تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۴ ساعت ۰۹:۱۰
کد مطلب : ۴۲۶۲۳۶
منابع آبی ایران یکی پس از دیگری از بین می‌روند
گروه اقتصادی: بحران خشکسالی در کشور هر روز بیشتر از روز قبل خودنمایی می‌کند. این در حالی است که هیچ کار قابل توجهی در رابطه با حل این بحران از سوی مسوولان صورت نمی‌گیرد.نه در دیپلماسی آب و گرفتن حق آبه از همسایگان موفق عمل کرده‌اند و نه در مدیریت آب داخل کشور. مساله اینجاست که همه تلاش مسوولان برای وادار کردن مردم به صرفه جویی در مصرف آب در شهرهاست در حالی که بیش از ۹۸ درصد هدررفت آب در کشور در زمینهای کشاورزی صورت می‌گیرد. همین کشاورزی سنتی باعث از بین رفتن آب‌های زیرزمینی و بروز خطر فرونشست در شهرهای مختلف شده است.
مساحت تحت خشکسالی تهران به ۹۹،۸ درصد رسید
پاسخ وزارت خارجه به بیانیه طالبان در خصوص حقابه هیرمند/ اظهار نظر درباره کاهش آب هیرمند پذیرفته نیست
منابع آبی طی سال‌های گذشته به صورت کاملا بی‌رویه مورد استفاده قرار گرفته است. مسوولان در این زمینه هیچگاه به‌طور جدی وارد عمل نشده‌اند. در واقع هنوز هم که دریاچه ارومیه در آستانه خشک شدن و تبدیل به دریاچه نمک است، کارون کم آب شده و از سوی دیگر تالاب‌ها یکی پس از دیگری خشک می‌شوند باز هم مسوولان به دنبال پیدا کردن راهکاری مناسب برای مدیریت آب در کشور نیستند.
مساله اینجاست که بحران آبی می‌تواند به زودی پیامدهای زیانباری داشته باشد. اگر دریاچه ارومیه خشک شود میلیون‌ها نفری که در شهرهای اطراف این دریاچه زندگی می‌کنند مجبور به ترک خانه و کاشانه خود می‌شوند. اگر بحران آب در شرق و جنوب کشور همچنان ادامه داشته باشد باعث مهاجرت افراد به شهرهای دیگر می‌شود. بارها و بارها کارشناسان در مورد کاهش ذخیره‌های آبی در شهرهای مرزی و مهاجرت افراد از این شهرها و آسیب پذیر شدن مرز از سوی کشورهای همسایه هشدار داده‌اند.
مساله اینجاست که ما در هیچ زمینهای برای کنترل بحران آب نتوانسته‌ایم موفق عمل کنیم. هنوز افغانستان با آنکه نقشه‌های هوایی از پر آبی هیرمند گزارش می‌دهند به بهانه کم‌آبی حق‌آبه ایران را نمی‌دهد و از سوی دیگر اجازه بازدید کارشناسان ایرانی از سد کجکی را هم صادر نمی‌کند.
تراز دریای خزر طی سال‌های گذشته به میزان قابل توجهی پایین آمده و حالا روسیه هم ورودی ولگا به این دریا را مسدود کرده است. البته بحران آب و خشکسالی مساله‌ای است که بسیاری از کشورهای دنیا به دلیل تغییر شرایط اقلیمی با آن مواجه شده‌اند اما مساله اینجاست که هر کشوری چه راهکاری برای جلوگیری از بحران‌های داخلی آب در پیش می‌گیرد و تا کجا می‌تواند در مدیریت منابع آبی خود موفق عمل کند.
بحران آب هنوز جدی گرفته نمی‌شود
پوریا سوادکوهی، کارشناس منابع طبیعی در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه بحران آب در کشور ما هنوز جدی گرفته نشده است. نه از سوی مسوولان و نه از سوی مردم. ما هنوز در مناطق زیادی کشاورزی را به‌طور سنتی انجام می‌دهیم که همین مساله باعث از بین رفتن باقی مانده منابع آبی کشور می‌شود. از سوی دیگر مسوولان نیز در این زمینه هیچ راهکار مناسبی را ارایه نداده‌اند. در واقع اگر سال‌ها قبل به جای اجازه برداشت از آب‌های زیر زمینی به کشاورزان روش‌های مکانیزه با حمایت دولت جایگزین روش‌های سنتی می‌شد الان با چنین بحرانی مواجه نبودیم.
