مقصران آتش‌سوزی سریالی تالاب‌ها

گروه جامعه:  ۴۰ هکتار از تالاب سرسبز انزلی که تا هفته گذشته میزبان گردشگران بود درحدود ۴۸ ساعت سوخت و نابود شد! آتش غفلتی که هرسال و هر از گاهی به جان تالاب هایمان می‌افتد و بعد از نابودی بخشی از منابع طبیعی مان به فراموشی سپرده می‌شود تا دوباره شعله‌ای در تالابی دیگر جان بگیرد!
به گزارش روزنامه خراسان، طی هفته گذشته، تالاب‌های شمال و جنوب کشورمان در محاصره آتش افتادند و شعله‌های سوزان، بخش بزرگی از تالاب انزلی را سوزاند و دود تالاب هورالعظیم هم به چشم مردم جنوب کشورمان رفت.
آن طور که برخی فعالان فضای مجازی نوشته اند از نخستین ساعات بامداد روز شنبه ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ توده غلیظ دود ناشی از آتش سوزی در هورالعظیم آسمان شهر‌های رفیع، هویزه، حمیدیه، دشت آزادگان و اهواز را فراگرفت و در کنار گرمای شدید و طاقت‌فرسا نفس مردم شهر‌ها و روستا‌های این محدوده را به شماره انداخت.
در شمال کشور هم از تالاب انزلی از ساعت ۲۳ پنج شنبه آغاز و با تلاش ۲۰۰ نفر از امدادگران و سه بالگرد این آتش مهار شد. این آتش سوزی در حدی بود که دود ناشی از آن بعضی مناطق شهر بندر انزلی را فراگرفت و شعله‌های آتش بالاخره بعد از حدود دو روز با کمک نیرو‌های امدادی و بالگرد‌های نظامی خاموش شد. فاجعه‌ای که چهار نفر در رابطه با آن دستگیر شدند، اما ۴۰ هکتار از تالاب زیبا نابود شده و دیگر بر نمی‌گردد!
چرا تالاب‌ها اهمیت دارند؟
چند سالی می‌شود که چپ و راست، از هر طرف می‎شنویم که تالابی در نقطه‌ای از کشور خشک شده یا نفس‌های آخرش را می‎کشد؛ در حالی که عمر بیشتر تالاب‌ها در کشورمان به چند هزار سال می‌رسد و در تمام این سال‌ها کمتر پیش آمده است که تالابی خشک و تنوع زیستی‌اش نابود شود.
شاید بپرسید تالاب‌ها چه اهمیتی دارند؟ هم اکنون به‎ دلیل ریزگرد‌های عراق، هوای کشورمان در بیشتر روز‌های سال آلوده است اکنون تصور کنید با خشک شدن تالاب‎ها و رودخانه‎های کشور و ایجاد گرد و غبار داخلی، چه بر سر آب‌وهوای کشورمان خواهد آمد.
مشکل تالاب‌ها محدود به یک استان و شهر نیست و در جای‌جای کشورمان از تالاب‌های لرستان و همدان در غرب گرفته تا تالاب‌های تهران و مرکزی، تالاب‌های شمال کشور، تالاب «هامون» و «هورالعظیم»، هر کدام مشکلات مشابهی دارند که استمرار بی‌توجهی به آن‎ها موجب خسارت‌های زیادی شده است.
گفته می‎شود، هر هکتار تالاب، ۲۰۰ برابر یک زمین کشاورزی ارزش اقتصادی دارد. تالاب‌ها یکی از جاذبه‏های دیدنی و زیبای ایران هستند که هر سال گروه‌های زیادی از مردم را به سوی خود جذب می‎‌کنند، حالت تعدیل کننده آب‌وهوا را دارند، زمانی که تالاب‌ها خشک شوند سطح آب‌های زیرزمینی یا پایین می‌آید یا خشک می‌شود.
تالاب‌ها همچنین می‌توانند شغل‌های پایدار و درآمدزایی در حوزه گردشگری ایجاد کنند و موجب جذب گردشگران داخلی و خارجی شوند. وجود تالاب‌ها در هر منطقه موجب ایجاد تنوع زیستی می‌شود. درواقع می‌توان گفت تالاب‌ها نقشی حیاتی برای حفظ تنوع جانوری به خصوص پوشش گیاهی دارند و از فرسایش خاک منطقه جلوگیری می‌کنند.
تالاب‌های ایران؛ آتش پشت آتش...
عجیب است اگر بدانید آتش سوزی تالاب انزلی اگرچه برای ما که در استان گیلان و شهر‌های شمالی زندگی نمی‌کنیم چیز عجیبی است، اما برای مردم بندرانزلی، قصه‌ای تکراری و حکایتی تقریبا همیشگی است! در اولین جست و جو‌ها و بررسی‌ها می‌توانید تصاویر و خبر‌هایی از آتش سوزی نیزار‌های تالاب انزلی در سال ۹۸ را ببینید که آن زمان حدود ۱۰ هکتار از این تالاب سوخت.
