تالاب انزلی و هورالعظیم پنجه در پنجه آتش

گروه جامعه: تالاب‌ها گرچه بعضا محیط‌های آبی کوچکی هستند اما وظایف بزرگی در محیط زیست دارند. تالاب‌ها خدمات گوناگونی به موجودات زنده ارائه می‌کنند و در عین حال با چالش‌های زیادی از جمله آلودگی و آسیب‌هایی مانند آتش‌سوزی روبه‌رو هستند. این روزها پیکر تالاب انزلی و هورالعظیم از تازیانه‌های آتش زخمی است.
به گزارش ایسنا، تالاب‌ها به عنوان محیط‌هایی میان خشکی و آب محسوب می‌شوند، از اهمیت بالایی برخوردار هستند. تالاب‌ها در کنار تامین آب و فراهم کردن موقعیت‌های معیشتی مانند ماهیگیری، باعث پایداری تنوع زیستی و پایش رودخانه‌ها می‌شوند و از این جهت اهمیت بالایی دارند.

تالاب یا مرداب بندر انزلی با مساحتی در حدود ۲۰ هزار هکتار در شمال ایران، واقع در استان گیلان و در نزدیکی بندر انزلی قرار دارد. انزلی یکی از ثروت‌ها و سرمایه‌های استان گیلان است. اهمیت این تالاب از دیرباز، هم به عنوان منبع درآمد اهالی حاشیه تالاب و هم به عنوان یک جاذبه گردشگری و هم به عنوان یک میراث ملی و تاریخی پوشیده نیست. حدود دو دهه است که خطر کم‌آبی تالاب انزلی را تهدید می‌کند. پسروی آب دریاها از جمله دریای خزر به‌طور دوره‌ای در نیم قرن اخیر اتفاق افتاده است و اکنون در اوج پسروی قرار دارد.

آتش سوزی سبب از بین رفتن بخشی از اکوسیستم طبیعی منطقه می‌شود. این آسیب زیست‌محیطی برای چهارمین بار طی سال‌های اخیر در تالاب بین المللی انزلی تکرار شده است. اولین آتش سوزی در تالاب انزلی در سال جاری ۳۱ تیرماه به وقوع پیوست و دومین آتش‌سوزی  تالاب انزلی شهریورماه رقم خورد. از ساعت ۲۳ و۳۰ دقیقه پنج‌شنبه (۱۰شهریورماه) تالاب بین المللی انزلی در محدوده چراغ پشتان و بخش مرکزی تالاب دچار آتش سوزی شد. اگرچه نیروهای امدادی و آتش نشانی و حفاظتی محیط زیست و منابع طبیعی و بسیجیان به‌صورت زمینی به نقاط اولیه حریق رسیدند تا دمای محیط را کاهش دهند و نقاط اولیه را پاکسازی کنند اما شعله‌های حریق با نیروهای امدادگر خیلی فاصله داشت و امکان اطفای حریق به صورت زمینی میسر نبود بنابراین دامنه آتش گسترش یافت. وزش باد و گرمای هوا نیز باعث گسترده‌تر شدن حریق شد بنابراین از استانداری و مدیریت بحران گیلان درخواست اعزام بالگرد شد.


به گفته محمد پورخوش سعادت - فرماندار بندرانزلی - وسعت حریق در نیزارهای تالاب انزلی به ۴۰ هکتار رسید و آتش به سمت هسته مرکزی تالاب پیش رفت و حرکت دو بالگرد اطفا از فرودگاه سردار جنگل رشت تا انزلی در دستور کار قرار گرفت و این بالگردها باید فرایند نصب و آبگیری سبد را انجام دهند.سرهنگ خلبان علی یاوری - خلبان نیروی هوافضای سپاه - از توانایی حمل ۶۰ تن آب توسط بالگردهای آبپاش خبر داد و گفت: بالگرد آبپاش نیروی هوافضای سپاه توانایی حمل ۶۰‌ تن آب را دارد و به محض ورود به استان گیلان و تالاب بین المللی انزلی ۳۰ فوت آب در این‌ منطقه رهاسازی شد.

پورخوش سعادت نیز جمعه شب از شکسته شدن خط آتش در تالاب بین المللی انزلی خبر داد و گفت: سه فروند بالگرد اطفای حریق که عصر امروز به منطقه اعزام شدند، همچنان حضور دارند تا شرایط تالاب پایدار شود.
او شنبه (۱۲ شهریورماه) با بیان اینکه خوشبختانه با تلاش‌های صورت گرفته طی ۳۰ ساعت گذشته آتش در نیزارهای تالاب انزلی در منطقه چراغ پشتان خاموش شده است، اظهار کرد: متاسفانه آتش زیر خاکستر همچنان وجود دارد و مستعد شعله ور شدن است. هر سه فروند بالگرد اطفای اعزامی به گیلان در منطقه هستند و عملیات آبپاشی را انجام می دهند و کارشناسان و نیروهای یگان حفاظت محیط زیست استان در حال ارزیابی خسارات وارده به تالاب هستند. از عصر روز گذشته تاکنون بیش از چند ۱۰ تن آب روی نیزارهای آتش گرفته ریخته شده و لذا شاهد تبخیر این آب و ایجاد مه و بخار نیز در منطقه هستیم.

