قم، سرزمین تالاب هایی که کسی باور نمی کند

موسوی مشکینی با تاکید بر این که استان قم بر خلاف تصور عموم دارای اکوسیستم‌هایی کوهستانی، کوهپایه‌ای و کویری است بیان کرد: استان قم دارای شش تالاب فصلی و دائمی است. تالاب‌های استان با وسعت حدود ۱۰۰ هزار هکتار، حدود ۱۰ درصد از وسعت جغرافیایی استان را تشکیل داده و بر همین اساس، قم یکی از تالابی‌ترین استان‌های کشور است.وی ادامه داد: تالاب مره، از تالاب‌های بسیار ارزشمند کویر مرکزی کشور است. این تالاب در حاشیه کوه مره واقع است، بیش از ۳۳ هزار هکتار وسعت دارد و در کیلومتر ۵۰ جاده قم‌ـ‌گرمسار، در دو ضلع شرقی و غربی این جاده قرار گرفته است. آب این تالاب از رودخانه شور و از ضلع شمالی تامین می‌شود. در حال حاضر به دلیل کاهش شدید و گاهی قطع حقابه، تالاب از بارش باران تغذیه می‌کند.مدیر کل حفاظت محیط زیست استان گفت: تالاب مره حداقل شش ماه از سال دارای پهنه وسیع آبی است و در دیگر ایام سال نیز به صورت دشت‌های رسی نمایان می‌شود.وی افزود: این تالاب مهم‌ترین میزبان پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی در استان است. همه ساله دسته‌های بزرگی از انواع مرغابی، غاز، آبچیلک، کاکایی، حواصیل، خروس کولی، دم جنبانک، چکاوک کاکلی، کفچه نوک و گاوچرانک به این تالاب مهاجرت می‌کنند. پستانداران کوچک همچون روباه، کفتار، انواع مارها و خزندگان از دیگر ساکنان تالاب مره بوده و در گذشته‌های دور وجود جبیر و گور ایرانی نیز در این منطقه گزارش شده است. این تالاب از سال ۱۳۹۸ منطقه شکار ممنوع اعلام شده است.

موسوی مشکینی گفت: تالاب حوض سلطان به وسعت ۳۷ هزار هکتار یکی دیگر از تالاب‌های استان است که در شمال شهر قم، در ضلع شرقی و در کیلومتر ۳۵ اتوبان قم-تهران قرار گرفته است. این تالاب از نظر ساختار زمین شناختی، شکل گیری و اکوسیستم از تالاب‌های کم نظیر در سطح کشور است.وی افزود: تالاب حوض سلطان رنگ سفید دارد و از کفه نمکی با حاشیه باتلاقی تشکیل شده. این تالاب از سرریز رودخانه‌های محلی و سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه می‌کند. در ایام گرم سال نیز هر چند ظاهری نسبتا خشک و نمکی دارد، لایه‌های نمکی آن همواره مرطوب هستند.وی بیان کرد: این تالاب که از سال ۱۳۸۸ منطقه شکار ممنوع است. به عنوان یک تالاب شور کویری، از اکوسیستم منحصر به فردی برخوردار بوده و دارای بیش از ۴۰ گونه گیاهی، ۱۴ گونه جانوری و میکروارگانیسم‌های خاص است. تالاب حوض سلطان دارای رکوردهای جهانی به لحاظ شرایط زیستی و تحمل نمک است و به عنوان یکی از جاذبه های توریستی قم به شمار می‌رود.

