شهپاد چیست و قیمتش چقدر است؟

گروه بین الملل: روسیه می‌گوید دو حمله شناورهای بی‌سرنشین (شهپاد) اوکراین به کشتی‌های نظامی روسیه به‌تازگی خنثی‌شده‌اند. نیروی دریایی اوکراین دست داشتن در این حمله‌ها را رد کرده است.
از آغاز جنگ، هم روسیه و هم اوکراین از پهپاد های هوایی به‌طور گسترده استفاده کرده‌اند اما به‌تازگی استفاده از شکل جدیدی از تکنولوژی در دریای سیاه شتاب گرفته است.
شهپاد چیست؟
شهپاد یا شناورهای بی‌سرنشین، کشتی‌های کوچکی هستند که کسی از داخل آن‌ها را هدایت نمی‌کند. برخلاف پهپادهای هوایی، آن‌ها رو یا زیرآب فعالیت می‌کنند. نام‌های زیادی برای توصیف آن‌ها به‌کاربرده می‌شود ازجمله قایق پهپادی، پهپاد دریایی یا کشتی بدون سرنشین سطحی (یو اس وی).
شناورهای بی‌سرنشین در اشکال و اندازه‌های مختلفی ساخته می‌شوند و کاربردهای متنوعی دارند ازجمله رصد کردن تغییرات محیط زیست.این شناورها در ضمن می‌توانند کاربرد نظامی هم داشته باشند. آن‌ها برای پاک‌سازی مین‌ها، نظارت و منفجر کردن هدف‌هایی چون کشتی‌های دشمن به کار می‌روند.
از شروع جنگ اوکراین تصویرهای زیادی از شناورهای بی‌سرنشین منتشرشده‌اند. ازجمله تصویر شناوری که در ساحل کریمه پیداشده است.
اوکراین به‌تازگی علاوه بر شناورهای بی‌سرنشین که روی سطح آب عملیات انجام می‌دهند، از نمونه آزمایشی کشتی رونمایی کرد که در زیردریا عمل می‌کند و نام آن تولوکا تی ال کی ۱۵۰ است.
شناورهای بی‌سرنشین چطور کار می‌کنند و چقدر هزینه‌بر می‌دارند؟
شناورهای بی‌سرنشین معمولاً یک ماده منفجره در خود دارند و مجهز به دوربین‌هایی هستند که تصویرها را به شخص کنترل‌کننده می‌فرستند.
هدف‌های دوربرد معمولاً قبل از پرتاب در شناور بی‌سرنشین برنامه‌ریزی می‌شوند.
سیدهارت کوشال از اندیشکده نظامی روسی توضیح می‌دهد که شناور بی‌سرنشین با سیستم کنترل از راه دور و توسط نیروی انسانی به سمت هدف موردنظر هدایت می‌شود.
کوشال در ادامه توضیح می‌دهد بعضی از شناورهای بی‌سرنشین اوکراینی سرمایه ساخت خود را از طریق کارزارهای جذب سرمایه عمومی (کراد فاندینگ) تأمین کرده‌اند. در ساخت آن‌ها معمولاً از قطعات جامانده از کشتی‌های بی‌سرنشین تجاری– و نه قطعات مخصوص نظامی- استفاده می‌شود.
رسانه‌ها و بلاگر های روسی ادعا کرده‌اند که روسیه هم شناورهای بی‌سرنشین در اختیار دارد. بعضی ادعا می‌کنند روسیه از این شناورهای بی‌سرنشین در حمله به شهر بندری اودسا استفاده کرده است. هنوز مشخص نیست هر یک از طرف‌های این جنگ چه تعداد شناور بی‌سرنشین دارند. همچنین مشخص نیست قیمت آن‌ها چقدر است اما یک شناور که دولت اوکراین اطلاعاتی درباره‌اش منتشر کرده است قیمتی حدود ۲۵۰۰۰۰ دلار (معادل با ۱۹۷۰۰۰ پوند) دارد. به‌این‌ترتیب می‌توان دید که شناورهای بی‌سرنشین به‌مراتب ارزان‌تر از هر نوع موشک دوربردی هستند.
شهپادها را می‌توان سریع وارد عمل کرد و نیازی به نیروی کاملاً متخصص ندارند.
