گروه بین الملل: با نزدیک شدن پایان سال ۲۰۲۴، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، نشست مطبوعاتی سنتی آخر سال خود را با عنوان «دستاوردهای سال با ولادیمیر پوتین» در مسکو برگزار کرد.
با این حال پوتین چند رویداد مهم را از گزارش دستاوردهای خود در سال جاری حذف کرد.
در اینجا به پنج رویداد کلیدی نگاه میکنیم که در سال جاری بر شرایط مورد نظر ولادیمیر پوتین اثر گذاشتند.
در نشست رسانهای روز ۱۹ دسامبر که از هر جهت به دقت از پیش طراحی شده بود، رئیسجمهور روسیه در مورد طیف وسیعی از مسایل مانند شرایط اقتصاد داخلی، کاهش نرخ زاد و ولد، انتخاب دونالد ترامپ و جنگ اسرائیل و غزه با مردم روسیه صحبت کرد.
اما بخش عمده این نشست چهار ساعت و نیمه به صحبت در مورد ادامه تهاجم کشورش به اوکراین اختصاص یافت. در حالی که این جنگ به سرعت به سومین سالگرد آغاز خود نزدیک میشود، او سعی کرد چنین القا کند که تحولات ۱۲ ماه گذشته چیزی از موفقیت کامل کم نداشته است.
وی اعلام کرد که ارتش روسیه «هر روز مناطقی را تصرف ... و باز میگرداند» و در حال پیشروی در خط مقدم جبهه است.
او نیروهای خود را «قهرمانانی» توصیف کرد که از حق حاکمیت روسیه محافظت کردهاند.
اگرچه او هرگونه آتشبس را رد کرد، اما گفت که برای پایان دادن به جنگ «آماده مصالحه» است اما توضیح نداد که این مصالحه بر سر چه چیزهایی میتواند باشد.
وی گفت کرملین آماده مذاکره بدون قید و شرط با کییف است، اما ادعای خود در مورد عدم مشروعیت زلنسکی را تکرار کرد که ظاهرا باید بخشی از این روند باشد.
اما ولادیمیر پوتین کدام پنج رویداد کلیدی سال گذشته را نادیده گرفت و درباره آنها صحبت نکرد. این رویدادها چه تاثیری بر روسیه داشتهاند؟
مرگ الکسی ناوالنی
در ۱۶ فوریه ۲۰۲۴، الکسی ناوالنی، سرشناسترین رهبر مخالفان دولت روسیه، در مجموعه تنبیهی شماره سه واقع در روستای خارپ در شمال روسیه درگذشت.
اگرچه همکاران وی به بررسی شرایط مرگ او ادامه میدهند، اما کمتر کسی در روسیه شک دارد که رهبر مخالفان که قبلا هم از تلاش دولت برای قتل او با ماده سمی نوویچوک جان سالم به در برده بود، به دستور ولادیمیر پوتین به قتل رسیده است.در آن زمان مسکو و دولتهای اروپایی در حال مذاکره برای مبادله زندانیان مهم بودند که در نهایت در اول اوت انجام شد.
پس از آغاز تهاجم همه جانبه روسیه به اوکراین، حکومت روسیه دستگیری شهروندان خود به دلیل هر گونه اظهار نظر مخالف جنگ را آغاز کرد.
صدای ناوالنی که مرتبا علیه جنگ صحبت میکرد، حتی از داخل زندان هم شنیده میشد.مرگ او روزی سیاه برای دهها هزار نفر در سراسر روسیه بود.
نزدیک به دومین سالگرد جنگ، رئیس جمهور روسیه که بسیاری او را مسئول کشتهشدن هزاران سرباز روسی میدانند، ظاهرا نتیجه گرفت که ممکن است حریف سیاسی اصلی او هنوز هم باعث شرمساری او شود و در نتیجه، او را حذف کرد.
حمله به تالار کروکوس سیتی
در حالیکه توجه مقامات روسیه کلا به جنگ اوکراین، فراخوانی نفرات بیشتر برای ارتش و ساخت انواع جدید سلاح معطوف شده بود، ظاهرا آنها از رشد احساسات اسلامگرای رادیکال، چه در کشورهای آسیای مرکزی و چه در جمهوریهای روسیه در قفقاز شمالی، غافل ماندند.در اکتبر سال ۲۰۲۳، فرودگاه ماخاچکالا در روسیه با هجوم عدهای که شعارهای یهودستیزانه سر میدادند به سمت یک هواپیما از مبدا تلآویو غافلگیر شد و در ۲۲ مارس ۲۰۲۴، یکی از بدترین حملات تروریستی در تاریخ روسیه در منطقه مسکو رخ داد.
در نتیجه حمله تروریستهای اسلامگرا به تالار کنسرت کروکوس سیتی هال ۱۴۵ نفر کشته و ۵۵۱ نفر زخمی شدند. این یکی از مرگبارترین حملات پس از فاجعه محاصره مدرسه بسلان بود که ۲۰ سال قبل از این حمله رخ داد.