در سال‌های بعد هم این آتش، گاهی به جان این تالاب سرسبز افتاده است. مثلا در سال ۱۴۰۰ بخش وسیعی از نیزار‌های روستا‌های شانگ‌های پرده، روستا‌های طالب‌آباد، لیجارکی و منطقه چراغ پشتان انزلی طعمه آتش شدند.
امسال هم با آن که هنوز شش ماه از سال گذشته، اما فقط در تابستان تاکنون پنج فقره آتش‌سوزی در محدوده تالاب رخ داده که ۵۰ هکتار از نیزار‌ها و زمین‌های این محدوده از منابع طبیعی کشور را خاکستر کرده است.
تلخ‌تر این که تالاب‌های جنوب کشور مانند هورالعظیم هم شرایط مشابه تالاب انزلی را دارند. تصاویر ماهواره‌ای روز جمعه از آغاز آتش‌سوزی در بخش عراقی هورالعظیم خبر دادند. این تالاب، بزرگ‌ترین تالاب مرزی ایران و آخرین بازمانده تالاب‌های بین‌النهرین است که در جنوب غربی کشور در خوزستان و در انتهای حوضه آبی کرخه قرار دارد.
همچنین یک سوم این تالاب در ایران و دو سوم آن در عراق قرار گرفته و آتش‌سوزی فعلی در نیزار‌های بخش عراقی تالاب هورالعظیم بوده، اما دود آن به شهرستان‌های هویزه، دشت آزادگان، حمیدیه و اهواز رسیده است.
به گفته مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان، با توجه به خشکسالی گسترده امسال، بیش از ۹۰ درصد مساحت بخش عراقی تالاب هورالعظیم دچار خشکی کامل شده است و به همین دلیل بخش عراقی این تالاب گاه و بی‌گاه دچار حریق می‌شود. هرچند دلایل دیگری، وجود عامل انسانی در آتش سوزی تالاب‌های هورالعظیم را نشان می‌دهد.
شاید باورش سخت باشد، اما آن طور که محیط زیست خوزستان اعلام کرده، امسال حدود ۳۵۰ هکتار از عرصه بخش ایرانی تالاب هورالعظیم دچار حریق شده، اما در همین مدت در بخش عراقی تالاب حدود ۲۲ هزار هکتار در آتش سوخته است.
ردپای سودجویان در فاجعه تالاب ها؟
شب گذشته و پس از خاموش شدن تالاب انزلی، رئیس جمهور با تاکید بر این که مسئولان حفاظت محیط زیست و مسئولان انتظامی و امنیتی نباید اجازه دهند عده‌ای منفعت‌پرست مجموعه‌های ذی‌قیمت برای کشور و ملت را تغییر دهند، اظهار کرد: برای خنثی‌کردن نقشه سوداگران، تلاش کنید بخش آسیب‌دیده تالاب انزلی در حد امکان احیا شود و به حالت قبل بازگردد.
رئیسی افزود: وظیفه سازمان محیط زیست و مسئولان محلی، پیش‌بینی، پیشگیری از وقوع حوادث مشابه و برخورد متناسب با افرادی است که با تخریب محیط زیست به دنبال تأمین منافع خود هستند
اظهاراتی که از وجود دست‌های پشت پرده در تخریب تالاب‌ها و به آتش کشیدن آن‌ها حکایت دارد. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد با توجه به بالا بودن قیمت زمین، افراد سودجویی که اراضی کشاورزی‌شان در حاشیه نیزار‌ها واقع شده، این نیزار‌ها را آتش می‌زنند و به زمین خود وصل می‌کنند. سودجویان تلاش می‌کنند آثار طبیعی در منطقه را از بین ببرند و زمین‌ها را به مناطقی بایر بدل کنند تا بتوانند از آن‌ها برای اهداف سوداگرانه خود بهره گیرند.
این روند در ماجرای پتروشیمی میانکاله هم به عینه مشاهده شد. این وظیفه مسئولان حوزه قضایی و نظارتی است که ردپای سودجویی‌ها در چنین حوادثی را پیدا کنند.
یکی دیگر از دلایل، ورود فاضلاب‌ها (صنعتی و ...) به تالاب است. موضوعی که در ادامه باعث خشک شدن تالاب انزلی نیز شده است. درواقع رویکرد‌های اشتباه صنعتی، گردشگری و کشاورزی نیز به بروز مشکلات کمک می‌کنند.
وقتی تالابی دچار خشکی می‌شود، یک جرقه طبیعی و غیرطبیعی می‌تواند باعث شکل‌گیری آتش‌سوزی‌های بزرگ شود. در تالاب هورالعظیم علاوه بر این‌ها به گفته کارشناسان، تامین نکردن حقابه طی ماه‌های اخیر و خشکاندن بخش‌هایی از تالاب برای استخراج نفت، تداوم آتش سوزی در بخش عراقی و نظارت نکردن سازمان محیط زیست از جمله عوامل وقوع چنین حوادث دردناکی است که نتیجه آن مرگ و نابودی ده‌ها گونه گیاهی و جانوری بوده و هست.