به روز شده در ۱۴۰۲/۱۲/۲۹ - ۱۰:۳۴
 
۰
تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۰۴ ساعت ۱۴:۱۴
کد مطلب : ۱۳۴۱۳۴

گزارش بهار درباره پدیده بازار سیاه در تئاتر

یکتا تاجیک- روزنامه بهار
پدیده بازار سیاه و فروش نجومی بلیت در حوزه ورزش و به ویژه در بازی‌های مهم فوتبال که علاقه مندان جدی و گسترده‌ای داشته و دارد، در فرهنگ اجتماعی ما متاسفانه متداول و رایج شده است. این پدیده در مسائل فرهنگی به قوت حوزه ورزش نبوده اما گاه و بیگاه این روند در این حوزه هم رخ داده است. شاهد بازار سیاه بلیت کنسرت بزرگان موسیقی مثل استاد شجریان و ناظری بوده‌ایم و حتی این اواخر استقبال بی سابقه علاقه مندان از کنسرت کاوه یغمایی، بلیت‌های اولین کنسرت او را راهی فروش ویژه در سایت‌های خرید و فروش کرد. اما فروش بلیت‌های یک تئاتر هنوز اجرا نشده با قیمت‌های نجومی در حوزه تئاتر بدیع و عجیب است و بحث فرهنگی را زیر سوال می‌برد. پای بلیت‌های نجومی به تئاتر هم باز شد و بلیت «اعتراف» ؛ نمایشی که این روزها به‌گواه سایت «ایران‌نمایش» تا هشتم شهریور به فروش رسیده است و فروش بسته شده اما در بازار سیاه به مبلغ یک‌ میلیون تومان خریدوفروش می‌شود. این پدیده به سود تئاتر است یا نه، در گزارش «بهار» مورد بررسی قرار گرفته است.
***

بروز پدیده بازار سیاه در تئاتر
درحالی‌که طبق اطلاعات سایت فروش اینترنتی این نمایش (ایران نمایش) ، بلیت‌های «اعتراف» تا تاریخ هفتم شهریور ٩٦ به‌طورکامل پیش‌فروش شده، در «دیوار» یکی‌ از سایت‌های مطرح خریدوفروش اینترنتی، تعدادی از بلیت‌های نمایش با قیمتی گزاف به فروش گذاشته شده‌اند. البته با توجه به نبود بلیت، فروشندگان منصفی هم بوده‌اند که بلیت‌های خود را در تیرماه و نیز برای مردادماه با همان قیمت اصلی بلیت یا نهایتا با قیمت ۱۵۰‌ هزار تومان برای فروش ثبت کرده‌اند، اما یکی از این دوستداران هنر دو عدد بلیت اواخر مردادماه را در ردیف اول سالن اصلی تئاتر شهر و با این تبلیغ که «صندلی‌ها درست روبه‌روی جایگاه بازی علی نصیریان و شهاب حسینی است» ، به قیمت یک‌ میلیون تومان برای هر بلیت به فروش گذاشته است. در سایت دیوار از ٤٠٠ تا یک میلیون تومان این بلیت‌ها به فروش گذاشته شده است. ما همچنین با یک فروشنده خانم که در این سایت آگهی داده بود، گپی زدیم. او در این آگهی چنین اطلاعاتی درج کرده است: «دو عدد بلیت تئاتر اعتراف یک‌ میلیون تومان، با بازی شهاب حسینی ردیف چهار صندلی ٢٤ و ٢٣ سه‌شنبه ١٠ مرداد ساعت ٢١: ٠٠» به گفته این فروشنده، ردیف‌های یک تا سه تئاتر شهر به جهت آنکه سن مقابل آن قرار دارد، ارزشی ندارند و ردیف چهار بهترین جایگاه این سالن است، چراکه تماشاچی در این ردیف اشراف زیادی به سن دارد. او البته حاضر می‌شود بلیت یک‌ میلیون‌تومانی خود را ٢٠٠ هزار تومان کمتر از رقم درج‌شده در آگهی؛ یعنی به مبلغ ٨٠٠ هزار تومان بفروشد؛ این در حالی است که می‌گوید بلیت‌های یک‌ میلیون‌تومانی این نمایش برای یک نفر هم‌اکنون در بازار سیاه به‌راحتی در حال خریدوفروش است.