گروه «ولایت خراسان»، با نام کامل حکومت اسلامی عراق و شام - ولایت خراسان، شاخه محلی داعش در افغانستان و پاکستان مسئولیت این حادثه را بر عهده گرفت، اما دستگاه تبلیغات روسیه و بعدا خود ولادیمیر پوتین با عجله سعی کردند اوکراین را مقصر این فاجعه قلمداد کنند.آنها مدعی شدند که مهاجمان پس از این عملیات قصد داشتند به اوکراین فرار کنند زیرا، به گفته مقامات روسی، ظاهرا «یک دریچه فرار برای آنها در مرز» ایجاد شده بود.
البته تا پایان سال حتی یک مدرک برای اثبات این موضوع ارائه نشد و ارتباط سرویسهای امنیتی اوکراین با این حمله به هیچ وجه ثابت نشد.
مهاجمان به احتمال زیاد سعی داشتند به بلاروس بروند و از آنجا به خارج پرواز کنند - اما مقامات روسیه مرتبا اوکراین را مسئول همه مشکلات میدانند.این فاجعه در نشست پایان سال پوتین ذکر نشد.
سوریه؛ سیلی به صورت روسیه
رژیم بشار اسد به مدت بیش از ۹ سال زیر سایه سرنیزههای ارتش روسیه در سوریه دوام آورد.واحدهای نظامی روسی در اواخر سال ۲۰۱۵ در سوریه ظاهر شدند و ماندن اسد در قدرت و همچنین پیروزی بر گروه دولت اسلامی - که در روسیه گروه ممنوعه اعلام شده بود - برای سالها در تبلیغات دولت پوتین به عنوان یکی از اصلیترین پیروزیهای او در سیاست خارجی قلمداد میشد.
با این حال در شرایطی که جنگ در اوکراین تمام منابع نظامی روسیه را میبلعید، مسکو فرصتی برای سوریه یا بشار اسد نداشت.
در نتیجه گروه هیئت تحریر شام توانست ظرف ۱۰ روز رژیم اسد را سرنگون کند و او مجبور شد با عجله به روسیه پناهند شود، یعنی جایی که مثلا ویکتور یانوکوویچ، رئیس جمهوری فراری اوکراین نیز به آنجا پناهنده شده است.
برای کرملین سقوط رژیم اسد خبر بدی بوده است. خبر بدتر از دست دادن احتمالی پایگاههای نظامی روسیه در شهرهای لاذقیه و طرطوس سوریه است. با این تحول، به احتمال زیاد روسیه باید تمام برنامههای خود برای آفریقا را محدود کند و دیگر بازیگر مهمی در خاورمیانه هم نخواهد بود.ولادیمیر پوتین سالهاست که استدلال میکند که جایگاه یک «ابرقدرت» را به روسیه بازمیگرداند، اما جنگ خونینی که او آغاز کرده است حداکثر ممکن است روسیه را به یک بازیگر منطقهای تبدیل کند که حتی اکثر همسایگانش هم ترجیح میدهند ارتباط چندانی با آن نداشته باشند.
با این وجود، او از سخنرانی خود خطاب به ملت استفاده کرد تا نقطه نظرات خود را در این مورد را بیان کند که در واقع روسیه در سوریه شکست نخورده است.
به گفته پوتین، روسیه به اهداف خود در سوریه دست یافت و مانع از ایجاد خلافت اسلامی توسط گروه داعش شد، هرچند او اعتراف کرد که وضعیت «بغرنج» است.
او گفت که هنوز با رهبر برکنار شده سوریه که در اوایل ماه جاری و نزدیک شدن نیروهای مخالف به دمشق به مسکو گریخت، ملاقات نکرده است، اما قصد دارد به زودی چنین کند.
وی افزود که روسیه در حال مذاکره با حاکمان جدید سوریه برای حفظ دو پایگاه نظامی مهم و استراتژیک خود در سواحل مدیترانه است و البته آنها را برای اهداف بشردوستانه در نظر خواهد گرفت.
کوتاه آمدن از گزینه هستهای با «ابر جنگافزار» اورشنیک
نزدیک به پایان سال ۲۰۲۴ که نیروهای مسلح اوکراین و متحدان آنها تقریباً هر روز از «خطوط قرمز» اعلام شده توسط روسیه برای توسل به تسلیحات اتمی عبور میکردند، کرملین سرانجام چیز دیگری غیر از بمب اتمی پیدا کرد تا دشمنان اطراف خود را با آن تهدید کند و این «ابر جنگافزار» جدید روسی، موشک اورشنیک بوده است.
تاکنون تنها زمانی که اورشنیک مورد استفاده قرار گرفته نیمه دوم نوامبر علیه شهر دنپر اوکراین بوده است.
