داستان سلبریتی بازار خودرو

گره اقتصادی_اعتماد نوشت: نزدیک به یک هفته پس از درج ارقام نجومی برای قیمت پراید در سایت‌های خرید و فروش کالا، حالا دستور ممنوعیت درج قیمت در وبسایت‌ها مانند بهار و تابستان سال گذشته، صادر شده است. ظاهرا با ارایه ارقام نجومی برای خودروی ارزان‌قیمتی به نام پرایدبار دیگر دلیل این کار عنوان شده است. رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو هم گفته است «بالاترین قیمتی که برای پراید معامله شده، ۷۳ میلیون تومان است» و به گفته وی «از این بالاتر کسی برای خرید اقدام نکرده است.» ضمن اینکه «بازار خودرو هم مثل خیلی از بازارهای دیگر با کمبود مشتری و رکود مواجه است و اصولا خرید و فروش چندانی نیز در آن صورت نمی‌گیرد که بتوان بر اساس آن، چشم‌اندازی درباره قیمت‌ها داشت.» همه می‌دانیم که قیمت خودرو در سال‌های گذشته مدام در حال افزایش بوده است و این افزایشِ قیمت منحصر به خودروی پراید نیست. هرچند که طی روزهای گذشته فضای شبکه‌های اجتماعی، پر از طعنه‌های بی‌شمار برای افزایش قیمت پراید و «غیرمعمولی» خواندن آن بوده است. این موضوع درست است که خودروی «شهری» پراید، در سبد مصرفی خانوار به عنوان خودروی ارزان‌قیمت جای داشته است و عدد ۸۰ تا ۹۰ میلیون برای آن، عدد بزرگی است. اما در طول سال‌های گذشته فقط پراید نبوده که قیمت آن بالاتر رفته و تمام خودروها با افزایش‌قیمت چندبرابری همراه بوده‌اند؛ اگر پراید از ۷ میلیون تومان به ۷۰ میلیون تومان رسیده است، خودرویی همچون تویوتا پرادو نیز از ۸۰ میلیون به ۱ میلیارد تومان افزایش‌قیمت داشته است.

قیمت ارز و ارزش ریال
حالا که این گزارش نوشته می‌شود؛ چند وقتی هست که استقبال از بورس بالا رفته و سرمایه‌های سرگردان به سمت بازارهای سکه و ارز حمله نکرده است. اما از میانه‌های نیمه دوم سال گذشته، نقدینگی سرگردان به سمت بازارهای موازی ارز و سکه نیز رفت و قیمت دلار را تا سطح کنونی نیز بالا برد. اما سوءتفاهم بزرگ رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در انعکاس قیمت دلار نیز همزمان بروز کرد. در زمان اعلام یک «نرخ» برای دلار، از یک عدد به ریال یا تومان استفاده می‌شود. در واقع خریدار عددی را به «تومان» پرداخت می‌کند و عددی را به «دلار» تحویل می‌گیرد. اینجا یک معامله انجام شده؛ اما وقتی این عدد «ریال» همچنان بالاتر از روز قبل است از «ارزش » آن کاسته شده است. در واقع این «دلار» نیست که قیمت آن بالا رفته است؛ این «ریال» است که از ارزش آن کاسته شده است. حالا با این مقدمه، به چند نمونه بارز از کاهش ارزش ریال و تاثیر آن بر قیمت کالای مصرفی مانند خودرو بپردازیم. به ظاهر قیمت پراید نسبت به ۱۲ سال پیش بیش از ۱۱ برابر شده، اما برای پیدا کردن ارزش واقعی محصول در گذر زمان، نیاز به شاخصی ثابت داریم که ارزش خودش مثل ریال متغیر نباشد: سکه، دلار یا آپارتمان.


پراید یا آپارتمان؟
آن‌گونه که مرکز آمار ایران در گزارش‌های سالانه خود عنوان کرده، در سال ۷۳، قیمت یک آپارتمان ۴۵ متری در تهران با قیمت یک پراید مساوی بوده است. در سال ۸۰، با پول پراید می‌شد ۲۲.۵ متر از بهای یک آپارتمان را پرداخت. ۵ سال بعد، فقط کمی بیش از ۸ متر از قیمت یک آپارتمان را پوشش می‌داد. در سال ۹۰، همزمان با افزایش تحریم‌ها و در رفتن «فنر ارز»، قیمت یک پراید با ۳.۷ متر از یک آپارتمان در تهران برابری می‌کرد و گرچه ۵ سال بعد، ارزش پول ملی کمی تقویت شده اما امسال با قیمت یک پراید تنها می‌شود یک متر آپارتمان در تهران را پوشش داد.

