نظر جلایی‌پور درباره آتش به اختیار

واکنش ها در فضای آن لاین
۱- پس از این سخنان واکنش های گوناگونی از سوی تحلیل گرانی که نگران اوضاع کشور هستند و از منظر توسعه پایدار و همه جانبه به امور ایران می نگرند ابراز شد. این واکنش ها طیفی از تفسیرها را تشکیل می دهد که می توان آنها را به تفسیرهای «بدبینانه» و تفسیر «متعارف» تقسیم کرد. اگر چه بیشتر تفسیر ها بدبینانه بود و تفسیر متعارف صدای اقلیت در فضای آن لاین است، من بیشتر خود را به تفسیر «متعارف» نزدیک می بینم.
۲-در تفسیر های بدبینانه گفته می شود مقام رهبری خصوصا با تاکید بر واژه «آتش به اختیار» ناراحتی خود را صریحا از دولت روحانی و نیروهای جامعه مدنی که پیروز قاطع انتخابات شدند، اعلام کردند. و در مقابل به اصول گرایان رادیکال اطمینان دادند که نا امید نشوید و وقتی در تدبیر امور در بالا اختلالاتی بوجود می آید شما «آتش به اختیار» برای عمل هستید (البته با هدایت فرماندهی). از نظر این مفسران این سخنان مقام رهبری برای کسانیکه پس از انتخابات امیدوار بودند که با کمک دولت و جامعه مدنی، کشور ( در شرایط لغزنده خاورمیانه) در مسیر توسعه همه جانبه بیفتد، نگران کننده و حتی ناامید کننده بود. از نظر آنها پیامد این سخنان یعنی ادامه کشمکش سیاسی و درجازدن و عقب افتادن ایران از توسعه و حتی ایجاد ناامنی از سوی افراد خود فرمان در جامعه است.
۳-در برابر تفسیرهای بدبینانه فوق یک تفسیر «متعارف» و « عادی» قرار دارد. شاید کوتاه ترین و رساترین تفسیر در اینجا تفسیر عباس صالحی معاون وزیر ارشاد باشد که گفت: « آتش به اختیار در کلام و منطق رهبری، یعنی فعالیت های فرهنگی خودجوش، غیر دستوری، اما در چارچوب قانون و اخلاق. از این واژه چماق نسازیم». (پایان نقل قول).
۴- من در برابر دو ارزیابی فوق از ارزیابی دوم دفاع می کنم و معتقدم نگرانان به حال کشور و اصلاح جویان نباید تفسیر های منفی را جدی بگیرند. زیرا که:
الف- هدف اصول گرایان همیشه این بوده و هست که از کسانی که دلسوز کشور هستند و از اصلاح جویان گزک بگیرند و به مقام رهبری بگویند: ببینید این اصلاح طلبان در برابر شما هستند. از این رو استراتژی بیست ساله خاتمی مبنی بر علاقه اصلاح جویان در تعامل و دوستی با رهبری همچنان بهترین راهبرد اخلاقی، عقلانی و از لحاظ امنیت ملی استراتژیک است. انصافا دست همکاری اصلاح جویان در چارچوب قانون اساسی به سوی همه ارکان حکومت دراز است. و البته اصلاح جویان امور غیرقانونی و تبعیض آمیز را هم در جامعه ( مثل اصول گرایان) ماسمالی نمی کنند. و در اصلاح آنها به اندازه توانشان می کوشند.
ب-مقام رهبری در این سخنرانی نگران بیست و چهار میلیونی که به روحانی رای دادند نبودند وبیشتر توجهشان به اصول گرایان رادیکالی بود که در انتخابات شکست خوردند. در ضمن لحن گفتاری ایشان در هنگام سخنرانی ها عینا سیاست های عملی حکومت نیست. تازه وقتی هم که لحن و عمل مخالفان دولت روحانی و جامعه مدنی در موضوعی یکی بوده، در عمل لزوما آن موضوع تحقق نیافته است. مثل لزوم یک دوره ای شدن دولت روحانی و پیروزی رئیسی که محقق نشد.
