واتساپ و اینستاگرام برای همیشه فیلتر شد؟

گروه فناوری: چندین نشانه برای فیلترینگ همیشگی این دو پلتفرم محبوب ایرانیان وجود دارد.اولین مورد اینکه در ماجرای تصویب طرح صیانت، بسیاری از مخالفان اینستاگرام را نشانه گرفته و مخالفت جدی خود با فعالیت این شبکه اجتماعی را اعلام می‌کردند. به عبارتی یکی از اهداف اصلی طرح صیانت، فیلترینگ اینستاگرام بود.
حالا طرح صیانت، چراغ خاموش تصویب و برای اجرا ابلاغ شده است. از طرفی اکنون این شبکه اجتماعی فیلتر شده و بعید است مخالفان بی‌شمار آن، اجازه رفع فیلتر مجدد آن را بدهند. به عبارتی به نظر می‌رسد اینستاگرام در شهریور ۱۴۰۱ به سرنوشت تلگرام در دی ۹۶ دچار شد. بعد از اعتراضات دی ۹۶، هم اینترنت وصل شد و هم اینستاگرام رفع فیلتر شد. اما تلگرام برای همیشه فیلتر ماند.

دومین نکته اینکه تجربه فیلتر برخی از سایت‌ها و پیام‌رسان‌های محبوب در ایران بیانگر این است که پلتفرم‌های فیلترشده هیچگاه رفع فیلتر نمی‌شوند و تنها برخی از سرویس‌های کمتر رایج رفع فیلتر می‌شوند. بر اساس آمارها، اینستاگرام و واتساپ دو سرویس بسیار پرطرفدار در ایرانند و طبق قاعده رفع فیلتر نمی‌شوند.

سومین نشانه حذف این دو پلتفرم از کافه بازار و مایکت است. دو فروشگاه آنلاینی که می‌توان اپلیکیشن‌های مختلف را از آنها دانلود کرد. چند روز قبل بود که در یک اقدام هماهنگ، این دو پلتفرم محبوب از فروشگاه اندرویدی مایکت و کافه بازار حذف شدند. چنین اقدامی شائبه فیلتر دائمی اینستاگرام و واتساپ در ایران را تقویت می‌کند.
نشانه‌ها می‌گوید تصمیم‌گیرندگان کمر به قطع اینستاگرام و واتساپ بسته‌اند و احتمال رفع فیلتر این دو بسیار کم است. اما چند سوال مهم در این مورد مطرح است.

اشتغال ۹ میلیون نفری در اینستاگرام؟
اولین مساله اینکه در صورت قطع این دو، سیاستگذار، کدام پلتفرم جایگزین را می‌تواند در اختیار مردم قرار دهد که هم امکانات این سرویس‌ها را داشته باشد و هم بتواند میزبان بیش از ۴۷ میلیون کاربر ایرانی باشد بدون آنکه در خدمات‌رسانی دچار مشکل شود.

چون سال ۹۶ و ۹۸ و همزمان با قطع اینترنت، مساله استفاده از جایگزین‌های ایرانی مطرح بود. اما تجربه آن زمان نشان داد که سرویس‌های جایگزین ایران توان و ظرفیت یک دهم این تعداد کاربر را هم ندارد.مرکز پژوهشی بتا اخیرا گزارشی منتشر کرده که بر اساس آن، تعداد کاربران ایرانی واتساپ ۵۰ میلیون نفر و تعداد کاربران اینستاگرام ۴۷ میلیون نفر است. حتی با وجود فیلترینگ تلگرام، ۴۹ میلیون ایرانی همچنان از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند. آماری که نشان می‌دهد حتی در صورت فیلترینگ یک پیام‌رسان مردم همچنان به استفاده از آن ادامه می‌دهند و فیلترینگ مانع دسترسی و استفاده مردم نمی‌شود.

دومین نکته درباره میزان اشتغال‌زایی این دو پلتفرم است. بر اساس آمارها اینستاگرام  و واتس‌اپ دو پلتفرم اول مورد استفاده کسب‌و‌کارها در سال‌های اخیر هستند. اینستاگرام بستر تامین زندگی ۹ میلیون ایرانی است که بازاری بین ۱۸ تا ۳۲ هزارمیلیارد تومان در کشور دارد. واتس‌اپ نیز پیام‌رسان اول ایرانیان است که سهم آن از کل کاربران اینترنت ایران به بیش از ۷۱ درصد می‌رسد.

اگر سیاستگذار به سمت فیلتر این دو سرویس برود، به این معناست که به اشتغال ۹ میلیون نفری آسیب رسانده است. آن هم در اقتصادی که برای یک دهه رشد اقتصادی‌اش صفر بوده و نتوانسته اشتغال جدیدی ایجاد کند. حالا با این کار امکان اشتغال این افراد هم با موانع جدی مواجه می‌شود.دیدگاه‌های مخالفان استفاده از اینترنت، بیانگر این است که نباید منتظر رفع فیلتر این دو بود. اما بررسی این دو سرویس از منظر کارایی و اشتغال‌زایی این احتمال را تقویت می‌کند که شاید سیاستگذار این بار رویه خود را تغییر دهد. اینکه در شرایط کنونی اقتصاد، مدافع کسب‌وکارهای کوچکی باشد که در نبود دولت، برای خودشان اشتغال ایجاد کرده‌اند.