آیا ایران تنگه هرمز را خواهد بست؟

به گزارش ایرنا، نشریه فارن پالیسی در مطلبی با تصریح این نکته که گزینه های فراوان پیش روی ایران برای تلافی تصمیم آمریکا در تمدید نکردن معافیت تحریم های تحریم نفتی وجود دارد، نوشت: ایران به عنوان مثال می تواند با بستن تنگه هرمز که 30 درصد صادرات روزانه نفت منطقه از آن عبور می کند، پاسخ تندی به واشنگتن بدهد. در این مطلب که با عنوان قمار بزرگ ترامپ بر سر نفت ایران در نشریه فارن پالیسی انتشار یافته، آمده است: دولت دونالد ترامپ با هدف رساندن صادران نفت ایران به صفر، یک خطر بزرگ سیاست اقتصادی را پذیرفته است.

تصمیم روز گذشته(دوشنبه) دولت ترامپ برای تمدید نکردن معافیت تحریم های نفتی ایران، علاوه بر اینکه بهای نفت را بالا می برد، بر روابط واشنگتن با متحدان و رقبایش که در تامین انرژی به ایران متکی هستند تاثیر می گذارد و در عین حال موجب تنش بیشتر در آب های خلیج فارس می شود. در ادامه مطلب درج شده در این نشریه آمریکایی می خوانیم: مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا روز گذشته اعلام کرد، ایالات متحده در راستای کارزار فشار حداکثری بر تهران، معافیت های تحریمی را تمدید نمی کند. در واقع هدف از این اقدام رساندن صادرات 1.5 میلیون بشکه ای ایران به صفر است؛ هدف بلند مدت دولت آمریکا از زمان خروج از توافق هسته ای در ماه مه (اردیبهشت) سال گذشته. تنها دو هفته پس از آنکه ترامپ سپاه پاسداران را در فهرست سازمان های تروریستی قرار داد، تصمیم دوشنبه واشنگتن نشانه ای دیگر از تلاش دولت امریکا برای افزایش فشار دیپلماتیک و اقتصادی بر تهران بدون آسیب زدن به اقتصاد جهانی و یا رنجاندن دوستان اروپایی و آسیایی است. اما این اقدام خطرهای اقتصادی و سیاسی بسیاری در پی دارد بویژه آنکه ترامپ در حال ورود دوباره به کارزار انتخاباتی است.

از این رو، کاخ سفید صبح روز دوشنبه اعلام کرد که با عربستان سعودی و امارات متحده عربی، رقبای منطقه ای ایران هماهنگ شده تا هر گونه اختلال در عرضه و افزایش بهای نفت را بررسی کند. ترامپ و محمد بن سلمان شاهزاده سعودی، در اوایل این ماه صحبت کرده بودند. مقامات عربستان سعودی هم روز دوشنبه گفتند برای هرگونه افزایش تولید آماده هستند، اما این بار فقط پس از ارزیابی تاثیرات سیاست جدید تحریم های جدید آمریکا بر بازار نفت، نه پیش از آن. ناگفته نماند عربستان سعودی سال گذشته زمانی که تولید را در نتیجه تحریم های نفتی آمریکا علیه ایران افزایش داد، زیان دید. پمپئو هم روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: سیاست صدور مجوزها پایان یافته است. ما دیگر هیچ معافیتی اعطا نخواهیم کرد. ما صادرات نفت ایران را به صفر می رسانیم.

وی ادامه داد: اینکه واشنگتن تا چه زمان برای اینکار تلاش کند بستگی به تغییر رفتار تهران دارد. وزیر خارجه آمریکا افزود: ما خواسته هایمان را به روشنی برای آیت الله ها و دوستانشان مطرح کرده ایم؛ پیگیری دستیابی به تسلیحات هسته ای را پایان دهید، آزمایش و گسترش موشک های بالستیک را متوقف کنید، دست از حمایت از تروریسم بردارید و بازداشت خودسرانه شهروندان ایالات متحده را پایان دهید. بسیاری از تحلیلگران انتظار داشتند دولت ترامپ این معافیت ها را تمدید کند زیرا بهای نفت در حال حاضر هم نسبتا بالاست و توقف ورود یک میلیون و خرده ای بشکه نفت ایران به بازار، می تواند به سادگی سبب افزایش بهای نفت شود. نیل باتییا کارشناس تحریم ها در مرکز نیو آمریکن سکیوریتی گفت: ما شاهد خواهیم بود که بازارهای نفت پس از شوک اولیه آرام بگیرند اما با آغاز سفرهای تابستانی دوباره افزایش بهای نفت را خواهیم داشت. فارن پالیسی ادامه داد: ناگفته نماند بسیاری از این تصمیم ناگهانی شگفت زده شدند. مقامات وزارت امور خارجه آمریکا در ماه جاری اعلام کرده بودند که معافیت های تحریمی دوباره تمدید می شود.

