اردوغان برنده جنگ روسیه و اوکراین است؟

گروه بین الملل: موضع آنکارا بین روسیه و غرب بیانگر این برداشت اردوغان است که ترکیه به عنوان بازیگر اجتناب‌ناپذیر قدرت (اگر نه یک قدرت بزرگ) در گذار به دنیای چند قطبی است.
به گزارش فرارو به نقل از نشنال اینترست، «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه به یک هفته دیپلماسی اضطراری برای نجات توافق صادرات غلات اوکراین با مضاعف کردن سنگ اندازی در مسیر توسعه ناتو پایان داد. در حالی که جنگ روسیه و اوکراین وارد نهمین ماه خود می‌شود ترکیه موضع گیری چند جانبه‌ای را در قبال آن اتخاذ کرده است.
«ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهوری اوکراین و «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه ایالات متحده امریکا اوایل هفته جاری برای بازگرداندن روسیه به یک توافق چندجانبه برای ادامه صادرات غلات اوکراین از اردوغان قدردانی کردند.
تغییر موضع روسیه پس از تماس تلفنی روز سه شنبه «اردوغان» و «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه صورت گرفت. اردوغان توانست پوتین را برای ورود مجدد به توافقی که در ماه ژوئیه با میانجیگری آنکارا و سازمان ملل متحد صورت گرفت متعهد سازد. روسیه در ازای پذیرش تضمین‌هایی از سوی طرف مقابل با این توافق موافقت کرده است.
احیای قرارداد غلات توسط آنکارا از سوی اردوغان مبتنی بر پذیرش پیشنهاد پیشین پوتین برای تبدیل شدن ترکیه به "هاب گاز طبیعی" صورت گرفت. اردوغان در آخرین دیدارش با پوتین بر سر این موضوع به توافق دست یافته است. او اعلام کرد: «ما با گاز ترکیه که از روسی می‌آید یک هاب انرژی ایجاد خواهیم کرد».
جزئیات فنی پیرامون این پیشنهاد توسط طرف روس فاش نشده است. پوتین در کنفرانس خبری هفته گذشته در پاسخ به پرسشی درباره این پروژه از اردوغان به عنوان یک شریک قابل اعتماد تمجید به عمل آورد. او گفته بود: «کار با ترکیه برای ما راحت‌تر است. پرزیدنت اردوغان مردی است که حرف‌اش را می‌زند و سر حرف‌اش باقی می‌ماند. این همکاری کنترل دریای سیاه را برای ما راحت‌تر می‌سازد».
اردوغان تا حد زیادی خود را به عنوان یک میانجی پیشرو در جنگ اوکراین نشان داده است. اگرچه آنکارا بار‌ها مسکو را به دلیل آغاز تهاجم محکوم کرده و پیش‌تر از اوکراین با ارسال محموله پهپاد‌های باراکتار تی بی‌۲ حمایت کرده، اما خود را به عنوان حامی حل و فصل منازعه از طریق مذاکره مطرح کرده؛ در زمانی که کی یف و برخی از کشور‌های غربی این درخواست را محکوم می‌کردند و آن را توهین‌آمیز و غیر اخلاقی می‌دانستند.«مولود چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه در ماه آگوست اشاره کرد که برخی از کشور‌های ناتو «خواهان ادامه جنگ هستند» و بر تفاوت فاحش رویکرد بین آنکارا و برخی کشور‌های غربی در مورد این پرسش کلیدی که درگیری اوکراین چگونه باید پایان یابد، تاکید داشت.ترکیه اعتبار خود را به عنوان یک میانجی از طریق پیوستن به عربستان در توافق بزرگ مبادله زندانیان بین روسیه و اوکراین تقویت نمود.در حالی که اردوغان تلاش می‌کند تا خود را به عنوان میانجی قدرت اصلی جنگ تثبیت کند، موضع خود را در برابر پیشنهاد عضویت سوئد و فنلاند در ناتو تشدید کرده است. آنکارا تقریبا به تنهایی روند الحاقی فنلاند و سوئد در ناتو را به نوعی گروگان گرفته و متوقف کرده است.
