ایران‌وعربستان چاره‌اي‌جز كنارآمدن باهم ندارند

عطا افشاریان

---

گروه سياسي: تاریخ بشریت پر است از حوادثی که در حال تکرارند. این تکرار ناشی از اشتباهات بشری است. بارباراتاکمن نمونه‌هایی از این اشتباهات بشری را که منجر به جنگهای خانمانسوز شده، در «تاریخ بی‌خردی» به خوبی بیان مي‌دارد.

شعله جنگ در زمین هرگز خاموش نشده است، به گونه ای که کشمکش‌هایی که در قبایل ابتدایی بشر بر سر منابع و زمین بود، در زمان‌های اخیر جای خود را به کشمکش و جنگ بر سر عقیده، ولی در واقع ثروت، داد. عده‌ای حتی اینگونه متصورند که این جنگها سبب توسعه بشر گردید و اگر نبودند جنگها، بشر هنوز هم، همان بشر بدوی بود. این عده جنگ را عامل توسعه و پیشرفت و از طرفی آن را عامل تعادل جمعیتی مي‌دانند.

در حالیکه اگر کشمکش‌ها و جنگها در کار نبود چه بسا هم افزایی جهانی برای توسعه و رفاه بشری امروز جایگاه مطلوب تری داشت، چه بسیار استعدادهایی که در این جنگها هدر مي‌روند و یا نابود مي‌شوند. این یک واقعیت است که پیشرفت صد سال اخیر حاصل تعامل و اجتماع گروه عظیمی از دانشمندان در کشورهای غربی بخصوص آمریکاست. مسلما اگر آمریکایی‌ها به تنهایی و بدون نخبگان سایر کشورها تمایل به ایجاد توسعه داشتند، در چنین سطحی موفق نبودند. راز موفقیت جامعه آمریکایی گونه‌گونی آن است. گونه‌گونی و تنوع جمعیتی که خود به خود استعدادها را شکوفا مي‌سازد.

تاریخ ایران نیز از جنگ‌های متعدد حکایت مي‌کند، که پوچ‌ترین آنها، جنگهای ایران و عثمانی است. دو کشوری که ریشه های فرهنگی و دینی یکسان داشتند ولی به واسطه عدم وجود زبان مذاکره در میان آنها و اختلاف های سطحی و تا حدی قدرت طلبی، به جان یکدیگر افتادند و جنگیدند تا هر دو به نابودی رسیدند. نابودی که عزت و عظمت و نابودی علمی و فرهنگی این منطقه کهن باستانی را دربرداشت. اگر تدبیر و اندیشه دو دربار سبب دوستی این دو ملت، مانند دوستی کنونی ایران و ترکیه، شده بود چه بسا تاریخ به گونه ای دیگر ورق مي‌خورد و امروز شاهد جنگ، تفرقه و فقر در منطقه خاورمیانه نبودیم.

ایران و عربستان در حال حاضر، دو کشور استراتژیک در معادلات منطقه ای هستند، منطقه ای که چند زمانی پیش از اهمیت استراتژیک نفت و گاز برخوردار بود ولی با اکتشاف سنگ نفت و تکنولوژی استخراج آن به زودی موقعیت خود را از دست خواهد داد. در کشورهای همسایه رقابتی شدید میان این دو کشور و تا حدی ترکیه در میان است. کشور عربستان البته از نظر فرهنگی و ساختاری شباهتی با کشورهایی چون ایران، عراق، ترکیه و حتی افغانستان ندارد.

شباهت‌های ملی و فرهنگی عمیق ملتهای ایران، افغانستان، پاکستان، تاجیکستان، آذربایجان، ترکمنستان، ارمنستان، گرجستان، عراق و ترکیه این امکان را فراهم مي‌سازد که این کشورها اقدام به ایجاد اتحادیه قدرتمند اقتصادی و سیاسی نمایند. فرصتی که به راحتی تا اینجا غیر قابل استفاده مانده است. ولی با این وجود، تعامل ایران و عربستان نیز مي‌تواند در امنیت منطقه نقش مهمی ایفا کند.

واقعیت آن است که بدلیل سابقه چند صد ساله حکومت عباسیان و بنی امیه بر منطقه خاورمیانه، بسیاری از این کشورها متاثر از فرهنگ قبیله گری و حتی رسم و رسوم قبایل عرب شده اند. بعنوان نمونه نوع نگاه به زنان و دختران، نه متاثر از دین اسلام که متاثر از آداب و رسوم قبایل عربستانی و حاکمیت آنها در این کشورها ست.

نمونه آن کشورهایی در منطقه است که بدلیل عدم وجود سیستم آموزشی مدون و صحیح، سلفی‌های طرفدار عربستان توانسته‌اند به راحتی بر این کشورها حکمرانی نمایند و مغز بسیاری از جوانان را شستشو دهند. همین عامل سبب مي‌گردد علی رغم نزدیکی فرهنگی بسیار این کشورها (مثلا افغانستان و پاكستان) با ایران و حتی ایرانی بودن آنها، با عربستان رابطه مانوس تری داشته باشند. آنچه اکنون در عراق و سوريه اتفاق مي‌افتد موضوع تازه ای نیست. کشتن و سربريدن، برده گرفتن و خرید و فروش زنان و دختران به عنوان کنیز پیش از این نیز در تاریخ و توسط تبار همين متوحشان اتفاق افتاده است اما تازگي داشتن و غيرقابل باور بودنش براي نسل هاي امروز، بيگانگي و بي اطلاعي اين نسل‌ها با تاريخ است و بس!

در این برهه تاریخی و با توجه به نقش ملی و فرهنگی ایران در کشورهای همسایه و تاریخ کهن و یکسان این کشورها با ایران و از طرفی نفوذ مذهبی عربستان در این کشورها، لازم است رقابتی که بازنده آن مردم منطقه هستند، به روابط حسنه تبدیل گردد و ایران و عربستان با در پی گیری شیوه تعاملی تا جای امکان، با مذاکره مشکلات یکدیگر را برطرف نمایند. البته جای شکی نیست که عمر رژیم‌های استبدادی به سر آمده است و دیر یا زود آنها به تاريخ خواهند پيوست، ولی تا آن رمان این نیاز وجود دارد که رقابت و جنگ جای خود را به دوستی دهد تا ملتهای مسلمان بیش از این در جنگ به سر نبرند.

مسلما در شرایط صلح، توسعه و رفاه و سیستم آموزشی غنی تر خواهد بود و در چنین شرایطی بکارگیری مغز جوانان و شستشوی مغزی آنها کار سختی خواهد بود، چرا که هر چه آموزش عالی در کشوری توسعه یابد از میزان جنگ طلبی و ایجاد گروه هايی همچون داعش با اين افکار پوسیده و عقب‌مانده، جلوگیری بعمل خواهد آمد.