ترامپ و جان بولتون مشاور امنیت ملی، هر دو با وجود سرباز زدن متحدان اروپایی، دو تندرو و گردانندگان اصلی سیاست کاخ سفید هستند. سوزان ملونی محقق موسسه بروکینگز (اندیشکده پرنفوذ آمریکایی) گفت: این همان برنامه ریزی کوتاه مدتی بود که بسیاری از وارد کنندگان عمده نفت ایران منتظرش بودند.وی ادامه داد: این تصمیم دولت ترامپ هرگز دور از انتظار نبود، اما زمانبندی آن مناسب نبود. پمپئو اما می گوید تحریم ها ایران را از منابع کلیدی درآمد محروم می کند. وی در این خصوص گفت: تا 40 درصد درآمد رژیم از فروش نفت حاصل می شود. این منبع درجه یک درآمد رژیم است. ایران پیش از اعمال تحریم های ما، 50 میلیارد دلار سالانه نفتی داشت. اما باید تاکید کرد آخرین حرکت ایالات متحده هنوز هم خطرهای بسیاری در پی دارد؛ زیرا مشخص نیست کشورهایی مانند چین، هند و کره جنوبی تا چه اندازه به درخواست آمریکا تن می دهند. هر سه کشور همچنان خریداران اصلی نفت ایران هستند و تقریبا یک میلیون بشکه در روز خریداری می کنند.

بویژه چین، هرگز به طور کامل با درخواست ایالات متحده برای ترک خرید نفت خام ایران موافقت نکرده و روز دوشنبه تأیید کرد تجارت آن با ایران قانونی است. کره جنوبی هم ممکن است روزهای دشواری برای جایگزینی بشکه های نفتی ایران در پیش داشته باشد؛ نفتی که سوخت صنایع پتروشیمی آن را تامین می کند. پس از اعلام تصمیم دولت ترامپ مبنی بر تمدید نکردن معافیت های تحریم نفتی ایران، بهای پایه نفت خام تا سه درصد افزایش داشت و به 74 دلار در هر بشکه رسید. در این میان عربستان سعودی و دیگر اعضای اوپک، همراه با روسیه، تولید نفت خود را به منظور متعادل کردن بهای نفت، کاهش داده اند، در ضمن عربستان بیش از آنچه وعده داده بود، تولید خود را کاهش داده است. هرچند ریاض بر روی کاغذ، متعهد شده برای جبران کمبود نفت ایران، تولید را افزایش دهد.

متیو رید معاون رئیس جمهوری ایالات متحده در فارن ریپورتز (یک شرکت مشاوره ای مستقر در واشنگتن) گفت: این کشورها نمی توانند روزانه 1.2 میلیون بشکه در روز ذخیره و نفت ایران را جبران کنند. عراق، یکی دیگر از اعضای مهم اوپک، روز دوشنبه گفت: کشورها نباید تصمیم های یکجانبه برای افزایش تولید تصویب کنند و تاکید کرد کارتل نفت که در ماه ژوئن (خرداد) نشست دارد در این باره تصمیم گروهی خواهد گرفت. حتی اگر عربستان سعودی یا سایر تولیدکنندگان بزرگ نفت، برای جبران نفت ایران آماده باشند، باز هم تلاطم در بازار نفت ادامه می یابد. برای برخی، همه نفت ها یکسان نیستند و آنها نمی توانند به آسانی جایگزینی برای نفت سنگین ایران پیدا کنند. از سوی دیگر اگر رویدادی غیر منتظره اتفاق بیافتد، عربستان سعودی و اوپک توانایی کمی برای عمل به عنوان یک میانجی نخواهند داشت. سارا وخشوری کارشناس ایرانی نفت و رئیس اس وی بی (SVB) یک شرک مشاوره ای در بخش انرژی در این خصوص گفت: سعودی ها، اوپک و روسیه می توانند نبود نفت ایران را جبران کنند، اما بازار سرسختانه مقاوت می کند و بهای نفت بازهم افزایش می یابد، زیرا ظرفیت ذخیره اضافی در بازار برای جبران هر گونه اختلال وجود ندارد.

باید تاکید کرد چنین نگرانی، فقط یک دغدغه ساده نیست. نبرد داخلی در لیبی، سبب بالا رفتن بیم و هراس در میان برخی تحلیلگران انرژی شده است. رییس دولت لیبی که مورد تایید سازمان ملل متحد است، اعلام کرد حمایت ترامپ از شورشیان به رهبری خلیفه حفتر از فرماندهان لیبی، که پیش از این در جنگ ذخایر نفتی را به چنگ آورده و به تازگی هم به طرابلس هجوم برده، می تواند اختلالات بسیاری در عرضه نفت لیبی ایجاد کند. چشم انداز ونزوئلا حتی از لیبی هم بدتر است. تولید در این کشور آمریکای جنوبی که بزرگترین ذخایر نفت جهان را دارد، به زیر یک میلیون بشکه در روز رسیده است. این وضعیت با افزایش تحریم های دولت ترامپ علیه رژیم نیکولاس مادورو که این آخر هفته اعلام خواهد شد، بدتر هم می شود. فشارهای شدیدتر ایالات متحده، روابط واشنگتن با کشورهای اروپایی و آسیایی را پیچیده تر هم می کند.