پراید یا سکه؟
علاوه بر دلار، کالای دیگری که در بازار غیررسمی برای تبدیل ریال به احسن و کاهش ارزش پول به دلیل تورم محبوبیت داشت؛ «سکه» است. تقریبا ۲۰ سال پیش با پول یک پراید می‌شد ۱۱۳ سکه در بازار آزاد خرید. اما به فاصله ۵سال از سال‌های ۸۰ تا ۸۵ اتفاقاتی افتاد که این عدد را تقریبا یک سوم کرد. یعنی در سال ۸۵، درست یک سال پس از قدرت گرفتن تیم اقتصادی احمدی‌نژاد، قیمت یک پراید با ۴۶ سکه برابری می‌کرد. ۵ سال بعد از این، یعنی در سال ۹۰ که ارزش پول ملی به‌ شدت افت پیدا کرد؛ وضعیت از این هم بدتر شد و با پول یک پراید می‌شد ۱۲ سکه خرید. گرچه این عدد در سال ۹۵ دوبرابر شد اما حالا کار به جایی رسیده که با پول پراید می‌شود فقط ۱۱ سکه خرید.

پراید یا دلار؟
با نرخ دلار فعلی، قیمت یک پراید ۲۳۸۹دلار است. عددی که در سال ۸۰ یعنی نزدیک به ۲۰ سال پیش، بیش از ۸هزار دلار بوده است. ۱۰ سال قبل، با همین پول پراید «فعلی» می‌شد ۶ پژو ۲۰۶ خرید. می‌شد یک بی‌ام‌و مدل ایکس۳ داشت یا اصلا راه دور نرویم... می‌شد ۱۱ عدد پراید خرید.

قیمت پراید و تورم
بررسی روند نرخ تورم در طول هفت سال ابتدایی دهه ۹۰ نشان می‌دهد بی‌ثباتی سیاست‌گذاری پولی و مالی نسبت به مقوله تورم موجب شده تا در طول یک دوره زمانی کوتاه، بهای ارزان‌ترین خودروی تولید داخل تا بیش از ۴ برابر افزایش یابد. در واقع در حالی که قیمت کارخانه‌ای این خودروی کره‌ای- امریکایی طی نیمه نخست سال ۱۳۹۰ حدود ۷میلیون و ۸۸۰ هزار تومان بوده است، به یک‌باره در سال ۹۷، بهای پراید با رشدی ۴۲۷ درصدی نسبت به ابتدای دهه پایانی قرن حاضر، به بیش از ۳۳ میلیون و ۷۲۵ هزار تومان رسیده است؛ به عبارتی سرکوب قیمت پراید هیچگاه نتوانسته از افزایش شدید بهای این خودرو جلوگیری کند و در کنار افزایش ضرر تولیدکننده، تنها برای زمانی اندک موفق به پایداری در قیمت شده است. همچنین سرجمع افزایش بهای پراید در طول هفت سال مورد بررسی و مقایسه آن با نرخ تورم نشان می‌دهد افزایش تورم در بسیاری از سال‌ها، از قیمت پراید جلوتر افتاده است. این واقعیتی است که در ۲۰ سال گذشته رخ داده است. جهت جلوگیری از گرد شدن چشم‌ها، باز شدن دهان‌های متعجب و سکته قلب‌های ضعیف در آینده نه چندان دور، ذهن‌ها را آماده کنیم؛ نه پراید گران شده، نه ارز، نه مسکن، نه گوجه و نه پیاز بلکه «ریال» است که «ارزش» آن افت کرده و اگر شوک قیمتی دوباره‌ای بر ارزهای خارجی وارد شود؛ اگر پمپاژ و تولید پول توسط شبکه بانکی به جامعه متوقف نشود و اگر جلوی حباب بورس گرفته نشود؛ باز هم افت می‌کند و عددهای بسیار بالاتری برای پراید در کف بازار پدید می‌آید.

