واي‌فا و گوشي‌‌ هوشمندم و ديگر هيچ!

مسعود اکبری
کارشناس ارشد علوم ارتباطات

---

گروه مقالات: ورود اینترنت و گسترش استفاده از آن در دو دهه اخیر چنان با شتاب و تحول همراه بود که زندگی امروز بدون وجود اینترنت و ابزار های ارتباطی آن قابل تصور نیست. اینترنت در جهان ابتدا با اهداف علمی و تحقیقاتی و پس از اندک زمانی برای اطلاع رسانی و ایجاد کانال ارتباطی شرکتها و سازمانها با مشتریان و مردم همراه بود، در اندک زمانی به حوزه های فرهنگی و اجتماعی کشیده شد. وبلاگ نویسی، نخستین موج و نمود عینی فضای مجازی در اواخر دهه هفتاد شمسی بود که آزادی بی حد و حصر، نبود کنترل و نظارت های لازمه قانونی و عرفی در آن، به سرعت پای نویسندگان و روزنامه نگاران منتقد را به این فضا باز کرد و روز به روز بر حواشی، چالش های حقوقی و قانونی فضای الکترونیک افزود.

زمینه ایجاد فناوری های نو در بستر اینترنت، روز به روز در حال گسترش بود و کاربران اینترنت هر روزه شاهد تولد شبکه های اجتماعی مجازی جدیدی با کارکردها و ویژگی های خاصی بودند. فیس بوک، لینکداین، توییتر، گوگل پلاس از جمله شبکه های اجتماعی بودند که به سرعت کاربران جوان را مجذوب خود ساخت و رشد نسبتاً قابل ملاحظه ای داشت. دومین موج استفاده از فضای مجازی، عضویت کاربران عمدتاً جوان، در شبکه های اجتماعی مجازی در اویل دهه هشتاد، انتشار متون، تصاویر و عکسهایی است با حلقه های دوستی و گروهی به اشتراک گذاشته مي‌شود.

یکی از ویژگی های بارز این فصل از موج استفاده از شبکه های اجتماعی، گذاشتن تصویری واقعی از کاربران در اینترنت و به اشتراک گذاری عکسها و تصاویر خانوادگی و شخصی است. صرفنظر از چرایی اقبال جوانان و اقشار خاصی از جامعه به اینگونه شبکه های مجازی در جو اجتماعی و فرهنگی حاکم، تسهیل ارتباطات، ارسال و دریافت متن و تصویر و مهتر از همه آشنایی افراد با یکدیگر بوسیله گفتگو (چت)، از عمده دلایل گسترش استفاده از شبکه های مجازی در ایران بود.

با این وجود در مقاطع خاص تاریخی بدلیل استفاده گروههای مرجع، هنرمندان، اساتید و اقشار فرهیخته، استفاده از این شبکه ها چنان گسترده و فراگیر مي‌شود که در راهبری افکار عمومی و تعیین رفتار های اجتماعی و سیاسی بویژه در ایام انتخابات ریاست جمهوری، نقش مهمی بر عهده مي‌گیرد و به همین دلیل و نبود سازو کار های قانونی لازم برای چنین فضاهایی از یک سو و غیرقابل پذیرش بودن آن برای جو فرهنگی و اجتماعی، محدودیت های قانونی از سوی دولت و حاکمیت را بدنبال داشت . فیلتر سایتهایی چون فیس بوک و توییتر از جمله آنهاست.

موج سوم استفاده از فضای مجازی، با ظهور پیشرفت های تکنولوژیک و فراگیری استفاده از امکانات جدیدی به نام وای فای و همچنین ارتقاء گوشی های هوشمند و ارائه خدمات اینترنت پرسرعت از سوی اپراتورهای تلفن همراه و به اصطلاح ارائه سرویس های 3G و 4G با گستردگی و فراگیری بیش از حد انتظاری به راه افتاد. اهمیت این دوره به دلیل فراگیری و گستردگی بش از حد انتظار عضویت کاربران در فضاهای مجازی مانند واتس آپ، لاین، وایبر، وی چت و تلگرام و همچنین عضویت و فعالیت نسل های گذشته که غالبا با کامپیوتر و اینترنت بیگانه بودند، مي‌باشد.

در این موج، سهولت دسترسی به اینترنت در گوشی های همراه وافزایش میانگین سنی کاربران، فعالیت در فضای مجازی را مثل گذشته محدود به گروههای سنی جوانان و نوجوانان نمی کرد و دایره فعالیت افراد را به گروههای مرجع ( اساتید دانشگاه، معلمان، پدران و مادران، متخصصان صنوف مختلف ) و از حیث موضوعی به موضوعات صنفی، حرفه ای و تخصصی، فرهنگی و اجتماعی گسترش داد. این موضوع از این جهت نگران کننده است که دیگر خانواده ها بویژه پدران و مادران که خود بطور نسبی از آسیب های فرهنگی و اجتماعی فضاهای مجازی و اینترنتی آگاه بوده و یا آگاهی پیدا مي‌کردند، نسبت به کنترل و نظارت بر فرزندان خود حساسیت های بیشتری بخرج مي‌دادند اما اکنون بدون ایجاد ظرفیتهای فرهنگی لازم برای استفاده و بهره مندی ازفضای مجازی و شبکه های اجتماعی، گروههای مرجع، خود در معرض آسیب های جدی بوده و شاید اگر برای این موضوع نتوان راه حل اساسی و فرهنگی اندیشید، تبدیل به یکی از چالش های فرهنگی جدید خواهد شد.

صرف نظر از آسیبهای رایجی چون شکستن حریم خصوصی و خانوادگی، عادی سازی روابط خارج از خانواده بین زن و مرد، تضعیف اعتقادات، در معرض سوء استفاده بودن توسط کلاهبرداران و هکرها، آسیب های روانی متعددی مثل افسردگی و بیگانگی از اجتماع، فردگرایی و کاهش تعاملات فرد به فرد یا رو در رو، بی توجهی به خانواده بویژه همسر و فرزند انحراف از اهداف واقعی زندگی، از بین رفتن خلاقیتهای فردی و اجتماعی، کاربران وسیع شبکه های اجتماعی را تهدید مي‌کند.

وقتی شما خود، گوشیتان را خاموش کرده و سرتان را بالا می‌گیرید، تازه متوجه مي‌شوید که مردم در اتوبوس، مترو، محل کار، كوچه و خيابان، خانه، مهمانی‌ها و هرکجایی که به ذهن آدم مي‌رسد مشغول خواندن، دیدن، نوشتن و به اشتراک گذاری تصاویر و متون هستند. زندگي امروزي اغلب شهروندان در يك جمله خلاصه شده‌است: «واي‌فا و گوشي‌‌هاي هوشمند و ديگر هيچ»!