فهرست خواسته‌های اردوغان، لغو تحریم فروش تسلیحات به آنکارا و استرداد آن دسته از اتباع سوئدی و فنلاندی را شامل می‌شود که مقام‌های ترکیه نام آنان را در فهرست تروریستی خود قرار داده و طبقه‌بندی کرده اند. دولت‌های سوئد و فنلاند تمایل خود را برای پاسخگویی به برخی از درخواست‌های آنکارا اعلام کرده‌اند. سوئد متعهد به لغو تحریم‌های فروش تسلیحات شده، اما در مورد پذیرش برخی در از خواسته‌ها تحت فشار قرار دارد. مقام‌های فنلاند در ماه سپتامبر اعلام کردند که درخواست‌های استرداد قبلی رد شده از سوی ترکیه را لغو نخواهند کرد.
«چاووش اوغلو» در اوایل هفته جاری در کنفرانسی مطبوعاتی با حضور استولتنبرگ گفت که سوئد و فنلاند هنوز به تعهدات خود در توافق قبلی عمل نکرده‌اند و دلایل اعتراض آنکارا نسبت به پیشنهاد عضویت آن دو کشور در ناتو را رفع نکرده‌اند. اردوغان موافقت کرد که با «اولف کریسترسون» نخست وزیر جدید سوئد برای گفتگو بیشتر در این مورد ملاقات کند، اما تاکید کرد که ترکیه در خواسته‌های خود تجدید نظر نخواهد کرد.اردوغان در این باره گفته است: «موضع ما تغییر نکرده است. هیچ سازشی در مبارزه با تروریسم وجود ندارد و ما قصد نداریم هیچ امتیازی بدهیم».
شبکه خبری «بلومبرگ» گزارش داد که بعید است ترکیه تا پایان سال به پیشنهاد سوئد برای عضویت در ناتو چراغ سبز نشان دهد و در حالی که فنلاند شانس بیش‌تری برای جلب نظر مساعد ترکیه برای عضویت در ناتو دارد، آنکارا قصد دارد همزمان در مورد درخواست هر دو کشور فنلاند و سوئد برای عضویت در ناتو نظر خود را بیان کند و رای دهد.
کارشناسان می‌گویند اردوغان تا پس از انتخابات سراسری ژوئن ۲۰۲۳ ترکیه دلیل چندانی برای کنار گذاشتن اهرم‌های فشار خود بر سوئد و فنلاند نمی‌بیند و اشاره می‌کنند که درخواست‌های رسمی آنکارا از آن دو کشور درباره فروش جنگنده‌های اف -۱۶، در واقع، نوعی درخواست از واشنگتن خواهد بود. «ایلهان اوزگل» تحلیلگر مسائل ترکیه در این باره می‌گوید: «اردوغان تلاش می‌کند در مورد پیشنهاد عضویت فنلاند و سوئد در ناتو از این دو پرونده به عنوان ابزار چانه زنی به منظور گرفتن امتیازی از غرب استفاده کند».
دیپلماسی غلات ماهرانه اردوغان و پیام‌های سخت در قبال ناتو برای تقویت موقعیت داخلی مخاطره آمیز اوست، اما محاسبات عمیق‌تری نیز در کار است. موضع آنکارا بین روسیه و غرب بیانگر تصور  اردوغان از ترکیه به عنوان یک بازیگر اجتناب ناپذیر قدرت (اگر نه یک قدرت بزرگ) در گذار به دنیای چند قطبی است. جاه طلبی‌های اردوغان که پیشینه آن به سال‌ها پیش باز می‌گردد با ترکیبی التقاطی از ایدئولوژی‌ها همراه بوده و با حمله روسیه به اوکراین در تاریخ ۲۴ فوریه ایجاد نشد. در عوض، جنگ روسیه و اوکراین فضای ژئوپولیتیک مساعدی را برای آنکارا فراهم ساخت تا سیاست خارجی موثر چند جانبه‌ای را دنبال کند.
پیروزی سریع و قاطع روسیه نیاز به یک میانجی بی‌طرف مانند ترکیه و مذاکره مستقیم سیاستگذاران غربی با مسکو را از بین می‌برد. ماهیت طولانی منازعه در بستر سیاسی چند لایه آن است و پیامد‌های اقتصادی گسترده باعث ایجاد فرصت‌های منحصر بفردی در عرصه دیپلماسی برای ترکیه شده است و اردوغان نشان داده که قصد دارد از این شرایط تا حداکثر ممکن استفاده کند.