رییس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی: «پراید» گران نیست
 «پراید» همیشه متهم ردیف اول خودروهای گران معرفی می‌شود. این در حالی است که رشد کاذب تقاضا برای خرید «پراید» در بازار سبب شده که قیمت این خودرو افزایش پیدا کند. دلالان به محض اطلاع از مصوبات مجلس، تصمیمات سازمان حمایت و شورای رقابت مبنی بر احتمال افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو و پایان تولید پراید، اقدام به افزایش قیمت خودرو در بازار کردند. از طرفی به گفته کارشناسان حتی اگر رشد قیمتی این محصول را با سایر خودروها مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که در مقایسه با برخی خودروها در جایگاه پایین‌تری قرار دارد. از این رو به گفته برخی از فعالان حوزه خودرو، قیمت خودروی پراید نه تنها گران نیست بلکه ارزان هم هست.محمدرضا نجفی‌منش، رییس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی در گفت‌وگو با ما ضمن تشریح وضعیت موجود در بازار خودرو به پشت صحنه دلایل گرانی خودرو خصوصا «پراید» پرداخته است. او در تحلیل گرانی «پراید» می‌گوید: چالش‌های اقتصادی، افزایش نقدینگی مردم و فرصت‌طلبی دلالان، موجب افزایش قیمت خودروی پراید در بازار شده‌اند و شرکت سایپا در رابطه با افزایش قیمت خودرو در بازار بی‌تقصیر است. این درحالی است که کمترین رشد قیمتی برای این خودرو در کارخانه رقم خورده است.به گفته او، زمانی که نرخ دلار هزار تومان بود، قیمت پراید ۶ میلیون تومان بود و نرخ ارز ۲ هزار تومانی سبب افزایش قیمت خودرو به ۲۲ میلیون تومان شد اما وقتی قیمت دلار ۵ برابر می‌شود و به ۱۶هزار تومان می‌رسد، طبیعی است که باید قیمت پراید ۱۰۰میلیون تومان برسد.به گفته این صاحب‌نظر حوزه خودرو، افزایش سرعت عرضه خودرو در بازار و مدیریت اقتصادی جامعه توسط دولت، موجب می‌شود تا خودرو نقش کالای سرمایه‌ای نداشته باشد و دلالان و سودجویان نتوانند به واسطه عدم توازن میان عرضه و تقاضا در بازار قدرت‌نمایی کنند.نجفی‌منش همچنین معتقد است اگر اجازه دهند قیمت‌گذاری در بازار و توسط کارخانه‌ها انجام شود و دولت فقط رگولاتور باشد و از سوی دیگر، محصولات از دو نرخی بودن خارج شود نه تنها دست دلالان و واردکنندگان خودرو از قیمت‌گذاری کوتاه خواهد شد بلکه از التهاب بازار خودرو کاسته می‌شود. مشروح گفت‌وگوی ما را با نجفی‌منش در ادامه می‌خوانید.

هر زمان که بحث افزایش قیمت خودروها مطرح می‌شود، خودروی پراید یا دستمایه طنز قرار می‌گیرد و یا اینکه انتقادات نسبت به افزایش قیمت این خودرو بیشتر می‌شود؛ این در حالی است که برخی خودروها حتی درصد رشد قیمتی آنها بیشتر از خودروی پراید بوده است. به نظرتان چرا افزایش قیمت این محصول بیشتر به چشم می‌خورد و دلیل این امر را در چه می‌بینید؟
توقف تولید پراید در سال‌های گذشته به نوعی یک خواسته ملی شده بود و همواره انتقاداتی نسبت به تولید این خودرو وجود داشت. حال که تولید این خودرو متوقف شده و قیمت آن حتی کمتر از سایر خودروها افزایش یافته، سایپا را به عنوان خودروساز مورد نقد قرار می‌دهند که چرا تولید این خودرو را متوقف کرده است. اما در مورد اینکه چرا افزایش خودروی پراید تا این اندازه مورد انتقاد قرار گرفته است. دلیلش این است که متولیان امر و رسانه‌ها باید نسبت به افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد که با سناریوی دلالان در حال انجام است، اعتراض کنند نه خودروساز. چرا وقتی برخی کالاها افزایش چند برابری پیدا می‌کند شاهد این همه اعتراض نیستیم اما وقتی بحث افزایش قیمت خودرو می‌شود، هجمه‌ها علیه خودروسازان انجام می‌شود. بنابراین باید این را در نظر گرفت که وقتی صحبت از افزایش قیمت خودرو می‌شود، مربوط به کارخانه نیست بلکه به بازار برمی‌گردد که از سوی خود مردم یا دلالان در حال رخ دادن است.