هرچند پس از آنکه ترامپ از توافق هسته ای با ایران در سال 2018 خارج شد، آلمان، فرانسه و انگلیس با حمایت اتحادیه اروپا یک ابزار مالی جایگزین برای ادامه تجارت محدود با ایران در شرایط تحریم ها در نظر گرفته اند. حال به این شرایط باید افزایش تنش میان بروکسل و واشنگتن را هم اضافه کرد، تنشی که در پی تصمیم هفته گذشته دولت ترامپ برای افزایش فشار اقتصادی بر دولت کوبا می تواند داد و ستد اروپا با این کشور آمریکای جنوبی را به خطر اندازد.
ملونی در ادامه گفت وگوی خود در این خصوص گفت: اروپایی ها واقعا تلاش کرده اند تا دست کم یک همکاری کاری با واشنگتن در مورد مسائل گسترده تر را حفظ کنند. آنها سعی در جلوگیری از یک شکاف گسترده داشتند اما این تصمیم وضعیت را پیچیده تر می کند. ترکیه، یکی از متحدان ناتو، از کشورهایی است که با پایان معافیت های تحریم نفتی ایران می تواند آسیب بسیاری ببیند. ترکیه و ایران تلاش کرده اند تجارت دوجانبه خود را به ویژه در بخش انرژی تقویت کنند و آنکارا گفته در نظر دارد ساز و کاری جایگزین برای کنار زدن تحریم های ایالات متحده و ادامه تجارت با تهران پیدا کند.

پایان معافیت ها همچنین پرسش هایی در مرد واکنش چین در پی داشته است. چین بزرگترین خریدار نفت ایران با خواست ایالات متحده برای کاهش خرید نفت ایران مخالفت کرده است. اما در عین حال، واشنگتن و پکن در حال رسیدن به یک توافق اولیه تجاری هستند که می تواند تنش های تجاری که به اقتصاد هر دو آسیب می رساند را کاهش دهد. کارشناسان معتقدند چین در نهایت پایان جنگ تجاری با آمریکا را بر خرید چند صد هزار بشکه نفت از ایران ترجیح می دهد. اما فراتر از ملاحظات تجاری، تلاش ایالات متحده برای نابودی درآمدهای ایران، با توجه به اقدام اخیر آمریکا برای قراردادن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان های تروریستی، می تواند پاسخ تندی از سوی ایران در پی داشته باشد. روز دوشنبه، مقامات نیروی دریایی ایران، تهدیدهای گذشته برای بستن تنگه هرمز که حدود 30 درصد تجارت دریایی روزانه نفت از آن می گذرد را تکرار کردند. در ماه فوریه (بهمن ماه) کشتی های ایرانی رزمایش بزرگی که شامل آزمایش موشک های جدید و زیردریایی ها می شد را انجام دادند.

به نوشته فارن پالیسی، حوثی ها به عنوان نیروهای مورد حمایت ایران در یمن، بارها نفتکش های در حال تردد در تنگه باب المندب که یکی از تنگه های کلیدی است را هدف قرار داده اند. در حالیکه مقامات دفاعی آمریکا و کارشناسان امنیتی به طور معمول تهدیدهای دوره ای ایران برای بستن تنگه هرمز را نادیده گرفته و می گویند کشتی های جنگی آمریکایی پاسخ کوبنده ای به هرگونه اقدام اینچنینی تهران می دهند، اما ایران تحت فشار اقتصادی و دیپلماتیک مداوم می تواند تنش ها را در بخش خطرناکی از جهان افزایش دهد. ملونی در این خصوص توضیح داد: اگر ایران منزوی شود، به دنبال راه هایی برای کاهش عرضه نفت از سایر کشورهای منطقه خواهد بود. وی ادامه داد: ایران می تواند با فشار بر عراق برای تغییر سیاست تولید نفت خود را افزایش دهد و یا شرکت های انرژی خارجی را با حملات سایبری هدف قرار داده و با اقدامی تلافی جویانه بازار را به دلیل تصمیم آمریکا تحت تاثیر قرار دهد.

وی گفت: ظرفیت های بسیاری برای وقوع پیامدهای ناخواسته وجود دارد که هیچ کس نه برای آنها برنامه ریزی کرده و نه خواهان آنها است. فارن پالیسی نشریه خبری سیاسی - اقتصادی است که توسط ساموئل هانتینگتون و وارن منشل در سال 1970 بنیان نهاده شد. محتوای اخبار و گزارش های این نشریه بر امور جهانی، حوادث جاری و سیاست داخلی و بین المللی متمرکز است. موشه نعیم از سال 2000 تا 2010 سردبیر آن بود. در سال 2008 شرکت واشنگتن پست متعلق به هلدینگ گراهام آن را خریداری کرد و از سال 2010 سوزان گلاسر سردبیر آن شد.