چرا کرونا در همه کشورها و مناطق به یک اندازه شیوع پیدا نکرد؟

گروه جامعه: کشف عامل یا عوامل موثر در شیوع گسترده ویروس کرونا در برخی کشورها و عدم شیوع آن در برخی کشورهای دیگر می تواند به مقابله با بیماری همه گیر «کووید ۱۹» کمک کند.

در همین راستا دانشمندان در سراسر جهان در حال تحقیق در مورد تاثیر عوامل مختلف بر شیوع ویروس جدید کرونا هستند. تخمین زده می‌شود که هم اکنون صدها پژوهش درباره عوامل موثر بر شیوع بیماری همه گیر «کووید ۱۹» از جمله ترکیب جمعیتی، بیماری های مختلف و ژنتیک در جریان است. موارد ابتلا به نوع جدید ویروس کرونا تقریبا در تمام کشورهای جهان به ثبت رسیده است اما شیوع آن در برخی از این کشورها یا مناطقی از آنها به اندازه کانون‌های اصلی شیوع این ویروس نبوده است. به عنوان مثال در برخی از شهرهای بزرگ مانند نیویورک، تهران، لندن و پاریس موارد زیادی از ابتلا به «کووید ۱۹» به ثبت رسیده است. این در حالی است که در برخی دیگر از شهرهای بزرگ جهان مانند بانکوک، بغداد، دهلی نو و لاگوس شیوع این بیماری بسیار محدودتر بوده است.

بررسی شیوع آنفلوانزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ نشان می دهد که در تابستان آن سال بسیاری گمان می‌کردند که این بیماری همه گیر ریشه کن شده است. اما در پائیز آن سال موج دوم و در سال بعد موج سوم شیوع این ویروس بسیاری از مناطقی را که در موج اول شاهد ثبت گسترده موارد ابتلا نبودند در بر گرفت. در نهایت یک سوم جمعیت آن زمان کره زمین به آنفلوانزای اسپانیایی مبتلا شدند. با در نظر گرفتن داده‌های شیوع آنفلوانزای اسپانیایی این نگرانی پدید می آید که شاید ویروس جدید کرونا نیز در میان مدت در مناطقی که تاکنون نسبتا در امان بوده‌اند شیوع پیدا کند. با این حال متخصصان بیماری های عفونی و کارشناسان بیماری‌های واگیردار از ترکیب جمعیتی، فرهنگ جامعه، محیط زیست و سرعت عمل دولت‌ها به عنوان چهار عاملی یاد می کنند که به طور بالقوه بر شیوع ویروس جدید کرونا در یک کشور و منطقه خاص و عدم شیوع گسترده آن در کشور و منطقه‌ای دیگر تاثیر می‌گذارد. با این حال تاثیر هر یک از این عوامل محدود و وابسته به عوامل دیگر است. برای تاثیر هر کدام از آنها نیز استثناهایی وجود دارد.

ترکیب جمعیتی؛ شیوع محدود کرونا در قاره آفریقا
بسیاری از کشورهایی که تاکنون در طول تاریخ از شیوع گسترده بیماری های واگیردار در امان مانده‌اند جمعیتی جوانتر از دیگر کشورها داشتند. به گفته دانشمندان افراد جوان بیشتر احتمال دارد که به نوع خفیف و یا بدون بروز علائم بیماری های واگیردار مبتلا شوند. جوانان همچنین کمتر احتمال دارد به بیماری های زمینه‌ای که حال مبتلایان به «کووید ۱۹» را وخیم تر می کند مبتلا باشند. موارد ابتلا به ویروس جدید کرونا در قاره آفریقا تاکنون نسبت به دیگر قاره ها کمتر بوده است. تاکنون تنها حدود ۴۵ هزار مورد ابتلا به این ویروس در قاره آفریقا به ثبت رسیده است. این در حالی است که ۶۰ درصد جمعیت آفریقا را افراد زیر ۲۵ سال تشکیل می دهند. در مقابل جمعیت ایتالیا که نوع جدید ویروس کرونا در آن به طور گسترده شیوع یافت از نظر سنی مسن محسوب می‌شود. متوسط سن مردم ایتالیا بیش از ۴۵ سال است. شیوع بیماری «کووید ۱۹» تاکنون جان نزدیک به ۲۹ هزار نفر را در ایتالیا گرفته است. از سوی دیگر به گفته دانشمندان سیستم ایمنی بدن افراد جوان قویتر از افراد مسن است. امری که به آنها در مقابله با تکثیر ویروس جدید کرونا در بدنشان کمک می کند.

