دوگانه بورس و ارز

گروه اقتصادی: قیمت‌ها تقریبا بی‌وقفه در حال افزایش هستند. انگار بازارها با هم مسابقه گذاشته‌اند و هیچ‌کدام نمی‌خواهند از بازار موازی خود عقب بیفتند. جالبی ماجرا اینجاست تقریبا همه از افزایش نرخ ارز به عنوان چراغ سبز رشد قیمت به سایر بازارها نام می‌برند.دلار گران شده و این موضوع در قیمت تمام کالاها و بازارهای مالی مشهود است. از افزایش قیمت کالاهای اساسی تا قیمت لوازم دیجیتال و حتی رشد قیمت‌ها در بازار مسکن، طلا و.... همه نشانه‌هایی از ناآرامی قیمت دلار در بازار ایران است. دوشنبه این هفته دلار برای اولین‌بار وارد کانال 27هزار تومان شد. هرچند طولی نکشید که با ورود بازارساز، نرخ دلار دوباره به کانال 26هزار تومان بازگشت. بانک مرکزی در روزهای گذشته سعی داشته با اقداماتی چون لغو ممنوعیت عرضه ارز سهمیه‌ای، حذف سقف قیمت در بازار نیما و نزدیک کردن قیمت ارز در صرافی‌ها و بازار متشکل ارزی بازار، ارز را کنترل کند. در نوسانات ارزی ماه گذشته، نرخ دلار بعد از افزایش به کانال 25هزار تومان با عقبگردی به کانال 23هزار تومان بازگشته و تا مدتی در این کانال تثبیت شد. حالا سوال اینجاست این بار چه آینده‌ای در انتظار قیمت دلار است. جام‌جم در گزارشی به بررسی سناریوهای مختلف برای آینده دلار پرداخته است.یکی از احتمالاتی که برای آینده بازار ارز در ایران پیش‌بینی می‌شود، تک‌نرخی کردن دلار در ماه‌های پایانی دولت دوازدهم است. این احتمالا زمانی تقویت می‌شود که شاهد افزایش شدید نرخ نیمایی نسبت به سال گذشته هستیم. قیمت دلار در سامانه نیما در حالی در سال چیزی حدود 8 تا 10 هزار تومان بود که این رقم در حال حاضر چیزی حدود 21هزار تومان است.افزایش بیش از دو برابری نرخ دلار نیمایی و نزدیک شدن آن به نرخ بازار آزاد این احتمال را که دولت قصد دارد در ماه‌های پایانی عمر خود دلار را در قیمتی حدود 22هزار تومان تک نرخی کند، وجود دارد. در حالی که یکی از الزامات یکسان‌سازی نرخ ارز وجود منابع ارزی کافی در کشور برای اجرای طرح یکسان‌سازی است. اقتصاد ایران در شرایط فعلی به واسطه تحریم فروش نفت، کاهش قیمت جهانی نفت‌خام و مشکلات ایجاد شده در صادرات غیرنفتی به واسطه شیوع کرونا با کمبود درآمدهای ارزی و در نتیجه کاهش عرضه ارز مواجه است. در این شرایط طبیعی است یکسان‌سازی نرخ ارز نه‌تنها مقدور نیست، بلکه در صورت اجرایی شدن نمی‌تواند چندان پایدار باشد.

دوگانه بورس و ارز
با افزایش نرخ ارز در بازار طی روزهای گذشته، دارایی شرکت‌های بورسی با افزایش مواجه شده و این موضوع منجر به رشد شاخص بورس خواهد شد. یکی از استدلال‌ها و سناریوهای مطرح شده در بازار ارز این است که افزایش نرخ ارز در هفته اخیر با چراغ سبز دولت و در راستای افزایش دارایی شرکت‌های بورسی برای افزایش تمایل مردم به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه صورت گرفته و این روند طی روزهای آینده تا حدودی اصلاح خواهد شد
در ضمن همین موضوع، یعنی سبزپوش شدن بورس روند خروج نقدینگی از این بازار به سمت بازارهایی مانند طلا و ارز را که در یک ماه گذشته شدت گرفته بود، متوقف کرده و نقدینگی‌ها طی چند روز اخیر در حال ورود مجدد به بازار سرمایه هستند؛ موضوعی که باعث کاهش تقاضا و نرخ ارز در روزهای آینده خواهد شد.اگر چه دلیل اصلی افزایش نرخ ارز یعنی کاهش درآمدهای ارزی کشور یا عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور همچنان پابرجاست. موضوعاتی که با تداوم آن تقریبا کاهش نرخ ارز در دراز مدت را به امری بعید تبدیل کرده است.

