تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۱۲ ساعت ۱۱:۱۰
کد مطلب : ۱۴۰۴۴۰
گفت‌وگوی «بهار» با ابوالفضل توکلی، سازنده مستندی درباره ابوالحسن تهامی
استاد رنگ‌آمیزی با صدا
روزنامه بهار: هنر دوبله زمانی در تاریخ سینمای ایران در اوج بود و دوبلورها با صدای شان، نقش‌ها و فیلم‌ها را برای مان رنگ آمیزی و خاطره انگیز کرده اند. صداهایی که اکنون بعد از چند دهه در ذهن و یاد مخاطبان ایرانی ماندگار شده اند. مجموعه‌اي درباره چهره‌هاي دوبله فارسی ساخته شده است که به تازگی از این مجموعه، مستندی با عنوان «نقاش صدا» درباره ابوالحسن تهامی، دوبلور و نویسنده خوشنام رونمایی شد. ابوالحسن تهامی یکی از صداهای ماندگار دوبله فارسی است، کسی که با هنر صدا و توانایی ترجمه، هنر آنونس نویسی و آنونس گویی را تغییر داد و به عنوان مدیر دوبلاژ، مجموعه فیلم‌هاي خاطره انگیزی را به یادگار گذاشته است. در ادامه گفتگوی «بهار» با ابوالفضل توکلی را می‌خوانید:
***
مستند «نقاش صدا» جزو کدام دسته از مستندها قرار مي‌گیرد؟ آیا مستند پرتره است؟
این مستند پرتره است که به صورت مجموعه و به نام «پیشکسوتان دوبله» ساخته شده است. از این مجموعه مستند، چندین قسمت درباره چند تن دیگر از چهره‌هاي دوبله ساخته شده و مستند «نقاش صدا» آخرین قسمتی است که از این مجموعه آماده شده است. این مستند زندگینامه آقای ابوالحسن تهامی است.
این مجموعه با این مستند به اتمام رسیده است یا ادامه دارد؟ پیش از این چند مستند از این مجموعه تولید شده است؟
اولین مستند این مجموعه، «روزگار بهروز» درباره بهروز رضوی و دومین قسمت آن درباره جلال مقامی با عنوان «آقا جلال و مستر رابرت» بود. مستندهای بعدی به نام «زاده مهر» درباره ایرج رضایی، «مرد لبخند» درباره ناصر ممدوح، «دوران افشاریه» درباره غلامعلی افشاریه و «دنیای دیروز من» درباره محمود قنبری بودند. این مجموعه ادامه دارد و در حال حاضر در حال تولید مستند اکبر منانی هستیم که دوبلور چهره‌هاي شناخته شده‌اي چون پوآرو و غیره است.
قصد داشتم بپرسم که چرا به سراغ این سوژه و ساخت مستندی درباره صدای ماندگاری چون ابوالحسن تهامی رفته اید اما گویا این موضوع در حد یک مستند نیست. اینکه این مستندها به صورت مجموعه تولید شده اند و درباره دوبلورهایی هستند که برای همه ما خاطره ساخته اند، جای تقدیر دارد.
خوشحالم که این مستندها در شبکه مستند از سوی مخاطب استقبال شده است. ساخت این مستندها را دو سال پیش آغاز کردم. هر چند به این افراد و هنرشان در تلویزیون بسیار پرداخته شده است ولی برای اولین بار است که از این چهره‌ها فیلم مستند ساخته مي‌شود. پیش از این در برنامه‌هاي مختلف درباره این دوبلورها و هنرشان صحبت شده است مثل برنامه «صداهای ماندگار» و امثال آن اما تا به حال فیلمی درباره آنها، زندگی و سبک کارشان تولید نشده است. زمانی که اولین قسمت این مجموعه را درباره بهروز رضوی مي‌ساختم، در طی ساخت آن مستند اتفاقی با جلال مقامی در یکی از لوکیشن‌ها ملاقات کردم و از ایشان درخواست کردم که دیداری داشته باشیم و مستندی درباره ایشان بسازم. بعد با شبکه مستند هم مطرح کردم و خوشبختانه شبکه هم پذیرفت. زمانی که مستند جلال مقامی را شروع کردم، به صورت تک قسمتی ارائه و پخش شد اما بعد از پخش آن و با توجه به استقبال مخاطبان، شبکه با ساخت چندین قسمت دیگر از این مستندها درباره دیگر دوبلورها موافقت کرد.