او می‌افزاید: مساله فقط کمبود آب نیست. فرونشست زمین خود مشکل بزرگ دیگری است که سلامت افراد را تهدید می‌کند. کشور ما زلزله خیز است از سوی دیگر این فرونشست‌ها می‌تواند حرکت گسل‌ها را تشدید کند. در واقع فرونشست زمین زلزله خاموش نامیده می‌شود در شهرهایی مانند تهران و اصفهان بارها و بارها شاهد بروز این اتفاقات بوده‌ایم.
این کارشناس منابع طبیعی در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: گرچه در طول تاریخ دسترسی به منابع آب باعث بروز تنازعات داخلی و بین‌المللی و تشدید آنها شده است اما در دهه‌های اخیر رشد جمعیت و گرم شدن زمین نقش مهمی در بالا رفتن تقاضا برای منابع آب داشته است.
به‌‌طوریکه برخی کارشناسان هشدار داده‌اند خاورمیانه با مشکل فرونشست روبرو شده زیرا در بیشتر کشورهای منطقه ذخایر آب‌های زیرزمینی یا تمام شده یا در حال پایان است. بررسی‌های نشان می‌دهد که خاورمیانه نه تنها با مشکل جدی در حوزه تأمین آب مواجه است، بلکه بزودی از آب‌های زیرزمینی هم خالی می‌شود و این مساله یکی از عمده‌ترین دلایل بروز فرونشست‌های متعدد در برخی کشورهای این منطقه بوده است.
فرونشست زمین، پیامد منفی برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی
عطا رفعتی، کارشناس آب نیز در این باره به «تعادل» می‌گوید: یکی از مهم‌ترین پیامدهای برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی فرونشست زمین است. این مساله باید مورد توجه قرار بگیرد چرا که با جان انسان‌ها ارتباط دارد. در حال حاضر کشور ما نیز در شرایط بحرانی قرار دارد. از یک طرف بارش‌ها کم شده و از سوی دیگر برداشت بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی باعث بروز مشکلات تازه در شهرهاست. بیشترین خطر در حال حاضر در شهرهای اصفهان و تهران وجود دارد البته دیگر شهرها هم با این مشکل مواجه هستند اما به مرور این فرونشست‌ها افزایش پیدا می‌کند و حتی ممکن است برخی از مناطق غیر قابل سکونت شوند.
او می‌افزاید: متاسفانه طی سال‌های گذشته ما با خشک شدن تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های زیادی در کشور مواجه بوده‌ایم. این مساله می‌تواند به منازعات آبی بینجامد و از سوی دیگر باعث بروز تنش در بین مردم می‌شود. وقتی شهرهای شمالی کشور امروز با مشکل تامین آب شرب مواجه شده‌اند نشان‌دهنده عمق فاجعه‌ای است که در حال وقوع است. این کارشناس آب اظهار می‌دارد: متاسفانه طی سال‌های گذشته مسوولان نه در مدیریت ذخایر آبی کشور موفق عمل کرده‌اند و نه در مورد دیپلماسی آب و گرفتن حق آبه ایران از کشور همسایه. هنوز هم به نظر می‌رسد بحران آبی از سوی مسوولان چندان جدی به نظر نمی‌آید در حالی که شرایط کنونی نشان‌دهنده بروز بحران‌های عمیق‌تر بعدی است.
او می‌افزاید: براساس گزارش موسسه منابع جهان، ایران در کنار قطر، اسراییل و لبنان در صدر کشورهایی است که با یک «بحران فوق‌العاده» در زمینه آب دست به گریبان است و در لبه «روز آخر» قرار گرفته، یعنی در شرایطی قرار دارند که هر لحظه منابع آبی در آن ممکن است به پایان برسد. ایران در این لیست مقام چهارم را به خود اختصاص داده است.
گزارش‌ها چه می‌گویند؟
به استناد گزارش‌های رسانه‌ای، آب‌های زیرزمینی عامل اصلی برداشت گندم در عراق است و این کشور یکی از در معرض خطرترین کشورهای متاثر از تغییرات آب و هوایی و خشکسالی در جهان محسوب می‌شود. از آنجا که تغییرات آب و هوایی بر میزان بارندگی کم این کشورها تأثیر می‌گذارد و تابستان‌های بسیار گرم رودخانه‌ها و دریاچه‌های بیشتری را خشک می‌کند، به همین دلیل آب‌های زیرزمینی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند.