ج-این سخنان «سیاست عملی» نبود بلکه «بارگفتمانی» داشت. سیاست های عملی رادیکال را معمولا اجرا می کنند نه اینکه اعلام کنند. به همین دلیل سخنان مقام رهبری در برابر نظامیان و سپاهیان نبود بلکه در برابر دانشجویان که در معرض جنگ نرم تلقی می شوند، بود.
د- نباید بدبین بود زیرا اصول گرایان رادیکال تاحالا در عمل دارای اختیار بوده اند. آیا در چهار سال گذشته کاری بوده که می شده علیه دولت روحانی و جامعه مدنی کرد که انجام نداده اند، آیا در جریان انتخابات مگر اعلام نکردند ۱۶ میلیون حاشیه نشین داریم و به آنها سند می دهیم! کدام مسولی در این کشور جرئت می کند که بتواند با تتلو بنشیند و در جلوی چشم میلیونها ایرانی گپ بزند و کسی هم به نگرانان ارزش ها و فرهنگ پاسخ نگوید. تمام کسانی که در روستاها و در مساجد نارواترین تهمت ها را ذیل سند ۲۰۳۰ علیه روحانی زدند واقعا اختیار داشتند. از این رو عمل به اختیار در آن گفتار بیشتر علامت اعلام یک تغییر در جبهه اصول گرایان رادیکال است. زیرا این جبهه در جریان انتخابات به رغم برافراشتن شعارهای «اقتصاد گرای پاپولیستی» شکست خورده اند و دوباره باید به طرف چالش فرهنگی با دولت و جامعه مدنی حرکت تغییر جهت دهند. پس اهمیت بحث بیشتر یک جدال گفتمانی است.
ه- در مجموع سخنان رادیکال پس از انتخابات مثل رای حرام، و یا سیاه و حرف های دیگر بیشتر بحث های گفتمانی و برای روحیه دادن است نه برای به پایین کشاندن دولت روحانی و مشابه سازی این وقایع با دهه شصت خطا است. خوشبختانه مقام رهبری، فهول اصول گرایان و حتی نظامیان می دانند که جامعه ایران با ابر چالشهایی روبرو است که مهار این چالشها با خودسری و به هرج و مرج کشیدن جامعه درمان نمی شود.
گم نکردن راهکارها
اصلاح جویان همچنان باید به دنبال پنج چیز باشند و حواس خود را با امور غیر راهبردی پرت نکنند:
۱-حفظ انسجام اصلاح طلبان ( و اعتدال گرایان و اصول گرایان میانه رو).
۲-کمک به دولت در اینکه چرخ جامعه ایران به طرف توسعه پایدار و همه جانبه حرکت کند.
۳-تقویت نهادهای مدنی جامعه مدنی ( اعم از افراد مدنی، سمن ها، اصناف، خیریه ها، هیئت های مذهبی، محافل اجتماعی ، پویش های جمعی و شبکه های اجتماعی) و هدایت آنها در جهت کمک به حل مسائل عامه جامعه در کنار دولت مثل حفاظت از محیط زیست، مبارزه با فساد، ایجاد مشاغل جدید، کاهش آسیب های اجتماعی.
٤-ارائه گزارش عملی و افتخار آمیز (پس از چهار سال) به مردم شهرهایی که لیست امید در آنها پیروز شده اند.
۵-حفظ روحیه امید در میان مردم خصوصا مبنی بر این اینکه کار خوبی کردند که رای دادند. اگرچنین نکرده بودند که رایشان را حرام نمی دانستند.
خلاصه: دولت روحانی، اصلاح طلب ها و اعتدال گراها باید به کارهای ایجابی خود فکر کنند. بعضی عناوین را مرور زمان بهتر حل می کند. ما شاهد بودیم در زمان اصلاحات بیشترین فشارهای حتی عملی به دولت خاتمی و جامعه مدنی آمد، ولی التزام به روشهای اصلاحی برآیند بهتری برای بهروزی جامعه ایران از لحاظ توسعه اقتصادی، گسترش حوزه عمومی، جامعه مدنی و فرهنگ همزیستی داشت.