از ساعات اولیه شروع آتش‌سوزی موضوع عوامل وقوع این اتفاق مطرح بود. اکبر سبحانی - دادستان بندر انزلی - شنبه (۱۲ شهریورماه) در خصوص آتش زدن بستر تالاب بندر انزلی از دستگیری و تحت نظر بودن چهار متهم در شب گذشته خبر داد که پس از تحقیقات مقدماتی در دادسرا دو نفر روانه زندان شدند.

دود هورالعظیم به چشم خوزستانی‌ها هم رفت
در حالی که آتش به جان تالاب انزلی افتاده بود، شعله‌های حریق هورالعظیم را هم گرفتار خود کرده بود. این دومین بار در تابستان است که بخش عراقی هور در آتش می‌سوزد و دودش به چشم خوزستان می‌رود. نخستین بار در تابستان در مردادماه دود آتش‌ در بخش عراقی هورالعظیم شهرهای خوزستان را تحت تاثیر قرار داد. بنا به اعلام حفاظت محیط زیست اهواز ۲ شهریورماه مجدد دود از تالاب بلند شد.  منشاء آن وقوع حریق در بخش عراقی هورالعظیم بود.

سید عادل مولا - معاون محیط طبیعی اداره‌ کل حفاظت محیط زیست خوزستان -  شنبه( ۱۲ شهریورماه) با اشاره به ادامه حریق در بخش عراقی تالاب هورالعظیم اظهار کرد: امسال حدود ۳۵۰ هکتار از عرصه بخش ایرانی تالاب هورالعظیم دچار حریق شده و هر زمان حریق رخ داده به‌سرعت آتش مهار شده است اما در همین مدت حدود ۲۲ هزار هکتار از بخش عراقی تالاب نیز دچار حریق شده است. اثر منفی حریق در بخش عراقی تالاب هورالعظیم از جمله سرایت آتش‌سوزی به بخش ایرانی و انتشار دود آن که گاهی علاوه بر شهرهای مرزی، اهواز را هم درگیر می‌کند و بر ایران تأثیر می‌گذارد.


به گفته مولا بر اساس آخرین اطلاعات همچنان بخش عراقی تالاب در حال سوختن است و دود در بخش عراق وجود دارد اما رطوبت هوا مانع مشتعل شدن آن است. در صورت کاهش رطوبت و وزش باد به سمت شرقی تالاب ممکن است در روزهای آینده دود ناشی از حریق بخش عراقی هورالعظیم دوباره شهرهای دشت آزادگان، هویزه و اهواز را درگیر کند. با توجه به وسعت دود در منطقه، امکان تصویربرداری از عرصه‌های جدید دچار آتش‌سوزی وجود ندارد اما بر اساس برآورد از اول سال تا اواخر مردادماه، حدود ۲۲ هزار هکتار از بخش عراقی هورالعظیم دچار حریق شده است.

در سطح ملی مکاتبات به منظور کمک برای مهار حریق در بخش عراقی انجام شده اما هنوز نتیجه‌ای به دست نیامده و عراق همکاری لازم را نداشته است. عمده این آتش‌سوزی‌ها به دلایل انسانی و طبیعی رخ می‌دهد؛ از بین بردن علوفه‌های خشک و قدیمی برای استفاده دام یا باز کردن عرصه‌ها به منظور دید و تردد بهتر از مواردی هستند که در عراق قابل کنترل نیستند. با توجه به خشکی، تالاب مستعد حریق است و دمای بالا و دیگر عوامل طبیعی نیز در وقوع این حریق‌ها تأثیر دارند.محمدجواد اشرفی - مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان - دود ناشی از آتش‌سوزی در نیزارهای بخش عراقی تالاب هورالعظیم را تاثیرگذار بر برخی از شهرهای استان خوزستان را دانست. این دود در هوای شهرهای هویزه، دشت آزادگان، حمیدیه و اهواز قابل مشاهده است. شهرستان‌ مرزی هویزه به ویژه شهر رفیع، بیشتر تحت تاثیر این دود قرار گرفته‌اند. با توجه به خشکسالی گسترده امسال، بیش از ۹۰ درصد مساحت بخش عراقی تالاب هورالعظیم دچار خشکی کامل شده است و به همین علت بخش عراقی این تالاب دچار حریق شده است.

به گزارش ایسنا، «عامل انسانی» فصل مشترک آتش‌سوزی تالاب انزلی و هورالعظیم است بنابراین افزایش فرهنگسازی درباره مزیت تالاب‌ها از طریق استفاده از ظرفیت سمن‌ها و رسانه‌ها اهمیت زیادی دارد علاوه بر آن دیپلماسی فعال زیست‌محیطی می‌تواند باعث کاهش خسارات ناشی از خشکسالی کشورهای همسایه بر ایران شود همچنین برخورد قاطع با متخلفان عامل بازدارنده‌ای در جهت تکرار نشدن چنین حوادثی در کشورمان خواهد بود.