همچنین در گزارش این رسانه‌ها آمده است که عربستان سعودی نیز از دیگر کشورهای این منطقه است که به دلیل قرارگیری در منطقه گرم و خشک و نیاز به آب، دست به دامان آب‌های زیرزمینی شده و با برداشت بسیار زیاد از آب‌های عمیق مشکلات تشدید شده است. کارشناسان می‌گویند، آب مانند نفت در زمین، یک منبع یک‌بار مصرف است. این منابع آب زیرزمینی در اعماق زیاد یافت می‌شوند و به سختی یا اصلاً قابل تجدید نیستند اما در دهه‌های اخیر، این سفره‌ها به‌طور فزاینده‌ای مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند. از این رو باید گفت ایران در منطقه خاورمیانه قرار گرفته و این بحران خواه ناخواه تاثیرات خود را بر کشور نیز خواهد داشت.
چشمه علی هم خشک شد حالا دیگر مساله به قدری بغرنج شده که چشمه علی در منطقه شهرری تهران هم خشک شده است. چشمه‌ای که سال‌های سال است آب در آن می‌جوشد و حالا دیگر زمین ترک خورده‌اش نشان از روزهای بی‌آبی پیش رو دارد.
این در حالی است که معاون پدافند غیرعامل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران از پیگیری دلایل خشک شدن چشمه علی شهر ری و راهکارهای احیای آن در این سازمان خبر می‌دهد و می‌گوید: با توجه به دستور دادستان عمومی و انقلاب شهرری مبنی بر بررسی علل خشک شدن چشمه علی و همچنین ارجاع موضوع از سوی شهردار تهران، جلسه‌ای برای بررسی موضوع با محوریت معاونت پدافند غیرعامل سازمان برگزار شد. در این جلسه نمایندگان ادارات و سازمان‌های دخیل در موضوع شامل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای و حفاظت محیط زیست به بیان نظرات و مشکلات ناشی از موضوع و همچنین دلایل احتمالی بروز این مشکل با توجه به ابعاد مختلف موضوع پرداختند.
او با بیان اینکه اهمیت این چشمه به عنوان نخستین اثر ثبت شده طبیعی شهرری و سومین اثر طبیعی ثبت شده استان تهران مورد تاکید قرار دارد، گفت: موضوعاتی نظیر احداث خط ۶ مترو، چاه‌های برداشت آب، گودبرداری‌های صورت گرفته ناشی از ساخت و ساز و همچنین اجرای سیستم الگوی شهری به عنوان موضوعات قابل تامل در این جلسه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
پاسخ وزارت خارجه به بیانیه طالبان در خصوص حقابه هیرمند/ اظهار نظر درباره کاهش آب هیرمند پذیرفته نیست
منابع آبی طی سال‌های گذشته به صورت کاملا بی‌رویه مورد استفاده قرار گرفته است. مسوولان در این زمینه هیچگاه به‌طور جدی وارد عمل نشده‌اند. در واقع هنوز هم که دریاچه ارومیه در آستانه خشک شدن و تبدیل به دریاچه نمک است، کارون کم آب شده و از سوی دیگر تالاب‌ها یکی پس از دیگری خشک می‌شوند باز هم مسوولان به دنبال پیدا کردن راهکاری مناسب برای مدیریت آب در کشور نیستند.
مساله اینجاست که بحران آبی می‌تواند به زودی پیامدهای زیانباری داشته باشد. اگر دریاچه ارومیه خشک شود میلیون‌ها نفری که در شهرهای اطراف این دریاچه زندگی می‌کنند مجبور به ترک خانه و کاشانه خود می‌شوند. اگر بحران آب در شرق و جنوب کشور همچنان ادامه داشته باشد باعث مهاجرت افراد به شهرهای دیگر می‌شود. بارها و بارها کارشناسان در مورد کاهش ذخیره‌های آبی در شهرهای مرزی و مهاجرت افراد از این شهرها و آسیب پذیر شدن مرز از سوی کشورهای همسایه هشدار داده‌اند.
