سفر ایرانیان به بغداد برای فروش «کلیه»!

گروه جامعه: از تهران تا بغداد، مقصد مشخص نیست اما مقصود فروشِ کلیه است، قیمت هرچه بیشتر باشد بهتر، طوری‌که بشود با پولِ آن بخشی از مشکلات معیشتی را حل کرد.«قیمت فروش کلیه در تهران بیشتر است، آن‌جا دلال وجود دارد و قیمت کلیه را تعیین می‌کند، برای همین خیلی مواقع اهدا کنندگان کلیه به تهران مراجعه می‌کنند، اما انجمن کلیوی تهران اجازه اهدا به آن‌ها نمی‌دهد چراکه طبق قانون افراد باید ساکن همان شهر یعنی تهران باشند، بنابراین فروشنده کلیه می‌رود یک بنگاه مسکن قراردادی سوری امضا می‌کند که نشان دهد ساکن تهران است، متاسفانه این اتفاقات می‌افتد. گاهی اهدا کننده‌ها به ما می‌گویند می‌رویم تهران ۲۵۰ میلیون تومان کلیه را می‌فروشیم و کلی هدیه‌ام دریافت می‌کنیم و با پولِ آن ماشین می‌خریم.» این بخشی از صحبت‌های رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی کرمانشاه است.

حسین بیگلری می‌گوید: «گاهی افرادی که برای اعلام آمادگی جهت اهدای کلیه به انجمن مراجعه می‌کنند در مواجه با قیمت کلیه که از نظرشان کم است به ما می‌گویند ما می‌رویم عراق کلیه می‌فروشیم، تکرار این حرف سبب شده ما حدس می‌زنیم عراقی‌ها به ایران مراجعه می‌کنند و کسی‌که می‌خواهد کلیه خود را بفروشد پیدا می‌کنند، اما چون در ایران پیوند اعضا به شهروندان خارجی ممنوع است، آن‌ها فرد را به عراق دعوت می‌کنند، دلار هم به طرف می‌دهند و آن‌جا پیوند می‌زنند. بنابراین وقتی مردم این‌ها را به ما می‌گویند قطعاً یک چیزهایی وجود دارد.»

افزایش متقاضیان فروش کلیه
طبق قانون اهدای کلیه از فرد زنده امکان‌پذیر است، براساس آمار وزارت بهداشت در سال گذشته ۴۲۰ مورد پیوند کلیه از فرد زنده انجام شده است. آن‌طورکه مهدی شادنوش، رئیس مرکز مدیریت پیوند و بیماری‌های وزارت بهداشت به ایسنا گفته «درحال حاضر ۳۷ هزارو ۱۸۵ بیمار به‌علت نارسایی کلیه تحت درمان به روش دیالیزم هستند که حدود ۹۰ درصد بیماران کلیوی به پیوند کلیه نیاز دارند.» اما آن‌چه که سبب شده عرضه کنندگان کلیه به تقاضای پیوند این عضو حیاتی جواب مثبت دهد مشکلات معیشتی است، طوری‌که هوشنگ رضوان‌پناه، رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی گیلان با بیان این‌که «به‌دلیل فقر و مشکلات مالی تعداد متقاضیان فروش کلیه افزایش پیدا کرده است.»  می‌گوید: «افرادی که دست به فروش کلیه می‌زنند به‌علت مشکلات زندگی و مالی‌ است، درغیراین‌صورت هیچ‌کس حاضر نیست کلیه خودش را واگذار کند، مگر در موارد استثنایی مانند کلیه‌ای‌ که برادر به برادر یا خواهر به برادر و برعکس هدیه می‌کند.»

همچنین در واکنشی مشابه بیگلری بیان می‌کند: «در شهر ما مراجعه برای فروش کلیه بیشتر شده است، کسی‌که کلیه خود را می‌فروشد از روی ناچاری است، می‌خواهد با پولی که دریافت می‌کند از مشکلات معیشتی خارج شود، به‌خودش می‌گوید پرایدی بخرم تا با آن کار کنم، یا با پولِ کلیه خانه‌ای رهن کنم؛ بنابراین قیمتِ معیشت مردم هست که قیمت کلیه را مشخص می‌کند.»

