امیدآفرینی در رسانه یعنی چه؟

حمید شکری‌خانقاه ـ استاد علوم ارتباطات و کارشناس رسانه درباره‌ِ سیاست‌زدگی مطبوعات و این‌که چرا در دو دهه اخیر رسانه‌ها در انحصار اخبار سیاسی قرار گرفته‌اند، با بیان اینکه «فلسفه وجودی روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها انعکاس اخبار و رویدادهای روز است»، اظهار کرد: فضای جهانی امروز، فضای التهاب و رویدادآفرینی است. در چند سال اخیر و از زمانی که ترامپ رییس جمهوری آمریکا و وارد عرصه سیاست جهانی شده است، جهان سیاسی‌تر شده است و هر روز اتفاق‌هایی می‌افتد و تصمیم‌هایی گرفته می‌شود که بسیاری از کشورها را تحت تاثیر خودش قرار می‌دهد.او با بیان اینکه «در شرایط فعلی فضای جامعه ما نیز تابع شرایط جهانی است»، یادآور شد: اعمال تحریم‌ها، لغو برجام، تغییر روابط بین‌المللی و ... از جمله مواردی است که کشور ما را در این مدت اخیر با چالش‌هایی مواجه کرده است؛ البته تاثیرات خارجی بر شرایط کشور ما تنها به این موارد ختم نمی‌شود و باید به شرایط بحرانی کشورهای منطقه و تاثیراتی که بر جامعه ما می‌گذارند نیز توجه کرد.

این کارشناس رسانه با تاکید بر اینکه بحران‌های جهانی باعث شده که ایران در چند سال اخیر رنگ آرامش را نبیند، نقش عوامل داخلی را هم در شرایط فعلی کشور و حس ناامنی و اضطراب جامعه بسیار مهم دانست و گفت: در این میان با توجه به اینکه کشور ما در بافت موقعیت ارتباطی هشدار و رو به بحران قرار گرفته است و همچنین ساختار رسانه‌های داخلی بیشتر رویدادمدار است، بنابراین فضای رسانه‌ای ما نیز با نوعی اضطراب همراه و دچار سیاست‌زدگی شده است.شکری خانقاه اظهار کرد: طبیعی است که وقتی کشور در چنین شرایطی قرار می‌گیرد، ناخواسته نه تنها مدیران سیاسی، بلکه مدیران سایر حوزه‌ها از فرهنگ و هنر گرفته تا آموزشی و اجتماعی و ورزشی نگاه سیاسی پیدا می‌کنند و به دنبال آنها نیز تمامی اخبار نیز رنگ و بوی سیاسی به خودشان می‌گیرند.این استاد دانشگاه در ادامه با بیان اینکه «نظام حکومتی ما از نوعی جناح‌زدگی رنج می‌برد»، به نقش مسوولان در آرام‌سازی فضای ملتهب این روزهای جامعه اشاره کرد و گفت: در این میان برخی از سیاست‌مداران نه تنها نتوانسته‌اند مانع بحران‌های موجود شوند، بلکه بعضی از سیاست‌مداران کم‌هوش ما در راستای سیاست‌های ترامپ نیز گام برمی‌دارند! به عنوان مثال گرانی‌ بیش از حد برخی کالاهای داخلی نشان از بی‌تدبیری برخی مسئولان دارد که در شرایطی که جامعه نیاز به آرامش دارد، دست به چنین اقدام‌هایی می‌زنند؛ این درحالی است که مسوولان باید به جای آنکه به سیاست بحران دامن بزنند، سیاست آرام‌سازی را در پیش بگیرند.

شکری‌خانقاه با اشاره به نقش رسانه‌ها در آرام‌ کردن فضای جامعه و اضطراب عمومی، یادآور شد: در چنین شرایطی، رسانه‌ها باید نگاهشان را تغییر بدهند. برای شفاف‌سازی ما نیاز به اطلاع‌رسانی نداریم، بلکه نیاز به امیدآفرینی داریم. الان رسانه‌ها باید به شدت رویکرد امیدآفرینی را پیش بگیرند؛ البته رویکرد امیدآفرینی اصلا به این معنی نیست که از شفافیت اطلاع‌رسانی کم شود، بلکه به این معنی است که ضمن انعکاس اخبار، تحلیل‌های امیدوارکننده نیز ارائه داده شود. این درحالی است که در عمل به نظر می‌رسد اکثر رسانه‌ها چنین رویکردی را در این مدیت اخیر نداشته‌اند.او افزود: خبرنگار حرفه‌ای باید بداند خبری که منتشر می‌کند چه اثراتی در جامعه به دنبال دارد و به همین خاطر هم صرفا به انتشار رویدادها بسنده نکند. در واقع اگر رسانه‌ها به دنبال انتشار هر خبری با رویکرد امیدآفرینی پیگیر آن خبر باشد و نظرات مسئولان امر و کارشناسان مربوطه را جویا شود، مردم احساس آرامش بیشتری پیدا می‌کنند.

این کارشناس رسانه با تاکید بر اینکه امروز جامعه به شفاف‌سازی رسانه‌ها نیاز دارد، سانسور اخبار را از بی‌تدبیری رسانه‌ها دانست و گفت: مقام معظم رهبری اعلام کردند که در شرایط فعلی جز در موارد امنیتی، برای مردم شفاف‌سازی کنید. اما متاسفانه این شفاف‌سازی در هر جناحی فرق می‌کند. در واقع وقتی می‌گوییم روزنامه‌ها دچار سیاست‌زدگی شده‌اند به این خاطر است که از انعکاس برخی اخبار به خاطر منافع جناحی چشم پوشی می‌کنند. به عنوان مثال برخی رسانه‌ها از فساد کسانی که هم جناحشان هستند، چشم‌پوشی می‌کنند، اما فساد کسانی که در جناح مقابل هستند را با جزئیات تمام شرح می‌دهند. این در حالی است که این عملکرد رسانه‌ها نتیجه‌ای جز ایجاد حس ناامنی و بی‌اعتمادی عمومی را به دنبال ندارد.او خاطرنشان کرد: ما این روزها به شدت به آرامش نیاز داریم و رسانه‌ها می‌توانند با انتشار اخبار تحلیلی امیدوار کننده به این جریان کمک کنند. البته باز هم تاکید می‌کنم نگاه امیدوارکننده به هیچ وجه به معنای سانسور اخبار نیست. الان صداوسیما به دلیل سانسور اخبار و نگاه جناحی در پوشش رویدادها به اعتمادی عمومی محکوم شده است. این موضوع کاملا طبیعی است چراکه امروز بی‌تدبیرانه‌ترین سیاست این است که رسانه‌ها در  انعکاس اخبار سیاست سانسور را در پیش بگیرند.شکری خانقاه تاکید کرد: این روزها مردم به شدت مشتاق شنیدن اخبار هستند و چه بهتر رسانه‌ای همانند صداوسیما که سطح دسترسی گسترده‌ای در کشور دارد و از آن با عنوان «ملی» یاد می‌شود، اخبار را بدون نگاه‌های جناحی در اختیار مردم بگذارد که اگر این کار را بکند در عرض یک ماه تمام اعتبار از دست رفته‌اش را به دست خواهد آورد.