قطعا چنین مستندهایی از سوی مردم بازخورد خوبی دارند و این استقبال، قابل پیش بینی به نظر مي‌رسد چون دوبلورها به خاطر اینکه صدای شان روی فیلم‌هاي خاطره انگیز نقش بسته است، در میان مخاطبان محبوب هستند.
بله خوشبختانه این طور بوده است و سعی کردم به بهانه معرفی این چهره‌ها و نمایش زندگی دوبلورها و حرفه شان، بخشی از تاریخ دوبله را هم مطرح کنم. فراموش نکنیم که بسیاری از این افراد، نسل اول دوبله فارسی محسوب مي‌شوند و در خاطراتی که مطرح مي‌کنند وقتی از آنها برای کار دوبله دعوت مي‌شد، خودشان هم درباره دوبله چیزی نمی‌دانستند زیرا هنوز دوبله در ایران شکل نگرفته بود. این چهره‌ها در شکل گیری این هنر و حرفه نقش‌هاي موثری داشتند. در این مستندها به این بهانه، استودیوهای دوبله و بخشی از تاریخ این حرفه نمایش داده مي‌شود.
کار شما علاوه بر پرداختن به چهره‌هاي محبوبی که این دوبلورها در میان مردم دارند، جاذبه دارد اما از این نظر که به سراغ افرادی رفته اید که حرفه و صدای شان در بخشی از تاریخ هنر ثبت شده، قابل تقدیر است. افرادی که اسناد تاریخی زیادی را شفاهی در دل دارند و ممکن است که روزگاری در میان ما نباشند.
تلاش کرده ایم که این اتفاق بیفتد و اسناد تاریخ هنر در این مجموعه ثبت شود.
پروسه تولید این مستندها به شکل بود؟ نوع همکاری این چهره‌ها با شما چطور بود؟
سعی مي‌کنم هر مستندی را که شروع مي‌کنم، به پایان برسد و بعد به سراغ پروژه دیگری بروم. البته پروسه تحقیق و پژوهش مابین دو مستند انجام مي‌شود اما برای شروع مستند بعدی صبر مي‌کنیم تا قبلی به اتمام برسد و تمرکز از بین نرود. سعی مي‌کنم در این مستندها خط داستان داشته باشم و با ایده قبلی به سراغ ساخت بروم. فیلمبرداری مستند ابوالحسن تهامی را اردیبهشت ماه شروع کردیم و در شهریور فیلمبرداری تمام شد. این بزرگان هم با ما به خوبی همکاری کردند البته در ابتدا ارتباط برقرار کردن سخت بود زیرا برنامه‌هاي زیادی در طی این سال‌ها با حضور این بزرگان و چهره‌ها ساخته شده است در نتیجه این نوع کار برای شان تکراری به نظر مي‌آید. بسیاری از این بزرگان با همان ذهنیت برنامه سازی قول همکاری با ما را دادند اما در پروسه تولید متوجه شدند که سبک کار متفاوت است و وقتی از آنها مي‌خواستم که برای دیدن لوکیشنی خاص یا امثال آن با من همراه شوند، علاقه مند شدند. هر چند این روند ساخت برای شان سخت بود اما نتیجه کار را که دیدند، پسندیدند و در ادامه وقتی این مجموعه بین دوبلورها جا افتاد، همکاری‌ها بهتر از قبل شد. آن دوبلورهایی که مي‌پذیرند که مستندهای آنها را بسازیم و چون قالب ساخت را دیده‌اند، بهتر همکاری مي‌کنند.
ویژگی این مستندها چیست؟ آیا روی وجه شخصیتی یا حرفه آنها تاکید دارید؟ یا در این آثار به خاطره بازی و نمایش فیلم‌هاي آرشیوی مي‌پردازید؟
به همه این موارد مي‌پردازیم اما نمونه فیلم‌هاي شاخص این دوبلورها را در این مجموعه گنجانده ایم. از طریق نمایش این آرشیوها مي‌بینیم که چه مهارتی از خود نشان داده اند که در تاریخ دوبله فارسی ماندگار شده است. سختی انتخاب فیلم‌ها کمتر از فیلمبرداری این مستندها نیست چون بعضی از فیلم‌ها در دست نیستند یا بعضی از دوبلورها سریال دوبله کرده اند و من سعی مي‌کنم کل سریال را ببینم و از کل سریال یک بخشی را انتخاب کنم که به روند ایده و روایت داستانی ما هم ربط داشته باشد.