خالی شدن تئاتر از محتوا
بهزاد فراهانی، بازیگر و کارگردان تئاتر در واکنش به ایجاد بازار سیاه و حضور چهره‌ها در حوزه تئاتر تصریح کرد: من از اولین افرادی بودم که نسبت به این پدیده معترض شدم و این پدیده جدید نیست ولی نباید فراموش کنیم که بها دادن به این روند باعث خالی شدن تئاتر از محتوا می‌شود و به طرف کاسبی و گیشه و همچنین تاجر بازی می‌رود. متاسفانه مسئولین نسبت به این اتفاق برخوردی ندارند و چه بسا از این وضعیت راضی هم هستند. این مسئولین با بی‌انصافی و عدم برخورد این روند را‌ترویج می‌کنند تا رفته رفته کمک به تئاتر را از دایره وظایف خود حذف کنند و بخواهند که تئاتر خودش را اداره کند. تئاتر نیاز به حمایت و سوبسید دارد و این کمک از سوی حاکمیت تامین می‌شود؛ در همه جای جهان هم همین طور است مگر این که از جامعه تئاتری بودن خود خارج شود.
این هنرمند در پاسخ به این سوال که آیا حمایت از تئاتر مستقل و ورود بخش خصوصی به حوزه تئاتر کمک کننده بوده یا به این حوزه ضربه زده است؟ ، گفت: ابتدا باید دید تئاتر خصوصی بخش فرهنگی هست یا نه؟ یا سرمایه بادآورده عده‌ای یورش گر است. تئاتر مستقل به تئاتری می‌گویند که از این گونه مسائل دور است و اندیشه پاک و خاستگاه‌های ملی را دنبال می‌کند. هر آدمی می‌داند که یک خانه وسیع در خیابان فلسطین چه اجاره‌ای در ماه دارد و اگر در آن تئاتر اجرا می‌شود، با چه هدفی اجرا می‌شود. آنها به دنبال سود خود هستند و درنتیجه از همه جاذبه‌های مختلف بهره می‌گیرند.

این هنرمند پیشکسوت در ادامه افزود: ما هیچ نیازی به چهره و اسکار نداریم و تئاتر ما در طی این سال‌ها روی پای خود بوده است اما موثر. آن چهره عزیز و ماندگاری هم که در تئاتر «اعتراف» حضور دارد، شاید نیاز است که بیشتر به تاریخ تئاتر توجه کنند و اگر افشا نمی‌شود که در دوران پیشین چه رخ داده است، به دلیل نگه داشتن حرمت‌ها است. این روند غیر اصولی نیست. پایین‌ترین صنوف در کشور ما اگر کاری نیمه تمام را زمین بگذارند، فرد دیگری حاضر نیست که کار آنها را ادامه بدهد. در صورتی که در حرفه ما این اتفاق‌ها می‌افتند. در فعالیت صنفی ما متقاضی این هستیم که هر که در این صنف هست، اجازه کار صنفی داشته باشد ولی کسی گوش شنوا ندارد. متاسفانه از سوی دیگر پیشکسوتان ما هم به این تقاضاها توجه نمی‌کنند. تئاتر باید محفل صنفی داشته باشد و صنوف باشد که سرنوشت موارد این چنینی را تعیین کند.