اگر بخواهیم قیمت خودرویی مثل همین «پراید» را با قیمت دلار، سکه یا مسکن که در این سال‌ها رشد قیمتی بالایی تجربه کرده‌اند، بسنجیم؛ آیا این محصول به اندازه اینها رشد قیمتی را تجربه کرده است؟
چالش‌های اقتصادی، افزایش نقدینگی مردم و فرصت‌طلبی دلالان موجب افزایش قیمت خودروی پراید در بازار شده است و به نظر من کمترین رشد قیمتی برای این خودرو(منظور قیمت کارخانه است) بوده است. به ‌طور مثال سکه در طول این سال‌ها از یک میلیون تومان به ۶ میلیون تومان رسیده یعنی افزایش ۶ برابری! اما قیمت خودرو در کارخانه ۶ برابر نشده است.همچنین نرخ دلار طی دو سال اخیر از ۱۱ به ۱۶ هزار تومان رسیده که افزایش ۴۰ درصدی هزینه تولید به وجود آمده است و این انتظار می‌رفت که با توجه به شرایط موجود شاهد افزایش ۲۰ تا ۴۰ درصدی خودرو در بازار داخل باشیم. بنابراین قیمت خودرو نسبت به نرخ ارز از افزایش کمی برخوردار بوده است. با این اوصاف افزایشی هم که در قیمت خودروها به ویژه پراید رخ داده در بازار خودرو توسط دلالان صورت گرفته است.

با چنین تحلیلی قیمت خودرویی مثل «پراید» با تورم موجود چقدر باید باشد؟
زمانی که نرخ دلار هزار تومان بود، قیمت پراید ۶ میلیون تومان بود و نرخ ارز ۲ هزار تومانی سبب افزایش قیمت خودرو به ۲۲ میلیون تومان شد اما وقتی قیمت دلار ۵ برابر می‌شود و به ۱۶هزار تومان می‌رسد، طبیعی است که باید قیمت پراید به ۱۰۰میلیون تومان برسد. البته اگر بخواهیم نگاه اقتصادی داشته باشیم، قیمت را بازار عرضه و تقاضا و ارزش ماهوی کالا در بازار تعیین می‌کند. برای اینکه قیمت پایین بیاید باید تولید افزایش پیدا کند، تولید هم با ضرر و زیان افزایش پیدا نمی‌کند یعنی اگر قیمت‌گذاری کنند و برای کارخانه با ضرر تمام شود چون کارخانه باید پول قطعه‌ساز، رنگ‌ساز و ... را بدهد، وقتی نتواند این کار را انجام دهد و پول آنها را پرداخت کند، تولید کاهش پیدا می‌کند و قیمت بالا می‌رود. بنابراین اگر قیمت‌گذاری صورت نگیرد و کارخانه بتواند تیراژ خود را بالا ببرد، قیمت‌ها پایین می‌آیند و از التهاب بازار کم می‌شود.

برخی‌ها معتقدند که قیمت خودرو در تمامی این سال‌ها سرکوب شده و همین امر موجب شده تا هم خودروساز زیان ببیند و هم مصرف‌کننده متضرر شود و تنها سود این ماجرا به جیب دلالان سرریز شده است، با این دیدگاه که سرکوب قیمتی در این محصول رخ داده است، موافقید؟ اگر موافق هستید چرا این اتفاق رخ می‌دهد؟
کاملا موافق هستم؛ هر کسی که توانست خودرو ثبت نام کند، صاحب سودی بین ۲۰ تا ۲۵۰ میلیونی از این جنبه شده است. چرایی این اتفاق را هم کسانی که قیمت‌گذاری دستوری را انجام دادند باید توضیح دهند. قیمت‌گذاری دستوری دو نرخی را سبب می‌شود که آن هم رانت را در بازار ایجاد می‌کند. همین اتفاق در بازار سیمان هم رخ داد؛ در بازار سیمان هم همین التهاب به وجود آمد اما زمانی که تولید آن افزایش یافت و به قیمت کارخانه‌ها وارد بازار شد، قیمت آن پایین آمد و مشکل آن حل شد.