قیمت خرید و فروش کلیه چقدر است؟
خرید و فروش اعضای بدن جرم محسوب می‌شود اما اهدای عضو فرق دارد، در گفت‌وگوی شادنوش با ایسنا آمده که «از سال ۱۳۹۸ دستورالعمل اجرایی پیوند کلیه از اهداکنندگان زنده در بیمارستان‌های مجاز ابلاغ شد. همچنین لیست انتظار اهداکنندگان زنده و گیرندگان کلیه راه‌اندازی شد، پیوند کلیه از فرد زنده هم کاملا مشخص و نظام‌مند شده است.»
در این میان لیست افراد زن
ده برای اهدای کلیه در هر استان توسط انجمن‌های حمایت از بیماران کلیوی تهیه و متقاضیان به وزارت بهداشت معرفی می‌شوند، فرد اهدا کننده هم بعد از پیوند کلیه مبلغی که معمولاً تحت عنوان هدیه ایثار یاد می‌شود از انجمن‌ها دریافت می‌کند، این مبلغ تا سقف ۸۰ میلین تومان است، اما در موارد زیادی فرد اهداکننده و گیرنده‌ی کلیه، جدا از سازوکار انجمن‌های حمایت از بیماران کلیوی مبلغی اضافه بر این ۸۰ میلیون تومان رد و بدل می‌کنند، گویی‌که این ۸۰ میلیون فقط برای انجام مراحل اداری است و مابقی مبلغِ توافق شده برای جلب رضایت فروشنده کلیه. دراین‌باره داود نوروزخانی، رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی استان مرکزی می‌گوید: «متاسفانه قراردادهایی وجود دارد که خارج از انجمن‌ها بین طرفین(اهدا کننده و اهدا گیرنده) بسته می‌شود، این اقدامات غیرقانونی و غیراخلاقی است، چنین اقدامی هیچ سقف ریالی ندارد از صفر تومان تا بینهایت می‌تواند باشد، وقتی ماشین، مواد خوراکی گران می‌شود روی قیمت هرچیزی تاثیر می‌گذارد، اما سقف مبلغ پرداختی در انجمن‌های حمایت از بیماران کلیوی همان ۸۰ میلیون تومان است.»

در واکنشی مشابه رضوان‌پناه می‌گوید: «هرکسی بخواهد کلیه خودش را واگذار کند تنها از طریق انجمن خیریه بیماران کلیوی کشور و استان‌ها می‌تواند مراحل این کار را انجام دهد. مجوزی که انجمن کلیوی ایران برای قیمت کلیه اهدایی به انجمن‌ها داده‌ است از صفر تا ۸۰ میلیون تومان است، اما گاهی طرفین بیرون از سازوکار انجمن روی مبالغی بیشتر از این‌ها مانند ۱۵۰ تا ۱۸۰ میلیون توافق می‌کنند، ممکن است در تهران طرفین روی ۳۰۰ میلیون هم توافق کنند، اصلاً هیچ دلیل و معیار مشخصی برای این قیمت‌گذاری‌ها وجود ندارد. اهداکننده ۸۰ میلیون را از انجمن می‌گیرد و مابقی مبلغ توافق شده بین خودشان را بعد از عمل پیوند دریافت می‌کند.»

بیگلری با تایید خرید و فروش کلیه با مبالغی بالای مبلغ تعیین شده در انجمن‌ها می‌گوید: «متاسفانه قیمت کلیه را خود انجمن‌ها افزایش دادند؛ قبلاً قیمت یک کلیه ۱۸ میلیون تومان بود، اما به ۳۴ میلیون تومان افزایش پیدا کرد، در یکی دو سال گذشته هم قیمت ناگهان ۸۰ میلیون تومان شد. زمانی‌که قیمت کلیه ۳۴ میلیون تومان بود طرفین میان خودشان  روی قیمت‌هایی نزدیک به ۵۰ میلیون تومان توافق می‌کردند و پیوند انجام می‌شد، اما وقتی انجمن مرکزی حمایت از بیماران کلیوی قیمت کلیه را ۸۰ میلیون تومان کرد دیگر کسی با قیمت‌های پایین راضی به اهدای کلیه نمی‌شود، الان در کرمانشاه در توافق‌های بیرون از انجمن قیمت کلیه ۱۵۰ میلیون تومان است، البته ما در انجمن قراردادی بیشتر از ۸۰ میلیون تومان نداریم.»


