علی رافع (عارف)
گروه بينالملل: ویتنام کشوری است که در سالهای نه چندان دور شاهد بیش از 2 دهه جنگ داخلی و خشونت بوده است. جنگی که از این کشور ویرانهای به جای گذاشت و باعث تشدید اختلافات اجتماعی و طبقاتی در این کشور شد. ویتنام در سالهای پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تصمیم گرفت ایدئولوژی پیشین خود را به کناری نهد و با تعامل با دنیا و حضوری فعال در مجامع بین المللی به ویژه در حوزه اقصاد، سرزمین خود را از نو بسازد.
ویتنام با داشتن 165 میلیارد دلار صادرات و حضوری فعال در بازارهای ژاپن و ایالات متحده، توانسته است وضعیت رفاه و خدمات اجتماعی را در این کشور متناسب با شاخصها و استانداردهای جهانی سامان دهد. اما این شکوفایی چگونه شکل گرفت و این آبادانی به چه شکل از زیر خاکستر و آوارهای جنگ و خشونت برخاست؟
پیشینهتاریخ پیدایش امپراتوری ویتنام به سالهای نخستین قرن 19 بازمیگردد. ویتنام از سال 1860 و با ورورد نیروهای فرانسوی به این سرزمین، وارد کشمکشهای طولانی با استعمارگران اروپایی شد؛ کشمکشی که قریب به 70 سال به درازا کشید. گرچه در دهه ۱۹۳۰ و با آغاز شورشهای ضد استعماری، امیدهایی برای پایان دوره استثمار و خشونت در این منطقه شکل گرفت، اما ویتنام برای رسیدن به آرامش، صلح و شکوفایی مسیر دشواری را پیشرو داشت.
در ۱۹۴۰ ژاپن، ویتنام را اشغال و سرانجام حکومت دستنشاندهای تحت امپراتوری بائودای برپا کرد. در ۱۹۴۱هوشی مین، رهبر کمونیست، ویت مین را در قالب ارتش ملیگرای چریکی برای جنگ با ژاپنیها بنیاد نهاد و با کمک ایالات متحده موفق شد تا نیروهای وابسته به ژاپن را شکست دهد و جمهوری دمکراتیک ویتنام را در شهر هانوی تأسیس کند.
20 سال جنگ داخلیاما سیاهترین سالهای این کشور زمانی رقم خورد که رهبران ویتنام جنوبی به کمک مستشاران آمریکایی تلاش کردند تا دست نیروهای کمونیستی را از این کشور کوتاه کنند. در این دوران نیروهای چریکی ارتش ملی گرای ویتنام تلاش میکردند تا با کمک مسکو و رهبران اتحاد جماهیر شوروی، مانع از مسلط شدن وابستگان به بلوک غرب بر ویتنام شوند.
جنگ خونین ویتنام که بخشی از پازل کشمکشها و رقابتهای عصر جنگ سرد بود، قریب به 20 سال به طول انجامید و در سال 1975، نیرویهای کمونیستی موسوم بهویت کینگهابا تصرف مواضع رقبای خود، به جنگ خاتمه دادند و یک سال بعد با برگزاری انتخابات پارلمانی، مقدمات اتحاد دوباره ویتنام شمالی و جنوبی را فراهم آوردند.
در خلال سالهای جنگ، دولت آمریکا به تدریج به علت شکستهای متعدد و عدم شناسایی ویت کنگها از مردم عادی و عدم آشنایی با منطقه و تاکتیک رزمهای نامنظم که ویت کنگها در آن بسیار موفق بودند مجبور شد تا نیروهای خود را از ویتنام فراخواند و کار دفاع از حکومت ویتنام جنوبی را به خود آن حکومت بسپارد؛ که البته مهمترین علتترک مخاصمه آمریکا نبود اعتماد سیاسی و مخالفتهای روزافزون در خود آمریکا بود.
درگیر بودن 200 هزار نیروی نظامی ایالات متحده در جنگ ویتنام و پخش تصاویر اوضاع دردناک ویتنامیها از شبکههای تلویزیونی آمریکا، باعث شکلگیری جنبشهای فراگیر ضد جنگ در سراسر ایالات متحده شد. عدم پشتیبانی افکار عمومی از دولت برای ادامه جنگ ویتنام باعث شد تا دولت واشنگتن خاک ویتنام راترک کند.
پایان جنگ سردبا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در 1991 و پایان یافتن جنگ سرد، دوران نوینی در ویتنام آغاز شد. حکومت هانوی تصمیم گرفت با کنار گذاشتن اندیشههای کمونیستی، درهای کشور را به روی سرمایه گذاران خارجی بگشاید. سیاست خارجه ویتنام بر مبانی حضور فعال در سازمانهای بینالمللی بنا نهاده شد و امروز این کشور از معدود کشورهایی است که با تمامی دنیا رابطه دیپلماتیک سطح بالا دارد.
