تاثیر تغییر اقلیم بر کاهش بارش در ایران

گرمایش جهانی ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای و تغییر کاربری اراضی موجب تغییرات آشکاری در فراسنج‌های اقلیمی ایران شده است. افزایش دما، کاهش بارش و افزایش فراوانی رخداد پدیده‌های مخرب جوی، اقلیمی در کشور به ویژه در دو دهه اخیر از آن جمله هستند.

افزایش دمای ناشی از تغییر اقلیم در کلانشهرها بارزتر است
در ۴۹ سال اخیر (۱۳۴۷ – ۱۳۹۵) میانگین دمای کشور با شیبی حدود ۰.۴ درجه سلسیوس بر دهه افزایش یافته است. در برخی ایستگاه‌های کشور، نرخ افزایشی دمای کمینه تا چهار برابر بیش از نرخ افزایشی دمای بیشینه به ثبت رسیده است. این وضعیت در کلانشهرهای رو به توسعه همچون تهران، اصفهان و شیراز به سبب شکل‌گیری پدیده جزیره گرمایی بارزتر است. بررسی داده‌های دمایی ثبت شده در ۳۳ ایستگاه سازمان هواشناسی کشور که دارای آمار بلندمدت هستند، نشان از روند گرمایش معنادار در دوره ۵۴ ساله (۱۳۴۰ – ۱۳۹۳) دارد.تغییرات بارش در دوره مورد بررسی نشان از کاهش آن با شیب ۱۱ میلی‌متر بر دهه دارد. بارش در شمال غرب و غرب کشور به شکل معناداری کاهش یافته است.افزون بر این تبخیر و تعرق با شیب ۵۴ میلی‌متر بر دهه افزایش یافته است. از سال ۱۳۸۴ تاکنون نمایه خشکسالی دهه‌ای کشور منفی و از آن زمان تاکنون کشور با خشکسالی انباشت شده مواجه بوده است. تعداد ساعات آفتابی به‌طور میانگین ۱۱ ساعت بر سال افزایش یافته است.میانگین سرعت باد در بسیاری از نقاط کشور به ویژه در شهرهای بزرگ علاوه بر نوسانات شدید دارای روند کاهشی نیز بوده است. اثرات گسترش شهرها و ساخت و سازها بر کاهش سرعت باد و سایر پارامترهای اقلیمی آشکار است.

پیش‌بینی‌ها از وضعیت تغییر اقلیم در ایران
چشم انداز تغییر اقلیم کشور تا انتهای قرن ۲۱ میلادی با استفاده از سناریوهای گزارش پنجم هیات بین‌الدولی تغییر اقلیم (IPCC) در سازمان هواشناسی کشور شبیه‌سازی شده است. به استثنای سناریوی خوش‌بینانه، در سه سناریوی دیگر، میانگین بارش از مدیترانه تا افغانستان کاهش می‌یابد.همچنین در صورت پایبند نبودن کشورها به توافقنامه سال ۲۰۱۵ تغییر آب و هوایی پاریس (COP۲۱)، کاهش بارش در غرب ایران تا ۲۰ درصد و در سوریه، اردن، فلسطین و عراق تا ۳۰ درصد در مقایسه با بلندمدت خواهد بود. افغانستان و بخش‌هایی از شرق ایران نیز تا ۲۰ درصد کاهش بارش را تجربه خواهند کرد. کاهش بارش و خشکسالی از دهه ۲۰۵۰ در مقایسه با وضعیت فعلی تشدید می‌شود.

زاگرس به شدت تحت تاثیر تغییر اقلیم
بر اساس گزارش سازمان هواشناسی کشور در صورت عدم پایبندی به توافقنامه پاریس، میانگین دمای کشور حدود ۵.۲ و در صورت پایبندی به آن ۱.۳ درجه سلسیوس نسبت به دوره ۱۹۸۶ – ۲۰۰۵ افزایش می‌یابد. از نظر منطقه‌ای بیشترین کاهش بارش به ترتیب در منطقه زاگرس و شمال غرب رخ خواهد داد. منطقه زاگرس علاوه بر بیشترین کاهش بارش با بیشترین افزایش دما نیز مواجه خواهد شد.تنها منطقه‌ای که احتمال افزایش بارش در آن وجود دارد، جنوب شرق کشور است اما رفتار بارش‌ها در این منطقه به صورت ناگهانی و سیل‌آسا خواهد بود. این شرایط اقلیمی ایجاب می‌کند که ایران ضمن حضور فعال در توافقنامه پاریس، مطالبه‌گری خود را برای تبعاتی که گرمایش جهانی در کشور ایجاد کرده است از جامعه جهانی داشته باشد.