نامی که برای مستند آقای تهامی انتخاب کرده اید، قابل تامل است. چرا نام «نقاش صدا» را انتخاب کرده اید؟
ابوالحسن تهامی هم نویسنده و هم مترجم است و در زمینه دوبله و آنونس گویی هم تبحر خاص خودشان را دارند. به نظرم رسید که ایشان در طراحی دوبله چه در ترجمه فیلم‌ها و چه در انتخاب صداها، هنر مهارتی ویژه از خود نشان داده است. گویی که به مانند یک نقاش طراحی مي‌زند و بعد با انتخاب دوبلورها، با صدا به اثر رنگ مي‌دهد. برای همین این نام را انتخاب کردم.
به گفته بسیاری آنونس نویسی به قبل و بعد از حضور ایشان تقسیم مي‌شود. چقدر به تاثیر حضور ایشان در این زمینه پرداخته اید؟
ایشان به زبان انگلیسی تسلط داشتند و با ترجمه آنونس‌هاي خارجی، الگو و اصول آن را یاد مي‌گیرند و این سبک گویش و آنونس گویی را در فیلم‌هاي ایرانی اشاعه مي‌دهند. در این مستند، هوشنگ گلمکانی هم همراه ما هستند و دیالوگ خوبی را مي‌گویند، اینکه ابوالحسن تهامی با کمی تغییر لحن و صدا مي‌تواند لحن آنونس را طنز یا جدی کند و این هنر ایشان است. نمونه آنونس‌هاي ایشان را هم در اثر آورده ایم و چون نمونه‌هاي خوبی از آنها نبود، مجبور شدیم اصل آنها را در کار بگذاریم و آنونس را دوباره با تدوین و لوگو گذاری مجدد در مستند جا دهیم.
قبول دارید که دوبلورها در علاقه‌مندی بسیاری از ما به سینما و دنیای فیلم تاثیر داشته اند. به نظرتان چرا آنها در میان مردم شناخته شده هستند؟
نسل اول دوبله شانسی که داشتند، این بود که فیلم‌هاي روز جهان در ایران اکران مي‌شدند و این افراد توانستند جای بازیگران آنها حرف بزنند. به همین دلیل باعث شد که بیشتر در بین مخاطبان شناخته شوند و دیده شوند. فرض کنید جلال مقامی که بیشتر نقش‌هاي رابرت ردفورد را دوبله کرده است،همه ردفورد را با صدای ایشان مي‌شناسند. در نتیجه بازی این دو با هم آمیخته مي‌شود و به نظر مي‌آید که آن بازیگر دارد فارسی حرف مي‌زند و این نکته باعث مي‌شود بیننده از فیلم لذت ببرد.
***
مستند «نقاش صدا» جزو کدام دسته از مستندها قرار مي‌گیرد؟ آیا مستند پرتره است؟
این مستند پرتره است که به صورت مجموعه و به نام «پیشکسوتان دوبله» ساخته شده است. از این مجموعه مستند، چندین قسمت درباره چند تن دیگر از چهره‌هاي دوبله ساخته شده و مستند «نقاش صدا» آخرین قسمتی است که از این مجموعه آماده شده است. این مستند زندگینامه آقای ابوالحسن تهامی است.
این مجموعه با این مستند به اتمام رسیده است یا ادامه دارد؟ پیش از این چند مستند از این مجموعه تولید شده است؟
اولین مستند این مجموعه، «روزگار بهروز» درباره بهروز رضوی و دومین قسمت آن درباره جلال مقامی با عنوان «آقا جلال و مستر رابرت» بود. مستندهای بعدی به نام «زاده مهر» درباره ایرج رضایی، «مرد لبخند» درباره ناصر ممدوح، «دوران افشاریه» درباره غلامعلی افشاریه و «دنیای دیروز من» درباره محمود قنبری بودند. این مجموعه ادامه دارد و در حال حاضر در حال تولید مستند اکبر منانی هستیم که دوبلور چهره‌هاي شناخته شده‌اي چون پوآرو و غیره است.
