کاروانسرای صفوی دوکوهک فارس در حال تخریب

کاروانسرای دو کوهک براساس پژوهش‌های میدانی انجام شده توسط کارشناسان و باستان‌شناسان کشور در ردیف کاروانسراهای برون شهری ساخته شده در دوران صفوی قرار دارد که به سبک دو ایوانی ساخته شده و از لحاظ ویژگی معماری، خصوصیات تزیینی، مصالح و ابعاد، از کاروانسراهای ارزشمند کشور است که همچنان به دلیل بی‌توجهی به وضعیت این اثر در حال تخریب و آسیب است.

بنای این کاروانسرا مانند بسیاری دیگر از کاروانسراهای میان راهی عصر صفوی برای ایجاد امنیت بالا، تنها دارای یک در ورودی در ضلع جنوب کاروانسرا است. همچنین در قسمت جنوب غربی و در مجاور درب ورودی، اتاق‌ها و حجره‌های ۴۰۰ساله این بنا رخ نمایی می‌کنند.کاروانسرای دو کوهک برغم برخورداری از تزئینات و گچبری‌های ارزشمند تاریخی هنوز به شکل دقیق مورد بررسی و شناسایی قرار نگرفته است.

قرار گرفتن این کاروانسرا در حاشیه جاده شیراز-سپیدان و در منطقه دو کوهک نقش مهمی در تشدید تخریب‌های اثر داشته است. شاید اگر این کاروانسرا در محیطی بیابانی و به دور از ترددهای جاده‌ای بود وضعیت بهتری نسبت به شرایط کنونی داشت.

اداره میراث فرهنگی استان فارس و معاون میراث فرهنگی این استان سال‌های قبل اعلام کرده بودند که با تخریب این کاروانسرا مخالف هستند اما هیچ اقدامی برای رسیدگی به وضعیت این بنا صورت نگرفته است.

کاروانسرایی که زمانی مامن مسافران و بازرگانان در کاروان‌های مسیر بود، حالا پاتوقی برای افراد بی‌خانمان و بعضا مصرف کنندگان مواد مخدر شده است. علاوه بر آن بخشی از سنگ‌های کاروانسرا برای مصارف ساختمانی مردم از بنا جدا شده و عرصه وسیعی از آن نیز تبدیل به محل دپوی زباله شده است.

سیامک بصیری (کارشناس میراث فرهنگی و عضو شورای فنی استان فارس) با اشاره به وضعیت نامناسب و وخیم کاروانسرای صفوی دوکوهک فارس به ایلنا گفت: کاروانسرای دوکوهک فارس موقوفه میر معین الدین ریاسی است که سه کاروانسرای دیگر را نیز وقف کرده است.

او با اعلام اینکه نزدیک به ۱۵ سال است که یکی از ورثه کاروانسرای صفوی اصفهان با مراجعات مکرر به اداره میراث فرهنگی فارس درخواست مرمت و بهره‌برداری از این کاروانسرا را پیگیری کرده اما تاکنون پیگیری‌های او بی‌نتیجه مانده است، افزود: از آنجا که کاروانسرای دوکوهک فارس از آثار تاریخی و ثبت ملی شده زیرمجموعه سازمان اوقاف است نمی‌توان این اثر تاریخی را به اشخاص حقیقی واگذار کرد.

او درباره شرایط کاروانسرای دوکوهک گفت: ۷۰ درصد این اثر در حال تخریب است و علاوه بر آن حریم این اثر نقض و تداوم بی‌توجهی به آن و رها شدگی کاروانسرای تاریخی، شرایط بسیار بدی برای این اثر ثبت ملی شده کشور ایجاد کرده است. بصیری تاکید کرد: معمولا بناهایی که نیازمند اقدام اضطراری حفاظتی و مرمتی هستند باید توسط وزارت میراث فرهنگی و دستگاه‌های مسئول مرمت اضطراری شوند.

عضو شورای فنی استان فارس درباره امکان واگذاری این بنای تاریخی ثبت ملی شده کشور توسط صندوق احیا و بهره‌برداری اماکن تاریخی و فرهنگی کشور تاکید کرد: صندوق احیاء براساس قانون، معمولا برای واگذاری بناهای در اختیار دولت ورود می‌کند. البته چندین بار این کاروانسرا در فهرست واگذاری صندوق احیاء قرار گرفته بود که به دلیل موقوفه بودن و داشتن ورثه امکان واگذاری آن محال بود.

این کارشناس میراث فرهنگی درباره آسیب‌های وارد شده به کاروانسرای تاریخی دو کوهک فارس تاکید کرد: آسیب‌های وارد شده به دلیل مسائل طبیعی و فیزیکی هستند که به دلیل بی‌توجهی و رهاشدن اثر و همچنین قدمت و فرسودگی تشدید شده‌اند.

به گفته این عضو شورای فنی استان فارس، آسیب‌های وارد شده به این بنای تاریخی به دلیل قدمت بالای مصالح و تکنیک اجرا و تخریب به دلیل شرایط طبیعی و فیزیکی، همچنین به دلیل رها شدن و ورود آسان به آن تشدید شده است.او افزود: موارد مطرح شده موجب شد که فرصت بهره‌برداری از بنای زیبای کاروانسرای صفوی دو کوهک در پرتردد‌ترین نقطه شهر شیراز از دست برود.