وطن کجاست؟

عطا افشاریان

---

گروه جامعه: رشد جمعیت کشور پایین است و از سمت دیگر سیل مهاجرت نیروی کار متخصص و نخبگان به خارج از کشور زیاد، در این میان مسئولین کشور ظاهرا پس از سالها احساس نگرانی کرده اند و در فکر راهی هستند و چاره ای برای ایران در بیست سال آینده، ایرانی که درصد بالایی از نخبگان آن رفته اند و جمعیت جوان آن نیز با روحیه ای پژمرده، بدون نشاط و با بیکاری بالا به سن میانسالی و پیری خواهند رسید.

در این میان هستند عده ای که داد سخن سر مي‌دهند که آنها که وطن را دوست دارند، در ایران خواهند ماند و رفتگان را به وطن فروشی متهم مي‌سازند که همان بهتر که رفتند و چرا نماندند تا اینجا را بسازند. در این که ایران کشور عزیز ماست شکی نیست و در این که وطن و زادگاه هر انسان برایش رنگ و بویی دیگر دارد، بر هیچکسی پوشیده نیست ولی این ساختار و شکل و مرزبندیها تنها ساخته و پرداخته ذهن بشری است.

در کتب مقدس مي‌خوانیم که انسانها همه از یک جنس و یک پدر و مادر خلق شدند ولی با فاصله و گذشت زمان، جهت پیشرفت انسانها اختلافهایی در رنگ و زبان و نژاد در آنها به وجود آمد که این اختلافها مایه فخر نیست و نخواهد بود ولی ما از این اختلافها دسته بندیهای انسانی را ساختیم و زمین را که برای نوع انسان آزاد و آباد همراه با قوانین الهی ساخته شده بود، به تکه هایی تقسیم کردیم. سوال اینجاست وطن کجاست؟

سالها پیش ابراهیم گلستان در پاسخ نادر ابراهیمی در مورد وطن و حس ملی گرایانه نسبت به آن نامه ای ارسال داشت که بیان قسمتی آن در اینجا خالی از لطف نیست: "پرتغال خوردن، بیماری را شفا دادنِ، جرعه خوبی خوردن، به صفای ذهن و با صفای ذهن نماز خواندن، با كسی كه دوست می‌داری بودن، خوابیدن، خواب دیدن، دویدن به قصد ورزیدن و بهتر نفس كشیدن، حافظ و سعدی و رومی و شكسپیر را خواندن، بهار “بوتیچلی” و “عذرای صخره” لئوناردو و”تعمید” دلا فرانچسكا و” تازیانه خوران” دلافرانچسكا را و رامبراندت‌ها وسلطان محمدها و رضا عباسی‌ها و دوهررها و كاراواجوها و سزان‌ها و ماتیس‌ها و پیكاسوها را دیدن، جان فوردها و ویسكونتی‌ها و رنوارهای اصلی را تماشا كردن، و صدای ضبط شده جیلی، قمر، پاوارتی، عبدالعلی وزیری، كالاس، كابایه را شنیدن و مبهوت و بیصدا و پاك و خلص و خالص شدن درپیش كارهای موتسارت و باخ و بتهوون، دیدن غروب و برف و آسمان و طلوع و شكوفه و دریای آبی مرجانی – و هی بگویم وبنویسم هرچند شاید كه فكر كنی دارم برایت معلومات پشت هم قطار می‌كنم، تمامی اینها كجایشان به یك مكان برای درك خوشی بستگی دارند؟ اما میهن یک قطعه خاک نیست، خاک هر جا هست. میهن آن میهنی که لایق دلبستگی باشد ترکیب مي‌شود از فضای فکری یک دسته آدم شایسته. شایستگی هم از فهم مي‌آید نه از اطاعت بی گفت و گوی هر دستور، حتی اگر دستور از روی فهم و دقت و انصاف باشد. "

بلی، آنها که به دنبال تهییج ذهن مذهبی و یا ملی گرایانه ایرانیان هستند برای مهاجرت نکردن، باید بدانند که وطن ساخته پرداخته ذهن بشری است و تقسیم بندیها و مرزها دست ساخته عده ای از نسل بشر هستند که با تفرقه آنها به دنبال تکمیل لذتهای خود در این دنیا هستند. وطن همه دنیاست و همه زمین. وطن آنجاست که فارق از نیازهای پست بشری، روح تعالی و فکر و اندیشیدن داشته باشی. جایی که قانون حکمفرما باشد و پیشرفت و زندگی انسانی مهیا گردد.

مسلما ایران با تمدنی کهن باید صاحب چنین جامعه ای باشد و نباید فرار شهروندان آن وجود داشته باشد ولی اگر زمینه توسعه و پیشرفت و کار را فراهم نکردیم و خود با دست خود زمینه فرار جوانان را فراهم ساختیم، نباید باز هم از دشمن بگوييم و آنها را سبب اینهمه مهاجرت بدانیم. چرا باید آن جوانان را متهم به وطن گریزی نماییم؟ بلکه باید شرایطی ایجاد شود که نه تنها همه ایرانیان به کشور بازگردند بلکه آرزوی هر خارجی باشد که پا به این سرزمین کهن بشری نهد.

این انتظار از نظام سياسي حاكم وجود دارد که چنین ایرانی برای نسل فردا بسازند، ایرانی که زندگی در آن آرزوی بشری باشد. برای ایجاد چنین جامعه ای نیاز به ایجاد کاباره‌ها و قمار خانه‌ها نیست، بلکه اعتدال که همان اصل دین است و ایجاد جامعه ای آزاد توام با آزادگی و کرامت و رفاه اقتصادی لازمه آن است. کشورهای توسعه یافته بر روی مراکز تفریحی آن بنا نشده اند، بلکه بر روی دانشگاهها، مراکز علمی و تحقیقاتی و رفاه اقتصادی آن و آزادی اندیشه و بیان، بنیان گذاری شده اند.