قصد داشتم بپرسم که چرا به سراغ این سوژه و ساخت مستندی درباره صدای ماندگاری چون ابوالحسن تهامی رفته اید اما گویا این موضوع در حد یک مستند نیست. اینکه این مستندها به صورت مجموعه تولید شده اند و درباره دوبلورهایی هستند که برای همه ما خاطره ساخته اند، جای تقدیر دارد.
خوشحالم که این مستندها در شبکه مستند از سوی مخاطب استقبال شده است. ساخت این مستندها را دو سال پیش آغاز کردم. هر چند به این افراد و هنرشان در تلویزیون بسیار پرداخته شده است ولی برای اولین بار است که از این چهره‌ها فیلم مستند ساخته مي‌شود. پیش از این در برنامه‌هاي مختلف درباره این دوبلورها و هنرشان صحبت شده است مثل برنامه «صداهای ماندگار» و امثال آن اما تا به حال فیلمی درباره آنها، زندگی و سبک کارشان تولید نشده است. زمانی که اولین قسمت این مجموعه را درباره بهروز رضوی مي‌ساختم، در طی ساخت آن مستند اتفاقی با جلال مقامی در یکی از لوکیشن‌ها ملاقات کردم و از ایشان درخواست کردم که دیداری داشته باشیم و مستندی درباره ایشان بسازم. بعد با شبکه مستند هم مطرح کردم و خوشبختانه شبکه هم پذیرفت. زمانی که مستند جلال مقامی را شروع کردم، به صورت تک قسمتی ارائه و پخش شد اما بعد از پخش آن و با توجه به استقبال مخاطبان، شبکه با ساخت چندین قسمت دیگر از این مستندها درباره دیگر دوبلورها موافقت کرد.
قطعا چنین مستندهایی از سوی مردم بازخورد خوبی دارند و این استقبال، قابل پیش بینی به نظر مي‌رسد چون دوبلورها به خاطر اینکه صدای شان روی فیلم‌هاي خاطره انگیز نقش بسته است، در میان مخاطبان محبوب هستند.
بله خوشبختانه این طور بوده است و سعی کردم به بهانه معرفی این چهره‌ها و نمایش زندگی دوبلورها و حرفه شان، بخشی از تاریخ دوبله را هم مطرح کنم. فراموش نکنیم که بسیاری از این افراد، نسل اول دوبله فارسی محسوب مي‌شوند و در خاطراتی که مطرح مي‌کنند وقتی از آنها برای کار دوبله دعوت مي‌شد، خودشان هم درباره دوبله چیزی نمی‌دانستند زیرا هنوز دوبله در ایران شکل نگرفته بود. این چهره‌ها در شکل گیری این هنر و حرفه نقش‌هاي موثری داشتند. در این مستندها به این بهانه، استودیوهای دوبله و بخشی از تاریخ این حرفه نمایش داده مي‌شود.
کار شما علاوه بر پرداختن به چهره‌هاي محبوبی که این دوبلورها در میان مردم دارند، جاذبه دارد اما از این نظر که به سراغ افرادی رفته اید که حرفه و صدای شان در بخشی از تاریخ هنر ثبت شده، قابل تقدیر است. افرادی که اسناد تاریخی زیادی را شفاهی در دل دارند و ممکن است که روزگاری در میان ما نباشند.
تلاش کرده ایم که این اتفاق بیفتد و اسناد تاریخ هنر در این مجموعه ثبت شود.
پروسه تولید این مستندها به شکل بود؟ نوع همکاری این چهره‌ها با شما چطور بود؟
سعی مي‌کنم هر مستندی را که شروع مي‌کنم، به پایان برسد و بعد به سراغ پروژه دیگری بروم. البته پروسه تحقیق و پژوهش مابین دو مستند انجام مي‌شود اما برای شروع مستند بعدی صبر مي‌کنیم تا قبلی به اتمام برسد و تمرکز از بین نرود. سعی مي‌کنم در این مستندها خط داستان داشته باشم و با ایده قبلی به سراغ ساخت بروم. فیلمبرداری مستند ابوالحسن تهامی را اردیبهشت ماه شروع کردیم و در شهریور فیلمبرداری تمام شد. این بزرگان هم با ما به خوبی همکاری کردند البته در ابتدا ارتباط برقرار کردن سخت بود زیرا برنامه‌هاي زیادی در طی این سال‌ها با حضور این بزرگان و چهره‌ها ساخته شده است در نتیجه این نوع کار برای شان تکراری به نظر مي‌آید. بسیاری از این بزرگان با همان ذهنیت برنامه سازی قول همکاری با ما را دادند اما در پروسه تولید متوجه شدند که سبک کار متفاوت است و وقتی از آنها مي‌خواستم که برای دیدن لوکیشنی خاص یا امثال آن با من همراه شوند، علاقه مند شدند. هر چند این روند ساخت برای شان سخت بود اما نتیجه کار را که دیدند، پسندیدند و در ادامه وقتی این مجموعه بین دوبلورها جا افتاد، همکاری‌ها بهتر از قبل شد. آن دوبلورهایی که مي‌پذیرند که مستندهای آنها را بسازیم و چون قالب ساخت را دیده‌اند، بهتر همکاری مي‌کنند.
