تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۳ ساعت ۱۷:۵۱
کد مطلب : ۱۴۴۴۴۸
بررسی مسئله تحریم‌های ایران
به بهانه هجمه‌های اخیر به وزیر امور خارجه
روزنامه بهار: ماجرای اختلال پیش آمده در سوخت گیری هواپیمای حامل وزیر امور خارجه در سفر محمدجواد ظریف به کشور آلمان یک بار دیگر موضوع تحریم‌ها را صدر رسانه‌های جریان مخالف دولت نشاند. این رسانه‌ها که خود را «دلواپس» منافع ملی و معیشت مردم ایران می‌نامند با قرائتی خاص از آنچه در سفر ظریف پیش آمد در تلاش بودند تا نشان دهند توافق هسته‌ای حتی امکان سوخت گیری هواپیمای وزیر امور خارجه کشور را هم ایجاد نکرده است چه بر سد به رفع موانع تحریمی و حل مشکلات اقتصادی مردم. حالا و با گذشته چند روز از جوّ رسانه‌ای اولیه درباره این اتفاق می‌توانیم با نگاهی خارج از الگوهای سیاست زده مرسوم به این موضوع بنگریم و به ریشه یابی آن بپردازیم. آنچه در ادامه خواهید خواند علل احتمالی وقوع این اتفاق، ریشه‌های آن و همینطور راه هایی برای عدم تکرار این رویداد غیرقابل قبول است.
بنا بر شنیده‌ها دو روایت برای علت اختلال در سوخت گیری هواپیمای حامل محمدجواد ظریف در سفر او به آلمان وجود دارد. برخی بر این اعتقادند که شرکت هواپیمایی که وزیر امور خارجه از هواپیمای آن شرکت برای این سفر استفاده کرده است در فهرست تحریم‌های باقی مانده آمریکا در حوزه‌های غیرهسته‌ای بوده است در نتیجه به دلیل فشارهای دولت‌ترامپ شاهد این اتفاق بوده ایم. این گروه با بررسی تحریم‌های باقی مانده به این نتیجه رسیده‌اند که نام شرکت هواپیمایی مورد اشاره همچنان در فهرست تحریم‌هاست و تحریم‌های این شرکت بر خلاف برخی شرکت‌های هواپیمایی دیگر که به دلیل توافق هسته‌ای از مانع تحریم عبور کرده‌اند همچنان برقرار است.
شنیده دوم که اسناد و مدارک چندانی از آن در دست نیست به این نکته اشاره می‌دهد که حضور یکی از افراد نظامی که به دلایل غیر هسته‌ای همچنان در فهرست تحریم‌ها است سبب به وجود آمدن این اتفاق است. آنان که این فرضیه را مطرح می‌کنند با شاهد مثال آوردن از این موضوع که هواپیماهای این شرکت هواپیمایی که از آن سخن به میان آمده است در همین ماه‌ها و سال‌های پس از برجام سفرهایی به کشورهای اروپایی داشته است و چنین مانع‌تراشی را شاهد نبوده‌ایم به این نتیجه می‌رسند که تحریم آن نمی‌تواند دلیل بروز این واقعه باشد. این دو فرضیه که تا به حال برای علت به وجود آمدن این اتفاق مطرح شده است با همه تفاوت هایی که با یکدیگر دارند و جدا از آنکه کدام یک را به واقعیت نزدیک‌تر بدانیم در یک نکته مشترک هستند و آن اینکه چه تحریم شرکت هواپیمایی که ظریف از هواپیمای آن شرکت برای این سفر استفاده کرده است سبب این اتفاق بوده باشد و چه حضور فردی از افرادی که در فهرست تحریم‌ها هستند؛ این هر دو از اثرات تحریم هایی است که خارج از مذاکرات هسته‌ای تعریف می‌شود. تحریم هایی در حوزه هایی همچون حقوق بشر، آزمایش‌های موشکی و. . .
