دختران مجرد ایرانی در صف مادر شدن!

با اینکه ۵ سال از تصویب این قانون زمان می‌گذرد اما هنوز برخی از جزییات آن بی‌اطلاع اند. در این گزارش نگاهی تاریخی داشته‌ایم به تغییرات ایجاد شده در قانون معروف به فرزندخواندگی در ایران و اینکه چطور زنان مجرد بالای ۳۰ سال از این پس می‌توانند کودکی را به فرزندی قبول کنند. در بند ج ماده ۵ قانون فرزندخواندگی آمده است «دختران و زنان بدون شوهر، درصورتیكه حداقل سی سال سن داشته باشند، منحصرا حق سرپرستی اناث را خواهند داشت.» همچنین براساس تبصره ۳ همین ماده «اولويت در پذيرش سرپرستی به ترتيب با زن و شوهر بدون فرزند، سپس زنان و دختران بدون‌ شوهر فاقد فرزند و در نهايت زن و شوهر دارای فرزند است.» نکته دیگر اینکه به زنان مجرد کودک زیر ۲ سال داده نمی‌شود و آنها باید برای فرزندخواندگی کودک بالای ۲ سال اقدام کنند.
سال ۱۳۸۸ مرکز پژوهش‌های مجلس در نقد لایحه فرزندخواندگی و به ویژه آنچه به موضوع دختران مجرد مربوط می‌شد گفته بود: «واگذاری طفل به زنان و دختران مجرد موجب مي‌شود سنت نکاح مورد تشويق و ترغيب قرار نگيرد.» اين لايحه شهریور سال ۸۸ در کميسيون اجتماعی مجلس تصويب شد و در ۱۵ مهر ۱۳۸۸ در صحن علني مجلس با اصلاحاتي رای آورد و جهت تأييد به شوراي نگهبان ارسال شد.

لایحه‌ای در کش و قوس اداری
تصویب لایحه فرزندخواندگی در کش و قوسی چند ساله بالاخره مصوب شد تا با توجه به نیازهای روز ایران اصلاحاتی در قانون ۱۷ ماده‌ای سال ۵۳ فرزندخواندگی در ایران به وجود بیاورد. این تغییر گام مثبتی در حوزه حقوق زنان به شمار می‌رود. ۴۴سال پیش بود که برای نخستین بار قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست در ایران تصویب شد اما از بعد از انقلاب عملا اجرا نمی‌شد تا اینکه در سال ۸۷ این قانون اصلاح شد، اما از سوی مجلس تصویب نشد. بالاخره پنج سال بعد پس از اظهارنظرهای مختلف کارشناسان و البته تغییرات زیاد سال ۹۲ به تصویب رسید. تغییر در لایحه فرزندخواندگی موجب شد این امکان به دختران مجرد بالای ۳۰ سال ایرانی داده شود تا از تجربه مادری بهره‌مند شوند.

۹۳ دختر مجرد ایرانی مادر شده‌اند
آبان ۹۶ اما احمد خاکی، معاون اجتماعی بهزيستی تهران خبر داده بود: «۴۳۵ دختر براي فرزنددارشدن برگه تقاضا پر كردند كه از اين تعداد ۱۳۴دختر مجرد توانستند حس مادری را تجربه كنند و در روزهای آينده هم ۱۸ دختر ديگر به كمک بهزيستی مادر و فرزنددار می‌شوند.» تیرماه ۹۷ محمد نفریه، مدیرکل امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور آمار واگذاری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به دختران مجرد بالای ۳۰ سال در سال ۹۶ را اعلام کرد. به گفته او «۹۳ دختر مجرد ایرانی در سال گذشته مادر شده‌اند.» گرچه هنوز آمار دقیقی از تعداد دختران مجرد مادر شده در سراسر ایران به دست نیامده اما بر اساس آمار رسمی منتشر شده از سازمان بهزیستی طی سال‌های ۹۶ و ۹۷ می‌توان به این جمع بندی رسید که نزدیک به ۲۰۰ دختر مجرد ایرانی مادر شده‌اند و بیش از ۴۰۰ تقاضای فرزندخواندگی از سوی زنان مجرد ایرانی مطرح شده است.

شغل ثابت و بیمه
پنج سالی می‌شود که زنان مجرد نیز می‌توانند سرپرستی فرزندان دختر سازمان بهزیستی را عهده‌دار شوند. اما اغلب این سوال برای افراد مطرح می‌شود که شرایط دختران متقاضی بالای ۳۰ سال برای فرزندخواندگی چیست. نفریه در همین زمینه گفته است: «عدم سوء پیشینه و نداشتن محکومیت کیفری، عدم اعتیاد، دریافت تاییدیه جسمی و روانی از مراجع مربوطه، داشتن تمکن مالی، ادای فرائض دینی و شرایطی از این دست از جمله شرایط مورد نیاز دختران مجرد برای تقاضای فرزندخواندگی است.» دختران متقاضی بالای ۳۰ سال از آنجا که باید از عهده تامین مخارج نگهداری و نیازهای فرزندخوانده برآیند، باید شغل ثابت و بیمه داشته باشند و در صورتی که شغل آزاد داشته باشند نیز با ارائه جواز کسب و تحقیق بازرسان بهزیستی و تایید آن‌ها در سایر موارد، مراحل اعطای فرزند به آنها صورت می‌گیرد. بازرسان و ناظران کلینیک‌های مددکاری سازمان بهزیستی دست کم دو بار در سال از فرزند و شرایط زندگی فرزندخوانده بازدید می‌کنند.

فرزندخواندگی سه ماه زمان می‌برد
انوشیروان محسنی‌بندپی، رئیس پیشین سازمان بهزیستی کشور نیز از راه‌اندازی سامانه فرزندخواندگی به صورت پایلوت خبر داده بود. این سامانه برای سه گروه افراد ره‌اندازی شده است «افرادی که صاحب فرزند نمی‌شوند، خانواده‌هایی که یک فرزند دارند و در مرحله سوم نیز دختران مجرد بالای ۳۰ سال می‌توانند برای ثبت نام و تقاضای فرزندخواندگی در این سامانه اقدام کنند. واگذاری فرزند به خانواده‌های متقاضی سه ماه زمان می‌برد.» در این سایت اطلاعات مختلف اولیه درباره مراحل و شرایط فرزندخواندگی توضیح داده شده که شامل تعاریف٬ قوانین و بررسی اجمالی قوانین، آموزش گام به گام و توضیح قانون فرزندخواندگی می‌شود.

آمار درباره تعداد کودکان تحت مراقبت در بهزیستی متفاوت است. برای نمونه «مصطفی پورمحمدی» وزیر وقت دادگستری در سال ۹۵ گفته بود: «در کل کشور حدود ۱۰ هزار کودک بی‌سرپرست و بدسرپرست در مراکز تحت نظارت بهزیستی نگهداری می‌شوند.» در همین حال براساس آمارهای اعلام شده از سوی سازمان بهزیستی درحال حاضر ۲۱ هزار کودک تحت پوشش هستند که ۸۵ درصد از مجموع کودکان یاد شده، بدسرپرست و ۱۵ درصد نیز بدون سرپرست هستند. با توجه به تعداد قابل توجه کودکانی که در مراکز بهزیستی نگهداری می‌شوند تسهیل قوانین فرزندخواندگی می‌تواند گامی در کاهش تعداد کودکان پذیرش شده در این مراکز باشد.