مساله اینجاست که ما در هیچ زمینهای برای کنترل بحران آب نتوانسته‌ایم موفق عمل کنیم. هنوز افغانستان با آنکه نقشه‌های هوایی از پر آبی هیرمند گزارش می‌دهند به بهانه کم‌آبی حق‌آبه ایران را نمی‌دهد و از سوی دیگر اجازه بازدید کارشناسان ایرانی از سد کجکی را هم صادر نمی‌کند.
تراز دریای خزر طی سال‌های گذشته به میزان قابل توجهی پایین آمده و حالا روسیه هم ورودی ولگا به این دریا را مسدود کرده است. البته بحران آب و خشکسالی مساله‌ای است که بسیاری از کشورهای دنیا به دلیل تغییر شرایط اقلیمی با آن مواجه شده‌اند اما مساله اینجاست که هر کشوری چه راهکاری برای جلوگیری از بحران‌های داخلی آب در پیش می‌گیرد و تا کجا می‌تواند در مدیریت منابع آبی خود موفق عمل کند.
بحران آب هنوز جدی گرفته نمی‌شود
پوریا سوادکوهی، کارشناس منابع طبیعی در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه بحران آب در کشور ما هنوز جدی گرفته نشده است. نه از سوی مسوولان و نه از سوی مردم. ما هنوز در مناطق زیادی کشاورزی را به‌طور سنتی انجام می‌دهیم که همین مساله باعث از بین رفتن باقی مانده منابع آبی کشور می‌شود. از سوی دیگر مسوولان نیز در این زمینه هیچ راهکار مناسبی را ارایه نداده‌اند. در واقع اگر سال‌ها قبل به جای اجازه برداشت از آب‌های زیر زمینی به کشاورزان روش‌های مکانیزه با حمایت دولت جایگزین روش‌های سنتی می‌شد الان با چنین بحرانی مواجه نبودیم.
او می‌افزاید: مساله فقط کمبود آب نیست. فرونشست زمین خود مشکل بزرگ دیگری است که سلامت افراد را تهدید می‌کند. کشور ما زلزله خیز است از سوی دیگر این فرونشست‌ها می‌تواند حرکت گسل‌ها را تشدید کند. در واقع فرونشست زمین زلزله خاموش نامیده می‌شود در شهرهایی مانند تهران و اصفهان بارها و بارها شاهد بروز این اتفاقات بوده‌ایم.
این کارشناس منابع طبیعی در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: گرچه در طول تاریخ دسترسی به منابع آب باعث بروز تنازعات داخلی و بین‌المللی و تشدید آنها شده است اما در دهه‌های اخیر رشد جمعیت و گرم شدن زمین نقش مهمی در بالا رفتن تقاضا برای منابع آب داشته است.
به‌‌طوریکه برخی کارشناسان هشدار داده‌اند خاورمیانه با مشکل فرونشست روبرو شده زیرا در بیشتر کشورهای منطقه ذخایر آب‌های زیرزمینی یا تمام شده یا در حال پایان است. بررسی‌های نشان می‌دهد که خاورمیانه نه تنها با مشکل جدی در حوزه تأمین آب مواجه است، بلکه بزودی از آب‌های زیرزمینی هم خالی می‌شود و این مساله یکی از عمده‌ترین دلایل بروز فرونشست‌های متعدد در برخی کشورهای این منطقه بوده است.
فرونشست زمین، پیامد منفی برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی
عطا رفعتی، کارشناس آب نیز در این باره به «تعادل» می‌گوید: یکی از مهم‌ترین پیامدهای برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی فرونشست زمین است. این مساله باید مورد توجه قرار بگیرد چرا که با جان انسان‌ها ارتباط دارد. در حال حاضر کشور ما نیز در شرایط بحرانی قرار دارد. از یک طرف بارش‌ها کم شده و از سوی دیگر برداشت بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی باعث بروز مشکلات تازه در شهرهاست. بیشترین خطر در حال حاضر در شهرهای اصفهان و تهران وجود دارد البته دیگر شهرها هم با این مشکل مواجه هستند اما به مرور این فرونشست‌ها افزایش پیدا می‌کند و حتی ممکن است برخی از مناطق غیر قابل سکونت شوند.
