هایش جذب می‌کرد؛ دورانی که سریال‌هایی مثل «مدار صفر درجه»، «دوران سرکشی»، «امام علی (ع)»، «خانه سبز»، «آرایشگاه زیبا»، «پس از باران» و ده‌ها سریال جذاب دیگر مردم را به تماشا دعوت می‌کردند. در آن زمان کارگردان‌هایی مثل حسن فتحی، داوود میرباقری، بیژن بیرنگ و کمال تبریزی مجبور نشده بودند از تلویزیون به شبکه‌ی نمایش خانگی پناه ببرند و بعد هم مهران مدیری سریال‌های طنز 90 شبی‌اش را به جای تلویزیون به سوپرمارکت‌ها نسپرده بود.

این روزها اما تلویزیون به مشکلات مختلف دچار شده است. ضعف در مدیریت مالی که صداوسیما آن را محدودیت بودجه می‌خواند، از جمله این مشکلات است. رسانه‌ای که از آن با عنوان «ملی» یاد می‌شود، حتی در تأمین برنامه‌های روزانه‌اش با مشکل مالی مواجه است و بسیاری از ساعات پرمخاطبش را هم با برنامه‌های گفت‌وگومحور اما کاملا تبلیغی پر می‌کند. طبیعی است که در چنین وضعیتی تلویزیون از تأمین هزینه‌ی سریال‌های فاخر که اصطلاحا «الف ویژه» نامیده می‌شوند، شانه خالی کند. تلویزیون بودجه‌ی پروژه‌های کارگردان‌های بزرگ و شناخته‌شده‌اش را تأمین نمی‌کند، این کارگردان‌ها هم یکی یکی به سراغ شبکه نمایش خانگی می‌روند و البته مخاطبان تلویزیون هم به دنبال کارهای آنها رسانه‌ی ملی را ترک می‌کنند.

یکی از این کارگردان‌ها حسن فتحی است. هنرمندی که روزگاری برای تلویزیون، «مدار صفر درجه» و «میوه ممنوعه» می‌ساخت، این بار تصمیم گرفته قصه «شهرزاد» خود را به تلویزیون نگوید. حسن فتحی سال‌ها پیش و پس از ساخت سریال «مدار صفر درجه»، از ساخت «روزی روزگاری عاشقی» برای تلویزیون خبر داده بود، اما انگار سرانجام با ساخته نشدن این سریال در تلویزیونی که این روزها با مشکل مدیریت مالی مواجه است، تصمیم گرفته «روزی روزگاری عاشقی» را با تغییر نام به «شهرزاد» برای شبکه‌ی نمایش خانگی بسازد. در مسیر ساخت این سریال، حسن فتحی با اسماعیل عفیفه همراه است؛ کسی که روزگاری تهیه‌کنندگی سریال‌هایی مثل «همسایه‌ها»، «پس از باران»، «میوه ممنوعه» و «جوانی» را برای تلویزیون بر عهده داشت. حضور ترانه علیدوستی که برای اولین بار در یک سریال بازی می‌کند، همراه با شهاب حسینی و مصطفی زمانی در سریال حسن فتحی، بسیاری از علاقمندان را به خرید سی‌دی‌های این سریال ترغیب خواهد کرد.