عوامل فرهنگی؛ از سنت استفاده از ماسک تا خانه‌های سالمندان
متخصصان بیماری های واگیردار بر این باور هستند که عوامل فرهنگی در برخی از جوامع از جمله فاصله گذاری اجتماعی بیشتر به آنها در مقابله با شیوع ویروس جدید کرونا کمک کرده است. به عنوان مثال شهروندان در هند و تایلند اغلب با حفظ فاصله فیزیکی با یکدیگر سلام و تعارف می‌کنند. استفاده از ماسک به هنگام بیماری نیز یکی از عوامل فرهنگی موثر در جلوگیری از شیوع ویروس جدید کرونا است. مردم ژاپن و کره جنوبی به استفاده از ماسک هنگام بیماری عادت دارند. این در حالی است که استفاده از ماسک در کشورهای اروپایی پیش از شیوع ویروس جدید کرونا مرسوم نبود. قاره اروپا شاهد بالاترین میزان مرگ و میر در میان قاره‌های مختلف بر اثر ابتلا به بیماری «کووید ۱۹» بوده است. نگهداری از سالمندان در منازل به جای خانه سالمندان نیز یکی دیگر از عوامل فرهنگی موثر در شیوع ویروس جدید کرونا است. کشورهایی که جمعیت خانه‌های سالمندان آنها بیشتر بوده آمار مرگ و میر بالاتری بر اثر شیوع «کووید ۱۹» داشته اند.

محیط زیست؛ تاثیر گرما و نور آفتاب
با بررسی مناطقی که نوع جدید ویروس کرونا در آنها شیوع گسترده ای یافته است می توان به طور محتاطانه نتیجه گرفت که این ویروس در مناطق گرم و خشک شیوع کمتری می یابد. دیگر انواع ویروس کرونا نیز در گذشته در مناطق گرم و خشک کمتر شیوع پیدا می‌کردند. ویروس جدید کرونا اواخر زمستان در کشورهایی که مانند آمریکا و ایتالیا آب و هوای معتدل دارند شیوع زیادی یافت. در مقابل کشورهایی که مانند چاد و گینه آب و هوای گرمسیری دارند شاهد شیوع این ویروس نبودند. با این حال دانشمندان تاکید می کنند که برای مقابله با کرونا نمی توان تنها بر بالا رفتن دمای هوا تکیه کرد. به عنوان مثال برزیل که آب و هوایی استوایی دارد اکنون به مهمترین کانون شیوع بیماری «کووید ۱۹» در آمریکای جنوبی تبدیل شده است.

دانشمندان بر این باور هستند که گرمای هوا در تابستان که منجر به خروج بیشتر افراد از خانه ها و محیط های بسته می شود ممکن است به کاهش روند انتقال ویروس جدید کرونا کمک کند. یکی از عوامل موثر در شیوع این ویروس حضور طولانی مدت افراد در محیط های بسته به همراه فرد مبتلا است. نتیجه یک تحقیق در دانشگاهی در ایالت کنتیکت آمریکا نشان می دهد که اشعه مافوق بنفش نور مستقیم خورشید می تواند در از بین بردن ویروس جدید کرونا موثر باشد. به این ترتیب تماس با سطوحی که زیر نور مستقیم آفتاب قرار دارند احتمالا منجر به انتقال ویروس نخواهد شد.

سرعت عمل دولت ها در مقابله با شیوع ویروس
کشورهایی که دولت های آنها به سرعت با اجرای قرنطینه و فاصله گذاری اجتماعی به شیوع بیماری همه گیر «کووید ۱۹» واکنش نشان دادند در عمل کمتر از دیگر کشورها آسیب جانی دیدند. ویتنام و یونان دو کشوری هستند که به سرعت تدابیری را برای فاصله گذاری اجتماعی اتخاذ کردند.

از «عضو بیمار» اروپا تا کنترل کرونا؛ یونان چگونه با شیوع ویروس مقابله کرد؟
از سوی دیگر کشورهایی که در سال های اخیر تجربه شیوع بیماری های واگیردار را داشتند نیز موفق تر عمل کردند. تایوان و کره جنوبی که پیش از این شیوع ویروس سارس را تجربه کرده بودند آمادگی بیشتری برای مقابله با ویروس جدید کرونا داشتند. برخی از کشورهای آفریقایی نیز که در سال های اخیر با شیوع ویروس ابولا روبرو شده بودند تدابیر موثری را برای مقابله با شیوع ویروس جدید کرونا اتخاذ کردند. سیرالئون و اوگاندا دو کشور بودند که بسیار زودتر از کشورهای غربی به اندازه گرفتن دمای بدن مسافران در فرودگاه ها، بررسی تماس های مبتلایان احتمالی و استفاده از ماسک روی آوردند.