چرا هسته معاملات بورس مدام هنگ می‌کند؟

گروه اقتصادی: دغدغه سهامداران درباره تاب نیاوردن سیستم معاملات افزایش یافته است. افزایش کد‌های معاملاتی و علاقه عموم مردم به سرمایه‌گذاری در بورس از سویی و الزام دولت برای افزایش تعداد عرضه‌های اولیه از سوی دیگر موجب شده در کنار اختلال هسته معاملات بورس، سامانه‌های معاملات آنلاین شرکت‌های کارگزاری نیز با اختلال بیشتری مواجه شوند.کارشناسان معتقدند سرور‌های این کارگزاری‌ها برای این حجم از معاملات طراحی نشده و به دورانی تعلق دارند که تعداد سهامداران بسیار کم بودند، اما امروز که تعداد دارندگان کدبورسی به بیشترین حد رسیده است و غالب سهامداران با پنل‌های معاملاتی فعالیت می‌کنند سرور‌های آنان باید به روزرسانی و تقویت شود. در مقابل، اما کارگزاری‌ها با خونسردی توجهی به اعتراض کاربران ندارند و هیچ تلاشی هم برای تقویت سرور‌های خود نمی‌کنند؛ گویی اتفاقی نیفتاده و به وضع موجود راضی‌اند.بیشتر بخوانید: عرضه اولیه شرکتی جدید در بورس در روز چهارشنبه قطعی شد

متناسب نبودن هزینه و درآمد شرکت‌های زیرساخت‌های معاملاتی
شرکت داده پردازان تدبیر سرمایه (داتکس) و رایان هم‌افزار دو شرکتی هستند که به کارگزاری‌ها سامانه معاملات برخط (OMS) ارائه می‌دهند. حجت‌الله فرهنگیان مدیرعامل شرکت داده‌پردازان تدبیر سرمایه (داتکس)، از اینکه بسیاری از فعالان بورس، اختلال ۳ کارگزاری مفید، آگاه و فارابی را معادل اختلال کل بازار می‌گیرند گلایه می‌کند و به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: اختلال این سه کارگزاری را نباید معادل اختلال کل بازار تلقی کرد. متاسفانه وقتی این سه کارگزاری با اختلال مواجه می‌شوند رسانه‌ها تیتر می‌زنند «اختلال سنگین در تمام سامانه‌های معاملاتی»! در حالی که پاسارگاد درست کار می‌کند با اینکه حجم و فشار بالایی روی آنان هست.»او توضیح می‌دهد: «پاسارگاد در سال گذشته روزانه ۲هزار و ۵۰۰ کاربر برای معاملات داشت، اما در ماه‌های اخیر این رقم زیر ۱۰ هزار معامله نیست. الان هم موجی راه افتاده که فعالان بازار از شرکت‌هایی مثل مفید و آگاه به کارگزاری‌های دیگر مهاجرت کنند؛ بنابراین اختلال این سه کارگزاری را نباید اختلال کل بازار بدانیم.» فرهنگیان در همین حال این نکته را از قلم نمی‌اندازد که حجم معاملات سه سامانه بزرگ معاملات آنلاین بورس قابل مقایسه با کارگزاری‌های دیگر نیست. به گفته او بیشتر بازار را سامانه‌های معاملات سه کارگزاری مفید، آگاه و فارابی پوشش می‌دهند.او در توضیح وضعیت سرور‌های شرکت‌های فعال در بازار سرمایه می‌گوید: «برخی کارگزاری‌ها مانند آگاه، مفید و فارابی از oms خود جدا نمی‌شوند. یعنی oms و سیستم عاملی که به آن‌ها سرویس می‌دهد متعلق به خودشان است. در مقابل نیز برخی کارگزاری‌ها از دو شرکت رایان هم‌افزار و داتکس به‌عنوان دو شرکت بزرگ ارائه‌دهنده سامانه معاملات برخط سرویس می‌گیرند. به گفته او شرکت داتکس، OMS چند کارگزاری را که مهم‌ترین آنان پاسارگاد است تامین می‌کند.» مدیرعامل داتکس تاکید دارد شرکت‌های خصوصی در حوزه زیرساخت‌های معاملاتی با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند و درآمد آنان هیچ تناسبی با هزینه‌هایشان ندارد.