کاشال می‌گوید: «حتی اگر با شناور بی‌سرنشین تعداد زیادی هدف‌های کم‌ارزش را از بین ببرید، تنها کافی است به یک هدف گران‌تر برسید و به آن آسیب بزنید. با همین یک هدف، شناور شما خرج خود را درآورده است.»
 اوکراین تابه‌حال حداقل ۱۰ حمله با شهپادها انجام داده و کشتی‌های نظامی روسیه در سواستوپول و بندر نووروسیک را هدف قرار داده است. مقامات روسی و اوکراین این حملات را تأیید کرده‌اند و در رسانه‌های محلی هم گزارش‌شده‌اند.
منابع دفاعی از اوکراین به سی ان ان گفته‌اند شناورهای بی‌سرنشین اوکراین در حمله ماه ژوئیه امسال به پل کرچ هم به‌کاربرده شده‌اند.
در ماه مه، تصاویری منتشر شد که نشان می‌داد شناورهای بی‌سرنشین به سمت یک کشتی جمع‌آوری اطلاعات روسی به نام ایوان خورس نزدیک می‌شوند اما مشخص نیست که آیا به کشتی آسیب‌زده‌اند یا نه.
روسیه می‌گوید این اتفاق ۹۰ مایل (۱۴۰ کیلومتر) دورتر از سواحل اوکراین و شمال تنگه بسفر ترکیه رخ‌داده است. این نشان می‌دهد که شناورهای بی‌سرنشین می‌توانند فواصل زیادی را طی کنند.
شناورهای بی‌سرنشین چه تأثیری بر روند این جنگ دارند؟
به‌کارگیری شناورهای بی‌سرنشین توسط اوکراین، آن‌هم با هزینه نسبتاً کم، می‌تواند آغازکننده فصل جدید در نبردهای دریایی باشد. به نظر بعضی از تحلیلگران این تاکتیک می‌تواند تهدید روزافزونی متوجه روسیه کند.
ردیابی شناورهای بی‌سرنشین در مقایسه با کشتی‌های نظامی مشکل‌تر است چون آن‌ها در قسمت عمیق‌تری از آب حرکت و صدای کمتری تولید می‌کنند.
حمله به پایگاه نیروی دریایی روسیه در سواستوپول در ماه اکتبر سال ۲۰۲۲ اولین حمله ثبت‌شده ازاین‌دست در تاریخ است که در آن‌هم پهپاد هوایی و هم شناور بی‌سرنشین استفاده‌شده است.
در این حمله طبق تأیید جئو کانفرمد حداقل سه کشتی روسی آسیب دیدند. جئو کانفرمد سازمانی است که داده‌های تصویری دریافت شده از ماهواره‌ها و دیگر منابع آزاد تصویری را تحلیل و بررسی می‌کند. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای اخیر  روسیه از آن زمان تجهیزات دفاعی خود در اطراف این پایگاه را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده است.
آن‌طور که کاترینا زیسک استاد مرکز مطالعات دفاعی نروژ می‌گوید بااینکه اوکراین نیروی دریایی قابل‌توجهی ندارد اما با کمک شناورهای بی‌سرنشین توانسته مانع روسیه در به دست گرفتن کامل کنترل دریای سیاه شود.
بااین‌وجود، شناورهای بی‌سرنشین نقص‌هایی هم دارند.
سنسورهای روی این شناورها میدان دید محدودی دارند و همین تعقیب هدف‌هایی که در حال حرکت هستند را بدون در دست داشتن داده‌های مکان‌یابی دقیق مشکل می‌کند. همین‌طور ردگیری هدف‌های استتار شده هم برای آن‌ها مشکل است.
کشتی‌های بی‌سرنشین که به دوربین مجهز هستند باید پیوسته با هدایت‌کننده خود در تماس باشند تا به سمت هدف هدایتشان کند. درنتیجه هر مشکلی که در ارسال ویدئو دوربین ایجاد شود می‌تواند عملیات را مختل کند.
پروفسور زیسک می‌گوید: «هنوز زود است که آن را انقلاب بدانیم. این شناورهای بی‌سرنشین هنوز در مرحله تجربی هستند.»
بااین‌وجود، استراتژی اوکراین در استفاده از شناورهای بی‌سرنشین توجه بین‌المللی را به خود جلب کرده است و به قول زیسک «نیروی دریایی دیگر کشورها را به سمت توسعه و ساخت سیستم‌های مشابه و عملیاتی کردن آن تشویق کرده است.»