بلاتکلیفی و بی‌برنامگی
در اردیبهشت سال97 آمریکا از برجام خارج شد. شاید از همان روزها و حتی قبل از آن، ایران تا حدی از سناریوهای احتمالی تحریم خبر داشت. با این حال در کمال تعجب و به‌رغم آگاهی نسبی از بازگشت تحریم‌ها، معاون رئیس‌جمهور اعلام کرد تمام نیازهای ارزی کشور از این به بعد با دلار 4200تومانی تامین خواهد شد؛ نوزادی که گویا مرده به دنیا آمده بود و ناکارآمدی آن خیلی زود مشخص شد.این در حالی بود که نرخ دلار در بودجه سال97، 3500تومان تعیین شده بود و افزایش این نرخ به 4200 تومان به معنای گران‌تر شدن کالای اساسی به میزان 700تومان به ازای هر دلار بود. در آن زمان به ازای هر کارت ملی حدود 5000دلار تخصیص می‌دادند و ثبت سفارش‌های زیادی برای واردات صورت می‌گرفت، از واردات بنز و بی‌ام و تا واردات کالاهای لوکس. دولت هم برای این‌که اثبات کند منابع ارزی غنی در اختیار دارد همه ثبت سفارش‌ها را پاسخ می‌داد. رفتارهایی که شاید بخش قابل‌توجهی از مشکلات امروز را باید ناشی از آن رفتارها دانست.بازبینی اتفاقات رخ داده طی چند سال اخیر و تصمیمات و اقدامات دولت در این سال‌ها در حوزه بازار ارز بیانگر آن است که دولت هیچ برنامه‌ای درباره بازار ارز نداشته است. از این رو برخی کارشناسان معتقدند اتفاقات رخ داده طی روزهای اخیر در بازار ارز نشان‌دهنده هیچ سناریویی برای آینده این بازار نیست.دولت صرفا قصد دارد شرایط را تا پایان سال همین‌طور کج‌دار و مریز و به همین منوال پیش ببرد. اما این‌که در روزهای آینده سرنوشت ارز چه می‌شود و با رشد بورس و جذب نقدینگی، بازار ارز آرام می‌گیرد یا نه، در‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد. اگرچه ممکن است فعالیت‌ها و اقدامات بانک مرکزی موجب کاهش مقطعی قیمت دلار شود، اما با توجه به جمیع شرایط به نظر می‌رسد دلار این بار تا مدت کوتاهی روی کانال 25هزار تومان تثبیت شود.

توجه به بازار سرمایه
برخی کارشناسان معتقدند دولت به منظور جبران کسری بودجه اقدام به افزایش و کاهش نرخ ارز کرده، اما بررسی روند صعودی و بلندمدت نرخ دلار اثبات می‌کند این تحلیل در برنامه کاری بانک مرکزی نیست. دلیل اصلی آن نیز کمبود منابع ارزی کشور است. از اواخر سال گذشته که قیمت دلار از پایه 13هزار تومان شروع به افزایش کرد، بازار سرمایه موازی با نرخ ارز با رشد چشمگیری مواجه شد. به طوری‌که شاخص کل بورس ابتدای سال 508هزار واحد بود در تیرماه به بیش از دومیلیون واحد رسید. در این بخش دو نتیجه می‌توان گرفت که یکی مربوط به ورود نقدینگی به بازار سرمایه است و دیگری اصلاح ارزش دارایی شرکت‌های بورسی که این دو هر زمان اتفاق افتاد و باعث رشد عجیب بورس طی مدت سه‌ماه شد.اکنون بانک مرکزی تاکید دارد با ثبات نرخ دلار بر پایه 25هزار تومان برای مدت کوتاهی نقدینگی را به سمت بازار سرمایه هدایت کند. از ابتدای مرداد که شاخص کل بورس روند نزولی به خود گرفت و ابتدای شهریور به اوج خود رسید بخشی از نقدینگی از بورس خارج شد و به سمت بازارهای طلا، سکه، مسکن و خودرو هدایت شد. به دلیل کمبود تولید در این گروه‌های کالایی و با توجه به افزایش هدایت نقدینگی به این بازارها دوباره قیمت‌ها رشد چشمگیری داشت.