ویژگی این مستندها چیست؟ آیا روی وجه شخصیتی یا حرفه آنها تاکید دارید؟ یا در این آثار به خاطره بازی و نمایش فیلم‌هاي آرشیوی مي‌پردازید؟
به همه این موارد مي‌پردازیم اما نمونه فیلم‌هاي شاخص این دوبلورها را در این مجموعه گنجانده ایم. از طریق نمایش این آرشیوها مي‌بینیم که چه مهارتی از خود نشان داده اند که در تاریخ دوبله فارسی ماندگار شده است. سختی انتخاب فیلم‌ها کمتر از فیلمبرداری این مستندها نیست چون بعضی از فیلم‌ها در دست نیستند یا بعضی از دوبلورها سریال دوبله کرده اند و من سعی مي‌کنم کل سریال را ببینم و از کل سریال یک بخشی را انتخاب کنم که به روند ایده و روایت داستانی ما هم ربط داشته باشد.
نامی که برای مستند آقای تهامی انتخاب کرده اید، قابل تامل است. چرا نام «نقاش صدا» را انتخاب کرده اید؟
ابوالحسن تهامی هم نویسنده و هم مترجم است و در زمینه دوبله و آنونس گویی هم تبحر خاص خودشان را دارند. به نظرم رسید که ایشان در طراحی دوبله چه در ترجمه فیلم‌ها و چه در انتخاب صداها، هنر مهارتی ویژه از خود نشان داده است. گویی که به مانند یک نقاش طراحی مي‌زند و بعد با انتخاب دوبلورها، با صدا به اثر رنگ مي‌دهد. برای همین این نام را انتخاب کردم.
به گفته بسیاری آنونس نویسی به قبل و بعد از حضور ایشان تقسیم مي‌شود. چقدر به تاثیر حضور ایشان در این زمینه پرداخته اید؟
ایشان به زبان انگلیسی تسلط داشتند و با ترجمه آنونس‌هاي خارجی، الگو و اصول آن را یاد مي‌گیرند و این سبک گویش و آنونس گویی را در فیلم‌هاي ایرانی اشاعه مي‌دهند. در این مستند، هوشنگ گلمکانی هم همراه ما هستند و دیالوگ خوبی را مي‌گویند، اینکه ابوالحسن تهامی با کمی تغییر لحن و صدا مي‌تواند لحن آنونس را طنز یا جدی کند و این هنر ایشان است. نمونه آنونس‌هاي ایشان را هم در اثر آورده ایم و چون نمونه‌هاي خوبی از آنها نبود، مجبور شدیم اصل آنها را در کار بگذاریم و آنونس را دوباره با تدوین و لوگو گذاری مجدد در مستند جا دهیم.
قبول دارید که دوبلورها در علاقه‌مندی بسیاری از ما به سینما و دنیای فیلم تاثیر داشته اند. به نظرتان چرا آنها در میان مردم شناخته شده هستند؟
نسل اول دوبله شانسی که داشتند، این بود که فیلم‌هاي روز جهان در ایران اکران مي‌شدند و این افراد توانستند جای بازیگران آنها حرف بزنند. به همین دلیل باعث شد که بیشتر در بین مخاطبان شناخته شوند و دیده شوند. فرض کنید جلال مقامی که بیشتر نقش‌هاي رابرت ردفورد را دوبله کرده است،همه ردفورد را با صدای ایشان مي‌شناسند. در نتیجه بازی این دو با هم آمیخته مي‌شود و به نظر مي‌آید که آن بازیگر دارد فارسی حرف مي‌زند و این نکته باعث مي‌شود بیننده از فیلم لذت ببرد.
