راهی که ژاپن رفت

گروه اقتصادی: سفر آبه شینزو به تهران همانطور که می‌شد پیش‌بینی کرد تبدیل به یکی از پر بحث‌ترین خبرهای این چند روز اخیر شد.

سفری بی سابقه در چهل سال اخیر و از آن مهم‌تر میانجی‌گری او در روابط پر تنش جمهوری اسلامی و ایالات متحده توجه رسانه‌های داخلی و بین‌المللی را به این سفر معطوف کرده بود. در روزهای گذشته تحلیل‌های گوناگونی در ارتباط با سفر آبه به تهران منتشر شده است که اغلب آنان نیز رویکردی سیاسی داشته و سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران را به‌عنوان مسئله‌ای در حوزه دیپلماتیک و روابط بین‌الملل مورد بحث و بررسی قرار دادند اما به نظر می‌آید می‌توان به بهانه این سفر با رویکردی اقتصادی نیز به ژاپن نگریست و از آن درس‌هایی را برای اقتصاد آشفته و بیمار ایران هم گرفت.

واقعیت آن است که ژاپنی‌ها دهه‌ها است که تکلیف خود را روشن کرده‌اند و با رویکرد "اول اقتصاد" تمامی برنامه‌های خود در حوزه‌های دیپلماتیک و نظامی را سامان داده‌اند. این رویکرد سبب آن شده که امروزه ژاپنِ ویران شده از حمله اتمی به یکی از مهم‌ترین کشورهای صنعتی جهان تبدیل شود که به واسطه همین توانمندی اقتصادی در مسائل مهم حوزه دیپلماسی نیز نقش‌آفرینی می‌کند. ژاپنی‌ها در همه این سال‌ها بر این مبنا حرکت کرده‌اند که راه قرار گرفتن کشورشان در جایگاه مطلوب، ارتقا کیفیت حکمرانی و توجه جدی به مسائل اقتصادی است.

می‌توان این‌طور گفت که مسیر ژاپن دقیقا در نقطه مقابل راهی بود که کشوری همچون شوروی سابق می‌رفت. سرنوشت ژاپن و آنچه امروز از این کشور می‌بینیم حاصل الویت دادن به اقتصاد است و همه مسائل حتی رابطه گرم با ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم و حمله اتمی به هیروشیما و ناکازاکی را ذیل اهمیت بهبود شرایط اقتصادی باید دید و از آن سو فروپاشی شوروی نیز نتیجه بی اهمیت انگاشتن اقتصاد و توجه بیش از حد متعارف به نظامی‌گری و ایدئولوژی بوده است.

سفر شینزو آبه به ایران و نتایج آن را می‌توانیم از زوایای مختلف مرتبط با حوزه دیپلماسی مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم اما به نظر می‌آید بهتر آن است که از امروز گذر کرده و با دقتی دو چندان به راهی که ژاپن رفت چنان الگویی را مورد توجه قرار دهیم. توجه به مفهوم بنیادین توسعه، اهمیت فراوان قائل شدن به موضوع آموزش صحیح کودکان و تربیت نسلی برای فردا، عبور از چارچوب‌های ایدئولوژیک و جایگزین کردن منافع ملی در سیاست خارجی، پذیرش نظم حاکم بر نظام بین‌الملل و حرکت بر اساس قاعده بازی در اقتصاد جهانی، پذیرفتن چارچوب‌های علم اقتصاد، رابطه با کشورهایی که آورده‌ای داشته باشند و انتخاب الگویی که الویت آن بهبود زندگی مردم و ارتقا کیفیت حکمرانی در داخل کشور است ویژگی‌های راهی است که ژاپن با سرعتی غیرقابل تصور در حال حرکت در آن است.