افزایش متقاضی، کاهش خریدار
حالا با افزایش قیمت‌های غیررسمیِ خرید و فروش کلیه چالش دیگری بر سر راه انجام پیوند کلیه قرار گرفته است، طوری‌که با بالا رفتن قیمت‌ها اگرچه متقاضیان فروش و اهدای کلیه زیاد شده اما شاید کمتر کسی از میان دریافت کنندگان کلیه توان پرداخت این مبالغ نجومی را داشته باشد، چراکه انجمن‌ها بیشتر از ۸۰ میلیون به فرد اهدا کننده پرداخت نمی‌کنند و اگر فرد اهدا کننده درخواست مبلغ بیشتری داشته باشد که معمولاً دارد، گیرنده‌ی کلیه خودش باید این مبلغ اضافی را پرداخت کند؛ دراین‌باره حسین بیگلری، رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی کرمانشاه می‌گوید: «با توجه به‌افزایش قیمت کلیه تعداد مراجعه‌ی افراد متقاضی برای فروش افزایش پیدا کرده است، اما چون بیماران ما در استان توان پرداخت چنین قیمت‌هایی را ندارند تعداد پیوندها کم شده است.»

او بیان می‌کند: «وقتی قیمت فروش کلیه افزایش پیدا کرد تعداد پیوندها در استان ما از ۸۰ نفر به ۸ نفر رسید، از طرفی کمبود پیوند سبب شد مراجعه بیماران کلیوی برای دیالیز زیاد شود، درحالی‌که اگر روند قیمت کلیه مانند سابق بود سالی ۷۰ یا ۸۰ نفر به‌دلیل پیوند کلیه از بار دیالیز مراکز درمان کم می‌شدند، اما الان برعکس سالی ۸۰ نفر برای دیالیز اضافه می‌شوند طوری‌که مراکز دیالیز چند شیفته کار می‌کنند. دولت هم بابت هر دیالیز ۷۰۰ هزار تومان به‌بخش دولتی و ۹۰۰ هزار تومان به‌بخش خصوصی پرداخت می‌کند، با این وضعیت هزینه‌های دولت هم چندین برابر شده و بیماران هم در عذاب هستند.»

مخالفان اهدای کلیه از افراد زنده
حالا علی‌رغم این‌که امکان اهدا و فروش کلیه از فرد زنده وجود دارد اما هنوز برخی هستند که با انجام این کار مخالفند، مثلاً رضوان‌پناه می‌گوید: «من خودم مخالف با اهدای کلیه از فرد زنده هستم، خداوند نعمتی به انسان‌ها داده تا با دو کلیه زندگی پایدارتری داشته باشند.»این درحالی‌ست که فقط ۳۰ درصد از موارد مرگ مغزی منجر به اهدای عضو می‌شود، کتایون نجفی‌زاده، مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان بیشتر گفته بود: «بیش از ۲۵ هزار بیمار چشم انتظار پیوند در کشور هستند، در هر شبانه روز ۷ تا ۱۰  نفر از هموطنان ما به علت تامین نشدن عضو پیوندی، جان خود را از دست می دهند، این در حالی است که فقط ۳۰ درصد از موارد مرگ مغزی در کشور منجر به پیوند عضو می شود.»

درهمین‌باره داود نوروزخانی، رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی استان مرکزی می‌گوید: «امیدواریم روزی به جایی برسیم که گرفتن کلیه از فرد زنده دیگر وجود نداشته باشد، اگر درباره بیماران مرگ مغزی درست عمل شود ما نیازی به پیوند عضو از فرد زنده نداریم، یک فرد مرگ مغزی می‌تواند به چندین بیمار عضو اهدا کند، باید در این خصوص بسیار تلاش کنیم.»