واقعیت آن است که از همان روزهای ابتدایی مذاکرات هسته‌ای پیش از همه مسئولان کشور، رهبری انقلاب بر این نکته تاکید داشته‌اند که پایان پرونده هسته‌ای به معنای پایان تمام تنش‌ها و اختلافات و خصومت‌های فی مابین آمریکا و ایران نخواهد بود، رییس جمهور روحانی و تیم مذاکرات هسته‌ای نیز بارها چه پیش از دست یافتن به توافق و چه پس از آن بر این نکته تاکید داشته‌اند که آنچه در مذاکره‌های طولانی مدت هسته‌ای شاهد آن بودیم نها و تنها بحث و گفتگو بر روی پرونده هسته‌ای بوده است و به تبع آن نتیجه حاصله از مذاکرات نیز راه حلی برای برون رفت از این پرونده خواهد بود. تاکید چندین و چند باره بر این مسئله که مذاکره هسته‌ای راه عبور از تحریم‌های هسته‌ای است به هیچ وجه به معنای کوچک شمردن آن مذاکرات و برجام نبوده و می‌توان به جرات گفت که مهمترین بخش از تحریم هایی که در چهار دهه اخیر علیه کشورمان وضع شده است همین تحریم‌های هسته‌ای است که در چند سال اخیر و به پشتوانه قطعنامه‌های اجماعی شورای امنیت اعمال شده است.
آنچه در روزهای گذشته در ماجرای سوخت گیری هواپیمای حامل وزیر امور خارجه کشورمان رخ داد در کنار چندین موضوع دیگر از این جنس که حاکی از تاثیر منفی تحریم‌های باقی مانده بر اجرای توافق هسته‌ای است نشانه‌ای هشدارآمیز برای تصمیم گیران نظام سیاسی است که به این نکته توجه داشته باشند که تعلل چند ساله در قبال سایر پرونده‌های تنش زا میان ایران و غرب، کشورمان را به سمت و سوی مسیری هدایت می‌کند که یک بار به خط پایان آن که همان «تحریم‌های فلج کننده» است رسیده ایم. واقعیت آن است که در دنیای امروز برای احقاق حقوق کشورها، راهی جز تسلط بر فن دیپلماسی و قرار گرفتن پشت میز مذاکره وجود ندارد. با بررسی جنگ‌ها و درگیری‌های داخلی دو دهه اخیر نیز شاهد آن هستیم که در کسر قابل توجهی از این برخوردهای نظامی در نهایت میز مذاکره بوده است که توانسته کشوری را از خطرات گوناگونی که مردم را تهدید می‌کند نجات دهد. از همین رو به نظر می‌رسد که برای عبور از این وضعیت نیاز به نگاهی تازه و طرح نو در سیاست خارجی کشور است. برای عبور از تحریم‌ها برجامِ هسته‌ای کافی نیست و این گزاره‌ای است که از همان روز اول مذاکرات هسته‌ای مورد تاکید مسئولان کشور قرار گرفته بود؛ عبور از ذهنیتی که مذاکره را برابر با سازش می‌داند می‌تواند کشور را در عبور از این گردنه سخت یاری کند.
بنا بر شنیده‌ها دو روایت برای علت اختلال در سوخت گیری هواپیمای حامل محمدجواد ظریف در سفر او به آلمان وجود دارد. برخی بر این اعتقادند که شرکت هواپیمایی که وزیر امور خارجه از هواپیمای آن شرکت برای این سفر استفاده کرده است در فهرست تحریم‌های باقی مانده آمریکا در حوزه‌های غیرهسته‌ای بوده است در نتیجه به دلیل فشارهای دولت‌ترامپ شاهد این اتفاق بوده ایم. این گروه با بررسی تحریم‌های باقی مانده به این نتیجه رسیده‌اند که نام شرکت هواپیمایی مورد اشاره همچنان در فهرست تحریم‌هاست و تحریم‌های این شرکت بر خلاف برخی شرکت‌های هواپیمایی دیگر که به دلیل توافق هسته‌ای از مانع تحریم عبور کرده‌اند همچنان برقرار است.