پیوستن به سازمان تجارت جهانی ویتنام موفق شد پس از 14 سال مذاکره در سال 2007 به سازمان تجارت جهانی بپیوندد و از مزایای حضور در چنین سازمانی بهره برد. گرچه کنترل 40 درصد از صنایع تولید پوشاک و 60 درصد از بازار پارچه در کنترل دولت است، اما ویتنام موفق شده موفقیتهای بسیاری را در این حوزه به دست آورد. امکان بهره برداری آزادانهتر از بازار کالاهای مصرفی در کشورهای دیگر و افزودن بر صادرات پوشاک خود به کشورهایی نظیر آمریکا و ژاپن، یکی از عواملی است که باعث حفظ رشد اقتصادی ویتنام شده است.
ویتنام دومین صادر کننده پوشاک و کفش به بازار آمریکاست در سال ۲۰۱۲ صادرات پوشاک و کفش ویتنام به آمریکا حدود 5/9 میلیارد دلار بود که حدود ۳۴ درصد واردات پوشاک در آمریکا را تشکیل میداد. ویتنام از چند عامل مهم در رقابت با سایر کشورها برخوردار است. یکی از آنها کارگر ارزان و دیگری نزدیکتر بودن فاصله جغرافیایی آن به نسبت دو صادر کننده بزرگ دیگر پوشاک، یعنی چین و کره جنوبی است. در عین حال دولت ویتنام به اشکال مختلف از جمله یارانههای مالی و انرژی از صنایع و صادرات کشور حمایت میکند.
متنوعسازی اقتصاد یکی از مهمترین سیاستهای اقتصادی که دولت هانوی که در سالهای پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در حال پیگیری آن است، استراتژی متنوعسازی پایههای اقتصادی این کشور است. ویتنام از کشوری که در سالهای نه چندان دور یکی از بزرگترین وارد کنندگان برنج بود، به دومین کشور بزرگ صادرکننده این محصول تبدیل شده است و هوچنین در زمره 10 صادرکننده درجه اول محصولات کشاورزی و صنعتی قرار دارد که بزرگترین منبع درآمد این کشور را تشکیل میدهد.
این کشور موفق شده است خود را وارد بازار صادراتی صنعت ارتباطات راه دور و همچنین قهوه، کائوچو، منسوجات و کفش کند و از طریق فروش تلفنهای همراه به سایر کشورهای، مبلغی بالغ بر 1 میلیارد دلار را نصیب اقتصاد این کشور کند. کیفیت زندگی مردم این کشور در مقایسه با زمانی که سیاست نوسازی در سالهای ابتدایی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آغاز شده بود، بهبود چشمگیری یافته است. اکنون ویتنامیها از دسترسی کامل به بهداشت عمومی، تحصیل، کار، مسکن، حملونقل و سایر جنبههای زندگی اجتماعی برخوردارند که طی سالهای اخیر بهدست آمدهاند.
رشد 7 درصدیامروزه ویتنام فرصتهای بسیاری به سوی شرکتهای خارجی برای انجام کسب و کار با این کشور گشوده است. با گشوده شدن درهای اقتصاد ویتنام، شرکتهای خارجی بیشتری خواستار سرمایهگذاری در این کشور هستند. گرچه بزرگترین اقتصادهای نوظهور جهان شامل روسیه، برزیل و چین دچار تزلزل شدهاند، اما رشد اقتصادی ویتنام امسال 7درصد بوده و نسبت به سال 2015 ثابت مانده است. افزایش تقاضای داخلی و شکوفایی سرمایهگذاری مستقیم خارجی به ویتنام کمک کرده است تا بتواند با تهدیدهای جهانی روبهرو شود که موجی از فروش سهام و تنزل ارزش پول را به همراه داشته است. به نظر میرسد این کشور دورانگذاری را شروع کرده است که اصلاحات و رشد اقتصادی را ایجاد خواهد کرد.
پیشنویس برنامه اجتماعی-اقتصادی حزب کمونیست برای سالهای 2016 تا 2020 نشان میدهد که این کشور هدفی بیش از 7 درصد متوسط سالانه را در برنامه خود قرار خواهد داد. برنامه پیشنویس اقتصادی ویتنام نشان میدهد که دولت این کشور خواستار افزایش سرانه تولید ناخالص داخلی از 3200 دلار به 3500 دلار تا سال 2020 است. این مقدار در مقایسه با تخمین صندوق بینالمللی پول در سال 2015 که حدود 2171 دلار است به مراتب بیشتر است. همچنین یکی دیگر از اهداف مهم هانوی، کنترل تورم زیر 5 درصد این کشور است.