روسیه ادعا کرده که این اقدام در واکنش به استفاده اوکراین از موشکهای دوربرد ساخت غرب علیه اهدافی در خاک روسیه انجام شده است.
از آن زمان، ولادیمیر پوتین و دستگاه تبلیغات دولت روسیه به ستایش موشک اورشنیک پرداختهاند.اعتماد پوتین به این سازواره تسلیحاتی به حدی است که در کنفرانس مطبوعاتی تلویزیونی خود یک «دوئل» برای نشان دادن قابلیت نظامی دو طرف را پیشنهاد کرد.او گفت روسیه یک موشک اورشنیک را به سمت اوکراین شلیک میکند و پدافند هوایی اوکراین - با استفاده از سیستم های تامین شده توسط ایالات متحده - باید سعی کند آن را سرنگون کند.از زمان اولین شلیک اورشینک، پوتین حتی در یک سخنرانی یا کنفرانس مطبوعاتی از اشاره به آن خودداری نکرده است و نمایندگان دومای دولتی با پوشیدن تی شرتهایی با نوشتههایی درباره این موشک در جلسات پارلمان شرکت کردهاند.
این رویکرد را میتوان به منزله تنزل قابل ملاحظهای در درجه رویارویی مورد نظر مسکو دانست. حالا حداقل کرملین دشمنان خود را با چیزی غیر از بمب هستهای تهدید می کند.
البته زمانی که در نهایت ترس همه از اورشنیک بریزد و آن را به تمسخر بگیرند، باید انتظار داشت که کرملین دوباره لفاظیهای هستهای را از سربگیرد زیرا ظاهرا استفاده از تهدید از عادات ولادیمیر پوتین است.
دوستی با کیم جونگ اون
در اواخر سال ۲۰۲۳، کرملین با کره شمالی، کشوری که روسیه همراه با سایر اعضای دایم شورای امنیت تحریمهای سازمان ملل را علیه آن اعمال کرده بود، وارد همکاری نظامی شد.
در ابتدا، ارتش روسیه کمبود گلولههای توپخانه و موشکهای بالستیک مورد نیاز خود در جنگ اوکراین را از کره شمالی دریافت میکرد و در مقابل، برای مقابله با تحریم بینالمللی کره شمالی، به آن کشور نفت تحویل میداد.در سال ۲۰۲۴ پوتین با کیم جونگ اون رهبر کره شمالی در پیونگیانگ، پایتخت آن کشور دیدار کرد.آخرین باری که او با رهبر یکی از مستبدترین دیکتاتوریهای جهان ملاقات کرد، در سال ۲۰۰۰ بود.در آن زمان، رهبری کره شمالی را کیم جونگ ایل، پدر کیم جونگ اون، در دست داشت. در طول تمامی این مدت تنها یک نفر در روسیه در قدرت بوده است.
در دیدار اخیر، دو رهبر – به گفته رسانههای غربی – منزوی جهان، آنها توافقنامهای را درباره «مشارکت راهبردی همه جانبه» امضا کردند.
در این توافقنامه از جمله کمک نظامی «در صورتی که یکی از طرفین خود را در وضعیت جنگی بیابد» پیش بینی شده است. در پاییز امسال، نفرات ارتش کره شمالی در خط مقدم جبهه جنگ اوکراین ظاهر شدند.ناتو تعداد نفرات اعزامی کره شمالی به جنگ را حدود ۱۲۰۰۰ نفر تخمین زده و مقامات اوکراین نیز ارزیابی مشابهی را مطرح کردهاند.در ابتدا هم مسکو و هم پیونگ یانگ مشارکت ارتش کره شمالی در جنگ اوکراین را با جمله معمول «آنها آنجا نیستند» تکذیب کردند.در پایان ماه اکتبر پوتین با اشاره به اینکه روسیه نه تنها مهمات، بلکه نیروی انسانی نیز از کره شمالی دریافت می کند، به توافقنامه منعقد شده در مورد «مشارکت استراتژیک» اشاره کرد و گفت: «اینکه این توافق را چگونه اجرا کنیم به خودمان مربوط است.»
حضور سربازان کره شمالی به صورت تلاشهایی برای بازپسگیری مناطقی از کورسک که اوکراین در ماه اوت اشغال کرده بود ظاهر شد.
تا ماه دسامبر، گزارش شد که صدها نفر از نظامیان کره شمالی کشته یا زخمی شدهاند.برای این قربانیان، جنگ اوکراین موضوعی است که احتمالا تا همین اواخر از آن حتی اطلاعی هم نداشتند – روزنامههای کره شمالی در مورد این جنگ تقریبا چیزی ننوشته بودند.ناتو گفته است که مشارکت کره شمالی در جنگ اوکراین تشدید درگیری است و روسیه مستقیما طرف ثالث را در این درگیری مسلحانه دخالت داده است.