اختلال سیستم‌های معاملاتی به دلیل بی‌توجهی کارگزاری‌ها به IT
او با بیان این مطلب که مشکل اختلال در سیستم‌های معاملاتی را به دلیل بی‌توجهی مدیران کارگزار‌ی‌ها به بخش IT می‌داند توضیح می‌دهد: «کارگزاری‌ها تفکر IT ندارند. فکر می‌کنند مسوول IT صبح به صبح می‌آید دکمه را می‌زند، سرور را روشن می‌کند و به آنان نشان نمی‌دهد که چه می‌کند تا پول بگیرد البته اخیرا که آگاه و فارابی دچار اختلال شده‌اند کمی ترسیده و برای هزینه در بخش IT دست به جیب شده‌اند.»فرهنگیان نگاه کارگزاری‌ها و شرکت‌های بورسی به IT را نگاه ارباب-رعیتی توصیف می‌کند و می‌گوید: «ما برای آنان در حکم پیمانکار هستیم. در حالی که حوزه IT دستور و خواهش برنمی‌دارد و باید در زمان مناسب هزینه کرد تا بعد از یکی، دو سال نتیجه هزینه مشخص و مشکل حل شود.»مدیرعامل داتکس درباره دلیل دیگر تمایل نداشتن مدیران کارگزاری برای هزینه در بخش IT می‌گوید: «کارگزاری‌ها نیروی انسانی خود را با نیرو‌های IT مقایسه می‌کنند. در حالی که این مقایسه غلط است. نیرو‌های کارگزاری بیشتر اپراتور هستند و متوسط حقوقشان پایین است، اما کارگزاری‌ها تسهیلاتی برای آنان قائلند و دست آنان را باز می‌گذارند که از کنار ترید درآمد داشته باشند، اما نیروی IT نمی‌تواند این‌طور کسب درآمد کند. برای همین هم می‌بینیم که نیرو‌های متخصص در این حوزه گاه پاسپورت به دست آماده مهاجرت هستند.»‌

افزایش میزان عرضه اولیه و داستان ادامه‌دار اختلال سیستم معاملاتی
کارگزاری‌ها در قبال ارائه خدمات به سهامداران مبلغی به‌عنوان کارمزد دریافت می‌کنند؛ هرچند مبلغ این کارمزد به تازگی اندکی کاهش یافته، اما هجوم مردم برای دریافت کدبورسی و ثبت‌نام در کارگزاری‌ها برای ساخت پنل معاملاتی، این کاهش کارمزد را جبران می‌کند و عملا میزان درآمد آنان در چند ماه اخیر افزایش چشم‌گیری داشته است. با این حال مدیران برخی کارگزاری‌ها نه‌تن‌ها هیچ تلاشی برای به‌روزرسانی سیستم‌های معاملاتی خود و جلوگیری از به وجود آمدن اختلال در جریان معاملات نمی‌کنند، بلکه توپ را در زمین سازمان بورس می‌اندازند و مشکل را از هسته معاملاتی اعلام می‌کنند. کارگزاری‌ها در حالی اختلالات ایجاد شده را به کندی هسته معاملاتی بورس نسبت می‌دهند که سازمان بورس پیش از این پاسخ این شبهات را داده است.روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس پیش از این در واکنش به این شبهه گفته بود: «اگر هسته مرکزی بورس دچار اختلال شود تمام معاملات با مشکل برخورد می‌کند.» دهقان کندی هسته بورس را کتمان نکرده، اما میزان آن را به قدری ندانسته بود که این‌گونه موجب نارضایتی سهامداران شود. او گفته بود: «اگر هسته مرکزی بورس مشکل داشته باشد کل کارگزاری‌ها با مشکل رو‌به‌رو می‌شوند و اگر زمانی کارگزاری (الف) با مشکل برخورد کند و همان زمان کارگزاری (ب) عملکرد خوبی داشته باشد قطعا مشکل ایجاد شده به زیرساخت‌های خود کارگزاری مربوط می‌شود.»تکرار اختلال سیستم معاملاتی سه غول کارگزاری‌های بورس در حالی صدای سهامداران را درآورده و آنان را مجبور به کوچ به کارگزاری‌های دیگر کرده که بسیاری از آنان می‌پرسند درآمد هنگفت کارگزاری‌ها از کارمزدی که دریافت می‌کنند، در کجا خرج می‌شود و چرا بخشی از این درآمد صرف به‌روز‌رسانی سیستم‌های معاملاتی آنان نمی‌شود؟بنابر آنچه دولت اعلام کرده در هفته‌های آینده میزان عرضه‌های اولیه به پنج روز در هفته افزایش می‌یابد. باید دید با این اوصاف مدیران کارگزاری‌ها سرکیسه را شل می‌کنند و بخشی از درآمد خود را برای به روز‌رسانی سیستم معاملاتی کنار می‌گذارند یا سهامداران آنان باید همچنان چوب بی‌توجهی آنان به حوزه IT را بخورند؟