او می‌افزاید: متاسفانه طی سال‌های گذشته ما با خشک شدن تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های زیادی در کشور مواجه بوده‌ایم. این مساله می‌تواند به منازعات آبی بینجامد و از سوی دیگر باعث بروز تنش در بین مردم می‌شود. وقتی شهرهای شمالی کشور امروز با مشکل تامین آب شرب مواجه شده‌اند نشان‌دهنده عمق فاجعه‌ای است که در حال وقوع است. این کارشناس آب اظهار می‌دارد: متاسفانه طی سال‌های گذشته مسوولان نه در مدیریت ذخایر آبی کشور موفق عمل کرده‌اند و نه در مورد دیپلماسی آب و گرفتن حق آبه ایران از کشور همسایه. هنوز هم به نظر می‌رسد بحران آبی از سوی مسوولان چندان جدی به نظر نمی‌آید در حالی که شرایط کنونی نشان‌دهنده بروز بحران‌های عمیق‌تر بعدی است.
او می‌افزاید: براساس گزارش موسسه منابع جهان، ایران در کنار قطر، اسراییل و لبنان در صدر کشورهایی است که با یک «بحران فوق‌العاده» در زمینه آب دست به گریبان است و در لبه «روز آخر» قرار گرفته، یعنی در شرایطی قرار دارند که هر لحظه منابع آبی در آن ممکن است به پایان برسد. ایران در این لیست مقام چهارم را به خود اختصاص داده است.
گزارش‌ها چه می‌گویند؟
به استناد گزارش‌های رسانه‌ای، آب‌های زیرزمینی عامل اصلی برداشت گندم در عراق است و این کشور یکی از در معرض خطرترین کشورهای متاثر از تغییرات آب و هوایی و خشکسالی در جهان محسوب می‌شود. از آنجا که تغییرات آب و هوایی بر میزان بارندگی کم این کشورها تأثیر می‌گذارد و تابستان‌های بسیار گرم رودخانه‌ها و دریاچه‌های بیشتری را خشک می‌کند، به همین دلیل آب‌های زیرزمینی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند.
همچنین در گزارش این رسانه‌ها آمده است که عربستان سعودی نیز از دیگر کشورهای این منطقه است که به دلیل قرارگیری در منطقه گرم و خشک و نیاز به آب، دست به دامان آب‌های زیرزمینی شده و با برداشت بسیار زیاد از آب‌های عمیق مشکلات تشدید شده است. کارشناسان می‌گویند، آب مانند نفت در زمین، یک منبع یک‌بار مصرف است. این منابع آب زیرزمینی در اعماق زیاد یافت می‌شوند و به سختی یا اصلاً قابل تجدید نیستند اما در دهه‌های اخیر، این سفره‌ها به‌طور فزاینده‌ای مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند. از این رو باید گفت ایران در منطقه خاورمیانه قرار گرفته و این بحران خواه ناخواه تاثیرات خود را بر کشور نیز خواهد داشت.
چشمه علی هم خشک شد حالا دیگر مساله به قدری بغرنج شده که چشمه علی در منطقه شهرری تهران هم خشک شده است. چشمه‌ای که سال‌های سال است آب در آن می‌جوشد و حالا دیگر زمین ترک خورده‌اش نشان از روزهای بی‌آبی پیش رو دارد.
این در حالی است که معاون پدافند غیرعامل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران از پیگیری دلایل خشک شدن چشمه علی شهر ری و راهکارهای احیای آن در این سازمان خبر می‌دهد و می‌گوید: با توجه به دستور دادستان عمومی و انقلاب شهرری مبنی بر بررسی علل خشک شدن چشمه علی و همچنین ارجاع موضوع از سوی شهردار تهران، جلسه‌ای برای بررسی موضوع با محوریت معاونت پدافند غیرعامل سازمان برگزار شد. در این جلسه نمایندگان ادارات و سازمان‌های دخیل در موضوع شامل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای و حفاظت محیط زیست به بیان نظرات و مشکلات ناشی از موضوع و همچنین دلایل احتمالی بروز این مشکل با توجه به ابعاد مختلف موضوع پرداختند.
او با بیان اینکه اهمیت این چشمه به عنوان نخستین اثر ثبت شده طبیعی شهرری و سومین اثر طبیعی ثبت شده استان تهران مورد تاکید قرار دارد، گفت: موضوعاتی نظیر احداث خط ۶ مترو، چاه‌های برداشت آب، گودبرداری‌های صورت گرفته ناشی از ساخت و ساز و همچنین اجرای سیستم الگوی شهری به عنوان موضوعات قابل تامل در این جلسه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
مرجع : روزنامه تعادل
پربينندهترين مطالب و خبرها