طمع کاری در فروش
شهاب حسین پور، کارگردان تئاتر در پاسخ به این سوال که توجه به یک تئاتر و ایجاد بازار سیاه خوب است یا نه؟ گفت: از نظر اقتصادی این توجه و اقبال عمومی خوب است زیرا صنعتی شدن تئاتر بسیار مهم است. من به عنوان یک فعال در حوزه نمایش از اقبال یک تئاتر خوشحال می‌شوم. درباره ایجاد بازار سیاه ابتدا باید بگویم که این پدیده از نظر قانونی ایرادی ندارد ولی از نظر اخلاقی و انسانی، این شیوه دلالی زیان آور است. او همچنین ادامه داد: شهاب حسینی و علی نصیریان دو تن از چهره‌های به نام و دوست داشتنی تئاتر و سینما هستند و فارغ از هر کیفیتی که نمایش «اعتراف» دارد،‌تردیدی نیست که این دو هنرمند در بین مردم محبوب هستند و استقبال از این تئاتر این نکته را تاکید می‌کند. پر واضح است که اگر بلیت‌های این نمایش به فروش رفته‌اند به خاطر دیدن این دو به فروش رفته است، این اتفاق بد نیست اما به شخصه فکر می‌کنم بیش از 50 درصد کسانی که خریدار بلیت این نمایش بوده اند، برای دیدن محصول نمی‌آیند و برای دیدن شخص می‌آیند. امیدوارم این را دست اندرکاران این نمایش قبول داشته  باشند. این کارگردان تئاتر در پاسخ به این سوال که حضور چهره‌ها به دیده شدن تئاتر کمک کننده است؟، گفت: اگر هر اتفاقی در جای خود رخ دهد، درست است اما مهم این است که در صورت کمک به یک بخش، بخش‌های دیگر آسیب نبینند. هر هنرپیشه، هر فوتبالیست یا هر سوپراستاری می‌تواند در هر نمایشی حاضر شود اما حضورش معنا داشته باشد و آسیب زننده نباشد. مهم این است که سوپراستارها در نقش‌هایی که مناسب آنها نیست، حضور پیدا نکنند. حضور نادرست آنها هم به تئاتر و هم به شخصیت خود آنها ضربه می‌زند. نگاه صرفا نباید اقتصادی باشد و نگاه فرهنگی و هنری حفظ شود و تحت تاثیر سود اقتصادی قرار نگیرد.

این هنرمند افزود: وقتی ما از آیتم‌هایی مثل هنرپیشه‌های سوپراستار در تئاتر استفاده می‌کنیم و مردم زیادی برای دیدن آن می‌آیند، بی انصافی است اگر کیفیت آن تئاتر بالا نباشد زیرا این روند خیانت به تئاتر است. تماشاگری که اولین بار برای دیدن ستاره‌ها به دیدن تئاتر می‌آید، در صورتی که آن تئاتر اثرگذار و با کیفیت نباشد، او را دلزده می‌کند و جذب تئاتر نخواهد کرد. مهم این است که با حفظ کیفیت تئاتر، جذب مخاطب تئاتر هم اتفاق بیفتد. حسین پور با احترام از تمام کسانی که با وجود همه مشکلات برای اجرای تئاتر و حفظ این هنر در هر بخشی در تلاش هستند، یاد کرد و گفت: اما باید بگویم که وقتی می‌دانیم یک تئاتر به دلیل حضور ستاره‌ها می‌تواند پرفروش باشد باید مواظب برخی رفتارها باشیم که زحمات مان بی‌نتیجه نشود و اثری با کیفیت هم به تماشاگر ارائه بدهیم. در این زمینه لازم است سایت‌های فروش و تهیه کننده نمایش موظفند خارج از قواعد فروش و بازاریابی پیش نروند.  یعنی فروش محصول فرهنگی مثل تئاتر باید به این صورت باشد که کمی قبل از آغاز نمایش فروش را باز کنند درنتیجه علاقه‌مندان می‌توانند در طی زمان خرید کنند و بیننده تئاتر مورد نظر باشند. نه این که رقابت ایجاد کنند و پیش‌تر از آغاز نمایش تمامی صندلی‌ها را به‌فروش برسانند. این روند بازاری کاذب ایجاد می‌کند.