موسوی مشکینی با بیان این که تالاب بهشت معصومه تنها تالاب دائمی استان قم بشمار می‌رود، گفت: این تالاب در فاصله سه کیلومتری در شمال شهر قم قرار گرفته و بیش از ۵ هکتار وسعت دارد. این تالاب مجموعه‌ای از چشمه‌های کویری است و با آب باران نیز تغذیه می‌شود. به دلیل شرایط خاص رویش گیاهی، این تالاب مملو از نی و گونه‌های علفی و جلبکی و گونه‌های خاص آبزیان از جمله آرتمیا است.وی تصریح کرد: این تالاب ارزشمند در فصول سرد سال، میزبان پرنده‌های مهاجر شکاری و کنار آبزی بسیاری از جمله تنجه، حواصیل ارغوانی، کاکایی، خوتکا، آووست، چوب پا، اردک کله سبز، کفچه نوک، گاوچرانک، فلامینگو، سنقر تالابی، عقاب صحرایی و گونه کمیاب کرکس مصری است.وی ادامه داد: تالاب بهشت معصومه منطقه دشتی و در بخش‌هایی تپه ماهوری است. این منطقه نفت خیز است و آثار نفت در گودال‌های بزرگ این منطقه و در حاشیه تالاب دیده می‌شود. به دلیل حضور پرندگان شکاری بسیار در پیرامون تالاب، موقعیت پرنده نگری برای علاقه‌مندان وجود دارد.

موسوی مشکینی با تاکید بر این که دریاچه نمک بزرگترین دریاچه فصلی و فراشور کشور است، بیان کرد: این دریاچه در ناحیه شرقی استان قم و در حد فاصل سه استان قم، سمنان و اصفهان قرار گرفته است. این دریاچه حدود ۲۰۰ هزار هکتار وسعت دارد، یک سوم آن در محدوده جغرافیایی استان قم قرار گرفته است و دارای ساختار زمین شناختی پوسته نمکی و حاشیه باتلاقی است.وی ادامه داد: دریاچه نمک در یک فرونشست کم ژرفای زمین ساختی تشکیل شده و پیرامون آن تعدادی گسل‌های اصلی و فرعی وجود دارد که بعضی از آن‌ها مانند گسل‌های مرنجاب، راوند و سیاه کوه از گسل‎های جوان و فعال کواترنر به شمار می‌روند.وی در ادامه سخنانش گفت: این دریاچه در دهه‌های گذشته با تغذیه از رودخانه‌های کرج، جاجرود، شور، قمرود و قره‌چای کاملا پرآب بوده است اما اکنون با قطع حقابه‌ها، خشکسالی مستمر و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی به یکی از منابع تولید ریزگرد در منطقه تبدیل شده است. از طرفی برداشت بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی عامل پیشروی آب‌های فراشور در سفره‌های زیرزمینی به سمت دشت‌ها و نابودی پوشش گیاهی و اکوسیستم نیز می‌شود.

مدیر کل سازمان محیط زیست استان قم تصریح کرد: تالاب غدیر در جنوب شرقی استان قم و در فاصله اندک از دریاچه نمک و دشت مسیله و در مجاورت منطقه نفتی سراجه قرار گرفته. این تالاب بیش از ۸۰۰ هزار هکتار وسعت دارد. تالاب غدیر از سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه می‌کند. این روزها به دلیل دست اندازی بیش از حد به منابع آبی در حال نابودی است.وی بیان کرد: تالاب گنبد نمکی، تالاب نیمه دائمی و فراشور با وسعت حدود ۱ هکتار در کیلومتر ۱۵ جاده قم‌ـ‌گازران و در ارتفاع کوه نمک یا همان گنبد نمکی ایجاد شده است. زمین شناسان سن گنبد نمکی را به دوره الیگومیوسن نسبت داده‌اند و لایه نمک در آن به رنگ های مختلفی مثل سفید، کرم قهوه ای، بنفش، قرمز و آبی آسمانی است.موسوی افزود: ارزش این تالاب ساختار ویژه زمین شناختی آن است. این تالاب از سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه می‌کند و تا کنون گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به سمت خود جذب کرده. ثبت این تالاب به عنوان اثر طبیعی ملی در دستور کار اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم قرار گرفته است.وی در آخر تاکید کرد: برای احیا و حفاظت از این تالاب‌های ارزشمند نیازمند توجه هر چه بیشتر مسئولان و تخصیص اعتبارات لازم هستیم.