در این روزها که بازار خودرو متلاطم است و بحث قیمت‌گذاری داغ است به نظر شما فرمول قیمت‌گذاری باید براساس چه دستورالعملی باشد؟
فرمول قیمت‌گذاری نباید بر اساس هیچ دستورالعملی بنا شود. قیمت‌گذاری اساسا کار اشتباهی است و نباید وارد قیمت‌گذاری شویم. قیمت باید به عهده بازار و کارخانه باشد. معمولا کارخانه‌ها کمتر از بازار قیمت می‌دهند؛ با این کار هم قیمت بازار پایین می‌آید و هم خودروساز ضرر و زیان نمی‌کند. از آن ‌سو تولید افزایش می‌یابد و با افزایش تیتراژ تولید، قیمت‌ها کاهش می‌یابد. این همان تصمیمی است که دولت باید بگیرد، اگر دولت خود را از جریان قیمت‌گذاری کنار بکشد و فقط در نقش برنامه‌ریز و رگلاتور و تنظیم‌کننده باشد؛ تمامی این قضایا حل و فصل می‌شود. شما نمونه خیلی خوب این ماجرا را در کرونا دیدید؛ زمانی که دیدند ناچارا نیاز به ماسک و دستکش و لباس وکیت تشخیص و... دارند به تولیدکننده‌ها اعلام کردند که بدون مجوز هر قدر که می‌توانید، تولید کنید و تولیدکننده‌ها آنقدر تولید کردند که نه تنها نیاز مملکت برطرف شد بلکه در جایی خواندم که اجازه یافتند که کیت تشخیص مازاد را به آلمان هم صادر کنند. این در حالی است که اگر قرار بود، تولیدکننده‌ها مثل سابق مجوز بگیرند فقط ۷۳ روز زمان می‌برد تا مجوز آنها صادر شود و الان فاجعه بزرگی در کشور رخ داده بود. بنابراین اگر دست دلالان کوتاه شود و دولت دخالت نکند و اجازه دهد مردم و بازار کار خود را انجام دهند این مشکلات برطرف می‌شود.

آقای نجفی‌منش، ورود شورای رقابت می‌تواند بازار متلاطم خودرو را آرام کند؟
مشکل از کارخانه نیست که شورای رقابت وارد عمل شود و قیمت‌گذاری کند، مشکل در بازار خودرو است؛ زمانی که مردم دارند در بازار خرید و فروش می‌کنند، شورای رقابت نمی‌تواند آنجا وارد عمل شود و به مردم بگوید که مثلا شما با این قیمت خرید و فروش کنید. شورای رقابت هم یکی دیگر از اشتباهاتی بود که آن را تجربه کردیم و آنها فقط به تولید و کارخانه ضرر زدند بنابراین به نظر بازگشت آنها کار اشتباهی بود.

به نظرتان چرا همیشه افزایش قیمت در بازاری مثل خودرو سر و صدای بیشتری به پا می‌کند؟
مردم عادت کرده‌اند که به بازار خودرو بتازند. شاخص بورس در ۳ ماه اخیر ۲ برابر شد و هیچ‌کس به آنها اعتراضی نداشت؛ چون همه از آن نفع می‌برند اما بازار خودرو برای خیلی‌ها از جمله واردکنندگان، دلالان و... منفعت دارد و همین‌ها باعث به وجود آمدن این سر و صدا در بازار خودرو هستند. به نظر من برای آرام کردن بازار باید تولید را افزایش دهیم؛ به ‌طورمثال علت اینکه قیمت سیمان یا آجر افزایش پیدا نمی‌کند به دلیل افزایش تولید این محصولات است. پس راه چاره افزایش تولید است. اگر کمبود قطعه داریم باید وارد کنیم. حتی با وجود تحریم‌ها امکان ورود قطعه برای ما فراهم است و این برای ما مشکل‌ساز نیست؛ مشکل ما این است که چون خودروساز ضرر می‌کند و نمی‌تواند پول قطعه‌ساز را بدهد و قطعه‌ساز هم نمی‌تواند قطعه را تامین کند پس ظرفیت تولید پایین می‌آید اگر این مشکلات رفع شود، التهاب بازار هم می‌خوابد و قیمت‌ها پایین می‌آیند.

به نظر شما دخالت دولت در افزایش قیمت خودرو چقدر تاثیرگذار است؟
با توجه به سال جهش تولید، برای محقق شدن آن نیازمند این هستیم که دخالت‌های دولت در زمینه خودرو به حداقل خود برسد و کم‌کم به صفر نزدیک شود. دولت باید اجازه دهد تا کارخانه‌ها کار خود را انجام دهند و بتوانند قیمت مناسبی که سودآور باشد و ضرر نداشته باشد را اعلام کنند که هم خودروساز و هم قطعه‌ساز ضرر نکنند و در این صورت است که آنها می‌توانند با قیمت مناسب تیراژ تولید را در بازار افزایش دهند. امیدوار هستیم که دولت مقداری گوش شنوا داشته باشد و به این توصیه‌ها عمل کند.