وی افزود: حال این روند نظر سایت فروش بوده یا تهیه کننده، نمی‌دانم ولی این روش فروش به یک باره همه صندلی‌ها و همه روزهای نمایش، نوعی طمع کاری به نظر می‌رسد. واقعیت این است که مشتری‌ها از دست نمی‌روند و اگر اثری متقاضی دارد، اجازه داده شود که پله پله خرید کنند و جذب تئاتر شوند. وقتی حجم استقبال بالاست چرا باید این روند اتخاذ شود؟ به عنوان یک کارگردان تئاتر معتقدم لازم است که در مقابل این روند ایستاد تا در این حوزه باب نشود. البته برای تهیه کننده این اثر تفاوتی ندارد که این تئاتر به چه قیمتی فروش می‌رود زیرا او قراردادش را به گونه دیگری بسته است و براساس تخمین‌هایش به توافق رسیده است اما این شیوه فروش از سوی سایت نوعی بازاریابی و تبلیغ کاذب است که ادامه آن به نفع تئاتر نیست.

محرومیت علاقه‌مندان جدی تئاتر
مجید ابهری، آسیب‌شناس و متخصص علوم رفتاری در پاسخ به‌ پدیده بازار سیاه در حاشیه پیش فروش تئاتر «اعتراف» گفت: هنر پولی از جمله آسیب‌های موجود در زمینه‌های فرهنگی در کشور ما می‌باشد. بسیاری از افراد در رشته‌های مختلف هنری را  کسب درآمد یا رسیدن به زندگی مرفه قلمداد می‌کنند. متاسفانه نفوذ مادیات در هنر و فرهنگ به جایی می‌رسد که باعث دل‌زدگی علاقه‌مندان به هنر یا محروم ماندن آنها از آثار فرهنگی و هنری می‌شود. بازار سیاه بلیت‌های تئاتر یا سینما موضوع جدیدی نیست و شاهد فروش بلیت سانس‌هایی از اجرا یا نمایش یک فیلم در جشنواره‌ها یا اجراهای خاص بوده‌ایم که توسط افراد مشخصی خریداری و در بیرون از گیشه با قیمتی چندین برابر به فروش می‌رسد.

وی تاکید کرد: در این زمینه قصوری بر‌عهده هنرمند مورد‌نظر صورت نگرفته است اما متاسفانه دیده شده است که فروش اینترنتی یا کانالیزه شدن فروش بعضی از برنامه‌های هنری که هنرهای مورد علاقه یا سلبریتی‌ها موجب جذابیت آنها گردیده و هجوم خریداران منجر به محرومیت دانشجویان و علاقه‌مندان جدی تئاتر که توانایی خرید و رقابت در بازار سیاه را ندارند، می‌شود. در تئاتر اخیری که شهاب‌ حسینی و علی نصیریان که از چهره‌های محبوب و شناخته شده هستند، حضور دارند، این اتفاق صورت گرفت و بلیت آن چندین برابر قیمت معمول به فروش رسید. معمولا فروش بلیت باید از مجاری موجه و مطمئن باشد و مدیران اطمینان حاصل کنند که در فروش بلیت به اهالی هنر و علاقه‌مندان هم توجه می‌شود. در غیر این صورت از بی‌توجهی به مخاطبان واقعی هنر با پدیده هنر پولی مواجه خواهیم شد. این روند اگر در جامعه نهادینه شود، موجب محروم شدن هنردوستان واقعی و بروز نوعی فخرفروشی و اشرافی‌گری در این هنر خواهد شد.این آسیب‌شناس اجتماعی در ادامه افزود: گاهی چهره‌ها موجب بالا‌رفتن فروش یا گیشه‌ای‌شدن یک برنامه هنری می‌شوند. در این صورت مشاهده شده است که وقتی یک هنرمند با چنین وضعیتی در یک پروژه هنری روبه‌رو شده است، یا از حضور در آن عذرخواهی کرده یا درخواست تکرار آن فعالیت هنری شده است تا مطمئن شود که هنردوستان واقعی مخاطب آن اثر شده‌اند.