در ذهن جعبه‌ی جادوی ایرانی، خاطره «دوران سرکشی» کمال تبریزی هنوز می‌درخشید، اما آخرین سریالی را که همین کارگردان به تلویزیون سپرد، پس زد. ماجرای غم‌انگیز «سرزمین کهن» هنوز از یاد کسی نرفته است و تا امروز هم سکانس‌هایی از آن در تلفن‌های همراه مردم دست به دست می‌شود. فارغ از همه‌ی انتقادهایی که در ماه‌های گذشته مطرح شده، تلویزیون نمی‌تواند تقصیر خود را در خدشه‌دار شدن احساسات قومی از ملت ایران و سرانجام نیمه‌کاره رها شدن این سریال توجیه کند. مسأله فقط قصه‌ی این سریال نیست، بلکه مشکلات مدیریتی صداوسیماست؛ مشکلاتی که باعث شده کمال تبریزی علی‌رغم اینکه به گفته خودش دلش روشن است که مشکل «سرزمین کهن» به‌زودی حل می‌شود و به آنتن تلویزیون برمی‌گردد، لب به گلایه بگشاید و بگوید: «متأسفانه برای تلویزیون فرقی بین دوغ و دوشاب وجود ندارد و شاید گاهی اوقات برعکس هم اتفاق بیفتد.»کمترین تأثیرِ مشکلاتِ مدیریتیِ تلویزیون شاید این بوده که کمال تبریزی، کارگردان شناخته‌شده‌ی سینما و در گذشته تلویزیون، این بار عطای تلویزیون را به لقایش بخشیده و سریال جدیدش، «ابله»، را به شبکه‌ی نمایش خانگی برده است؛ سریالی که با حضور هنرمندی چون فاطمه معتمدآریا همراه است.

داوود میرباقری هم که روزگاری برای تلویزیون سریال‌های فاخری همچون «امام علی (ع)»، «مسافر ری»، «معصومیت از دست‌رفته» و این اواخر «مختارنامه» را ساخته است، با اینکه چند سالی است اعلام کرده که در اندیشه ساخت سریال «سلمان فارسی» برای تلویزیون است، هنوز نتوانسته این کار را به سرانجام برساند و آخرین توضیحش درباره‌ی این سریال در پاسخ به خبرنگار ایسنا، این بوده که «منتظر فرصت هستیم تا تلویزیون کمی وضعش بهتر شود و شرایط مالی‌اش بهبود یابد. سریال «سلمان فارسی» آماده‌ی تولید است و فقط به تأمین اعتبار نیاز دارد، هرچه زودتر اعتبارش فراهم شود، می‌توانیم کار تولید این سریال تاریخی را شروع کنیم.» حالا که هنوز اعتبارِ «سلمان فارسی» تأمین نشده، این کارگردان مشهور تلویزیون پس از ساخت سریال «شاهگوش» برای شبکه نمایش خانگی، در حال ساخت سریال طنزی به نام «ماه‌ تی‌تی» برای همین شبکه است و به نظر می‌رسد فعلا از فضای تولید سریال‌های فاخر مذهبی برای تلویزیون جدا شده است.

بیژن بیرنگ که روزگاری در تلویزیون «خانه سبز» ساخته بود و «همسران» و «این خانه دور است»، حدود سه سال پیش، چند قسمت از مجموعه «شام ایرانی» را روانه شبکه‌ی نمایش خانگی کرد و از مهرماه امسال هم وارد فیلمبرداری مجموعه کمدی «عشق تعطیل نیست» باز هم برای شبکه‌ی نمایش خانگی شده است.

مهران مدیری هم که در خداحافظی غیررسمی با تلویزیون و استفاده از شبکه‌ی نمایش خانگی برای ساختِ سریال، تقریبا پیشتازِ سایر کارگردان‌ها بوده است. کارگردانِ «ساعت خوش»، «ببخشید شما»، «پاورچین»، «نقطه‌چین»، «شب‌های برره»، «مرد هزار چهره» و «مرد دوهزار چهره»، سال 89 با «قهوه تلخ» به شبکه‌ی نمایش خانگی سفر کرد و سال‌های اخیر را در این شبکه سپری کرد. هر چند او با «اتاق عمل» قصد بازگشت دوباره به تلویزیون را دارد.

با کوچ جمعی از بهترین کارگردان‌های تلویزیون به شبکه‌ی نمایش خانگی که محدودیت‌هایش از تلویزیون کمتر است و گویا درآمدش برای هنرمندان بیشتر، به نظر می‌رسد تلویزیون اگر سریع‌تر نجنبد در کارزار جذب مخاطب، سنگرها را به رقیب واگذار کرده است؛ رقیبی که شاید نتواند موفقیت چندانی در استفاده از این غول‌های تلویزیونی کسب کند، اما دست کم در ربودن آنها از جعبه‌ی جادو موفق عمل کرده است.