شنیده دوم که اسناد و مدارک چندانی از آن در دست نیست به این نکته اشاره می‌دهد که حضور یکی از افراد نظامی که به دلایل غیر هسته‌ای همچنان در فهرست تحریم‌ها است سبب به وجود آمدن این اتفاق است. آنان که این فرضیه را مطرح می‌کنند با شاهد مثال آوردن از این موضوع که هواپیماهای این شرکت هواپیمایی که از آن سخن به میان آمده است در همین ماه‌ها و سال‌های پس از برجام سفرهایی به کشورهای اروپایی داشته است و چنین مانع‌تراشی را شاهد نبوده‌ایم به این نتیجه می‌رسند که تحریم آن نمی‌تواند دلیل بروز این واقعه باشد. این دو فرضیه که تا به حال برای علت به وجود آمدن این اتفاق مطرح شده است با همه تفاوت هایی که با یکدیگر دارند و جدا از آنکه کدام یک را به واقعیت نزدیک‌تر بدانیم در یک نکته مشترک هستند و آن اینکه چه تحریم شرکت هواپیمایی که ظریف از هواپیمای آن شرکت برای این سفر استفاده کرده است سبب این اتفاق بوده باشد و چه حضور فردی از افرادی که در فهرست تحریم‌ها هستند؛ این هر دو از اثرات تحریم هایی است که خارج از مذاکرات هسته‌ای تعریف می‌شود. تحریم هایی در حوزه هایی همچون حقوق بشر، آزمایش‌های موشکی و. . .
واقعیت آن است که از همان روزهای ابتدایی مذاکرات هسته‌ای پیش از همه مسئولان کشور، رهبری انقلاب بر این نکته تاکید داشته‌اند که پایان پرونده هسته‌ای به معنای پایان تمام تنش‌ها و اختلافات و خصومت‌های فی مابین آمریکا و ایران نخواهد بود، رییس جمهور روحانی و تیم مذاکرات هسته‌ای نیز بارها چه پیش از دست یافتن به توافق و چه پس از آن بر این نکته تاکید داشته‌اند که آنچه در مذاکره‌های طولانی مدت هسته‌ای شاهد آن بودیم نها و تنها بحث و گفتگو بر روی پرونده هسته‌ای بوده است و به تبع آن نتیجه حاصله از مذاکرات نیز راه حلی برای برون رفت از این پرونده خواهد بود. تاکید چندین و چند باره بر این مسئله که مذاکره هسته‌ای راه عبور از تحریم‌های هسته‌ای است به هیچ وجه به معنای کوچک شمردن آن مذاکرات و برجام نبوده و می‌توان به جرات گفت که مهمترین بخش از تحریم هایی که در چهار دهه اخیر علیه کشورمان وضع شده است همین تحریم‌های هسته‌ای است که در چند سال اخیر و به پشتوانه قطعنامه‌های اجماعی شورای امنیت اعمال شده است.
آنچه در روزهای گذشته در ماجرای سوخت گیری هواپیمای حامل وزیر امور خارجه کشورمان رخ داد در کنار چندین موضوع دیگر از این جنس که حاکی از تاثیر منفی تحریم‌های باقی مانده بر اجرای توافق هسته‌ای است نشانه‌ای هشدارآمیز برای تصمیم گیران نظام سیاسی است که به این نکته توجه داشته باشند که تعلل چند ساله در قبال سایر پرونده‌های تنش زا میان ایران و غرب، کشورمان را به سمت و سوی مسیری هدایت می‌کند که یک بار به خط پایان آن که همان «تحریم‌های فلج کننده» است رسیده ایم. واقعیت آن است که در دنیای امروز برای احقاق حقوق کشورها، راهی جز تسلط بر فن دیپلماسی و قرار گرفتن پشت میز مذاکره وجود ندارد. با بررسی جنگ‌ها و درگیری‌های داخلی دو دهه اخیر نیز شاهد آن هستیم که در کسر قابل توجهی از این برخوردهای نظامی در نهایت میز مذاکره بوده است که توانسته کشوری را از خطرات گوناگونی که مردم را تهدید می‌کند نجات دهد. از همین رو به نظر می‌رسد که برای عبور از این وضعیت نیاز به نگاهی تازه و طرح نو در سیاست خارجی کشور است. برای عبور از تحریم‌ها برجامِ هسته‌ای کافی نیست و این گزاره‌ای است که از همان روز اول مذاکرات هسته‌ای مورد تاکید مسئولان کشور قرار گرفته بود؛ عبور از ذهنیتی که مذاکره را برابر با سازش می‌داند می‌تواند کشور را در عبور از این گردنه سخت یاری کند.
