آگهی فوت نشریات کاغذی

روزنامه بهار: چند روز پيش معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد خبر از انتشار 200 نشریه چاپی با تیراژ 900 هزار در کل کشور داده بود. به عبارتی، شمارگان چاپی روزنامه‌های کشور به 4500 عدد در روز رسیده است، بازنشر چنین خبری بدون شک برای کسانی که دستی به قلم و از نمایی نزدیک شاهد افول جایگاه نشریات کاغذی طی سال‌های گذشته هستند ناامید کننده است. روزنامه‌نگارانی که با بوی جوهر کاغذ سرمست می‌شوند و لمس کاغذهای کاهی را به هر برگه‌ای دیگر‌ترجیح می‌دهند، خواندن و شنیدن چنین خبرهایی را اوج بی‌مهری به کارنامه شغلی و تجربه‌های حرفه‌ای خود می‌دانند، ولی چنین روایت ناامید کننده‌ای روی دیگر دارد.

با فراگیرشدن استفاده از گوشی‌های هوشمند و تغییر الگوی مصرف کسب خبر توسط شهروندان، ناخواسته به سوی نشر خبر در ساعت‌های اول وقوع رویداد وارد شدیم. قبل از جهان‌شمول‌شدن این تکنولوژی نحوه خبررسانی و گردش اطلاعات به‌وسیله روزنامه‌های صبح یا عصر انجام می‌شد و اکثر خوانندگان با صبر چند ساعته و ورود به روز بعد و تهیه روزنامه موفق به کسب خبر بیشتر می‌شدند، به غیر از روزنامه‌های چاپی روزنه‌ای دیگر برای آگاهی از رویدادها نبود، حال شرایط تغییر کرده است. سرعت نشر خبر گاه آنقدر سریع و بی‌وقفه در شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود که دیدن همین خبرها به عنوان تیتر اول و یا دوم روزنامه‌ها در روز بعد و یا چند ساعت بعدتر از جذابیت خاصی برخوردار نیست.

گسترده شدن شبکه‌های اجتماعی با بی‌دقتی و در نظر نگرفتن بسیاری از ملاحظه‌های کار رسانه اقدام به نشر می‌کنند و بعضا زمینه نشر شایعات را نیز فراهم می‌سازند، با این وجود برای کسانی که به درستی خبر و جزئیات گفته‌های نقل شده چندان دقت نمی‌کنند کارآمد و کاربردی است. آنچه در سطح شبکه‌های اجتماعی با آن روبه‌رو هستیم، خبرمحوربودن کانال‌ها و صفحه‌‌های مجازی است و نشانی از ارائه تحلیل منسجم رویدادهای اجتماعی و سیاسی در دست نیست.

از منظری دیگر می‌توان به این افول جایگاه نیز نگریست، کاهش شمارگان نشریات نه تنها در ایران که کشورهای صنعتی نیز دیده می‌شود، بسیاری از روزنامه‌های معتبر در اروپا و یا آمریکا به سوی تعطیل‌کردن بخش چاپی نشریه شده‌اند و صرفا با فروش اشتراک آنلاین به کسب درآمد اقدام می‌کنند - مقایسه وضعیت آن کشورها با شرایط اطلاع‌رسانی خودمان صحیح نیست، آنگونه که نمی‌توان از نشر میلیونی کتاب آن کشورها  را با حوزه نشر کتاب در سرزمین خودمان به محک سنجش گذاشت- اگر در روزگار گذشته روزنامه‌ها و محور اصلی روزنامه‌نگاران دسترسی به خبرهای انحصاری و غیر‌تکراری بود و حجم زیادی از صفحات مطبوعات کاغذی را اخبار روزانه پرمی‌کرد، با وجود تغییر شیوه انتقال خبر و ورود به عرصه‌ای نوین و تسریع در خبررسانی، بهترین راهبرد رفتن به سوی تهیه گزارش‌های خبری، ارائه تحلیل‌های روزانه و گشودن فضایی برای روزنامه‌نگاری تحقیق‌محور است.

کانال‌های خبری، تفریحی، سرگرمی که اقدام به نشر اخبار روزانه می‌کنند، معمولا از چند نفر نیروی غیرحرفه‌ای با آگاهی جزئی از فعالیت رسانه‌ای تشکیل شده و می‌شوند. معمولا در این گروه‌ها با نشر اخبار روبه‌روایم ولی کمتر به تحلیل رویدادها اقدام می‌کنند، نداشتن سواد تحلیلی و عدم حضور نگاه منسجم این شبکه‌های خبری را صرفا به ابزار نشر خبر فرو کاسته‌اند، در مقام مقایسه روزنامه‌ها با برخورداری از هیات تحریریه و شورای سردبیری و تهیه گزارش‌های اجتماعی پرخواننده، مانند ماجرای گور خواب‌ها، وضعیت مهاجران کشور سوریه و عراق به شهرهای مرکزی ایران، نمایش برخی از رویدادهایی که زیر پوست شهرها و شهرستان‌ها در جریان است و تهیه گفتگو با کارشناسان و برگزاری میزگرد و انجام مصاحبه‌های چالشی را می‌توان به عنوان نقاط قوت نشریات چاپی عنوان کرد.
برخلاف بسیاری از ناظران و روزنامه‌نگاران که با نگاه بدبینانه خبر از آگهی فوت روزنامه‌ها و نشریات کاغذی طی ماه‌ها و سال‌های نه چندان دور می‌دهند، به نظر می‌رسد می‌توان با تغییر رویه نسبی در حوزه کار روزنامه‌نگاری تا مدت‌ها مقابل مرگ زودهنگام مطبوعات ایستادگی کرد.