«قانون» کامل‌ترین ساز ایرانی است

گروه فرهنگی: مدتی قبل نماهنگی در رسانه‌های ایران منتشر شد که حاصل همکاریِ امیرحسین مختاری (نوازنده قانون) و آیتاچ دوغان (نوازنده مطرح اهل ترکیه) بود. در این موزیک ویدیو برای نخستین بار، نوازنده‌ای از ایران در کنارِ آیتاچ دوغان به دونوازیِ قانون پرداخته بود. امیرحسین مختاری از نوازندگان جوان موسیقی ایران است که تلاش کرده تکنیک‌های نواختنِ ساز قانون در موسیقی ایران را ارتقا دهد. او برای این کار مطالعات بسیاری روی تکنیکِ نواختنِ این ساز در میان نوازندگانِ دیگر کشورها داشته است. همچنین با سفرهای متعدد به کشور ترکیه، تلاش کرده تا تکنیک‌های نوازندگانِ این کشور را یاد بگیرد و در نواختنِ قانون به کار ببرد. آیتاچ دوغان نیز  یکی از سه عضوِ گروه مشهور «تکسیم تریو» است. بسیاری او را اسطوره‌ی قانون نوازی می‌دانند. دوغان در حال حاضر، یکی از مشهورترین نوازندگانِ موسیقیِ شرق است که تکنیک‌ها و احساسِ خاصش در هنگام نواختن، او را از دیگر نوازندگانِ این ساز در سراسر جهان متمایز کرده است. انتشار این موزیک ویدیو که با پیشنهاد مهدی خلف آهنگساز اهل کشور سوریه شکل گرفته، توجه اهالی موسیقی و علاقمندان را به خود جلب کرد و واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت. ملیحه سعیدی (نوازنده پیشگام و پیشکسوت قانون) یکی از  هنرمندانی است که درباره این همکاری مشترک اظهارنظر کرده است. ملیحه سعیدی که بیش از پنجاه سال سابقه فعالیت و تدریس دارد و در زمینه نگارش آثار مکتوب نیز فعال است در این‌باره به ایلنا گفت: این همکاری در زمینه ساز قانون بسیار خوب است. در کشورهای عربی و ترکیه و ایران بیشتر از هر جایی روی ساز قانون کار شده است. همکاریِ آقای مختاری با آیتاچ دوغان از نظر تاریخچه ساز قانون کار خوبی بود. 

قانون از دوران آشور در ایران بوده و اختراعش را به فارابی نسبت داده‌اند
وی درباره تاریخچه ساز قانون توضحیح داد: این ساز بر اساس تحقیقات من از دوران آشور در ایران بوده است. اگر این قدمت را هم مد نظر قرار ندهیم، اختراعش را به فارابی نسبت داده‌اند. در کتاب فارابی عکس این ساز درج شده است. شکل اولیه ساز قانون در این کتاب ترسیم شده و فارابی درباره این ساز به زبان عربی هم نوشته‌هایی دارد. این پیشکسوتِ قانون‌نوازی درباره مهجور ماندنِ ساز قانون در ایران گفت: علتش این است که موسیقی همیشه در مملکت ما مهجور بوده است. در کشورهای دیگر ممنوعیتی برای موسیقی وجود نداشته و به همین دلیل این هنر در کشورهای عربی و ترکیه پیشرفتِ بسیاری داشته و دارد.

دیگر اسمی از «شترقو» و «شاهرود» نیست
سعیدی افزود: سازهای زیادی در موسیقی ایران بوده که اکنون دیگر از بین رفته‌اند؛ «شترقو» و «شاهرود» سازهای ایرانی بوده‌اند که دیگر اسمی از آن‌ها نیست. فارابی هم در کتابش مشخصات این سازها و چگونگی ساختشان را شرح داده است. این هنرمند پیشکسوت، ادامه می‌دهد: قانون نیز از سازهایی بوده که از مملکت ما رفته بود. سال‌ها طول کشید تا این ساز توسط رحیم قانونی به ایران بازگردانده شود. عود هم از سازهایی بود که ریشه‌ ایرانی دارد اما برای سال‌های بسیاری در ایران اثری از آن نبود تا بالاخره توسط استاد منصور نریمان احیا شد. 

درست نیست که نوازندگان ما پیرو ترک‌ها باشند
سعیدی درباره تکنیکِ قانون‌نوازی نیز گفت: اجرای انگشت‌های مختلف روی ساز قانون کار من است و روی قانون اجرایش کردم. وی ادامه می‌دهد: در ایران رشدِ قانون نوازی از حدود ۱۰۰ سال پیش دوباره شروع شد. الان خیلی از نوازندگان قانون در ایران، سبک ترکی را پیش گرفته‌اند. نوازندگان ترک بسیار ماهر هستند اما به نظرم درست نیست که نوازندگان ما پیرو آن‌ها باشند. آن‌ها هیچ وقت قطعه‌ای از موسیقی ایرانی را اجرا نمی‌کنند. اما متاسفانه نوازندگان ما به موسیقی ترکی گرایش پیدا کرده‌اند. ملیحه سعیدی گفت: من برای ساز قانون کتاب ردیف دارم. چندین و چند جلد مِتُد برای این ساز نوشته شده است که نوازندگان جوان می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. وی ادامه داد: تمام تکنیک‌ها را روی ساز قانون پیاده کرده‌ام. اینکه نوازندگان ایرانی لحنِ نوازندگی‌شان را برگردانند خیلی بد است. تکنیک جای خودش محترم است و باید هم باشد اما نباید از اصل موسیقی خودمان خارج شویم. 

قانون کامل‌ترین ساز ایرانی است
سعیدی تاکید کرد: نوازنده روی هرسازی باید بتواند هر تکنیکی را استخراج کند. قانون از نظر من کامل‌ترین ساز ایرانی است. متاسفانه به دلیل نبودن رپرتوار کافی، نوازندگان قانون به سمت موسیقی ترک و عرب می‌روند. 
سعیدی با اشاره‌ی دوباره به همکاریِ امیرحسین مختاری و آیتاچ دوغان، تاکید کرد: همکاریِ دو نوازنده از دو کشور ایران و ترکیه اتفاق خوبی است. من هم در گذشته چنین همکاری‌هایی داشته‌ام. یادم هست که در هامبورگ با گروهی از نوازندگان اروپایی اجرایی مشترک داشتیم. وی ادامه می‌دهد: آیتاچ نوازنده ماهری است. آقای مختاری هم نوازنده بسیار خوبی است. اما کاش موسیقی ایرانی را در این قالب اجرا می‌کردند. بچه‌هایی که توانش را دارند، کاش در این موارد به موسیقی ایرانی بپردازند. ملیحه سعیدی در پایان صحبت‌هایش گفت: البته آقای مختاری و آیتاچ دوغان در همکاری‌شان آهنگی ترکی اجرا نکرده‌اند. آنچه انتخاب کرده‌اند ایرانی هم نیست. کاش در این همکاری، آهنگی ایرانی اجرا می‌شد.