تأثیرات توافق‌تهران-ریاض در مناقشات‌منطقه

نه فقط از آن جهت که چنین دیداری زمینه را برای آب ‌کردن یخ‌های روابط دو کشور فراهم می‌کند، بلکه از آن روی که ایران و عربستان دو بازیگر مهم منطقه خاورمیانه هستند که توان تأثیرگذاری بر مسیر تحولات منطقه‌ای دارند. در چند سال گذشته منطقه پیرامونی ما با مناقشات مختلفی روبه‌رو‌ شد و دامنه تنش‌ها به نقطه‌ای رسید که امنیت و موجودیت برخی کشورها را نیز به‌خطر انداخت. این شرایط تهدید کننده به مرزهای کشورهایی مثل عربستان سعودی، کویت و بحرین و... رسید. این کشورها ناگهان و بر خلاف انتظارشان با تهدیدات علنی داعش هم روبه‌رو شدند و بدین ترتیب متغیر‌های جدیدی در تحولات منطقه پدیدار شد که فراسوی مرزهای سوریه و عراق را تحت تأثیر قرار داد.

به نظر می‌رسد در پی بروز این تهدیدها کشورهای منطقه به سمت نوعی واقع‌بینی حرکت می‌کنند که براساس آن بتوان دریچه‌ای به سوی یافتن راهکارهای جدید برای تنظیم روابط بین دولت‌ها با یکدیگر یافت تا در نتیجه آن آرامش و امنیت برای منطقه فراهم آید. دیدار وزیر خارجه ایران با همتای عربستانی خود در نیویورک و تمهیداتی که پیش از این دیدار اندیشیده شده، چشم انداز روشن تری از روابط دو جانبه و چند جانبه را می‌تواند به همراه داشته باشد. بدون شک این دیدارها براساس راهبرد تازه این دولت‌ها طراحی شده است. این دیدارها مبتنی بر اصل اعتماد‌سازی میان ملت‌ها و دولت‌ها است اصلی‌که رویکرد تدبیر و امید به حساب می‌آید و پژواک آن در میان دولت‌های منطقه شنیده می‌شود و باید آن را به فال نیک گرفت. کما اینکه آنچه در یمن در حال وقوع است نتیجه اتخاذ دیدگاه‌های واقع‌بینانه در بین دولت‌های همسایه و منطقه است.

در همین راستا باید در انتظار گشایش دیگری در لبنان نیز بود. همچنان که می‌توان انتظار داشت فهم واقع‌بینانه‌تری نسبت به شرایط سوریه شکل بگیرد و راه حل‌های واقع بینانه و منبعث از واقعیت‌های منطقه برای مبارزه با افراط گرایی و خشونت در این نقطه پیدا شود. با نزدیک‌تر شدن تهران و ریاض به یکدیگر و اتخاذ تدابیر اعتماد ساز و ایجاد گشایش در مسائل منطقه‌ای و کشورهای بحران زده مانند عراق، سوریه، یمن، لبنان و بحرین می‌توان انتظار داشت تأثیرات مثبت این دیپلماسی از مرزهای منطقه هم فراتر رفته و به کشورهای اسلامی در آفریقا و شرق آسیا نیز برسد. لاجرم مردم افغانستان، پاکستان و اندونزی به همان میزان نزدیکی ایران و عربستان را به دیده مثبت می‌نگرند که مردم شمال آفریقا از مصر گرفته تا مغرب و موریتانی تا شرق و غرب آفریقا.

چنانچه در دیدارهای مقامات دو کشور سنگ بنای صحیحی برای آینده گذاشته شود و هدف از آن کمک به استقرار امنیت و همکاری‌های منطقه‌ای باشد، آینده بهتری در انتظار منطقه و روابط دو جانبه خواهد بود. طبیعتاً رسیدن به چنین مرحله‌ای نیازمند تأکید بر مشترکات بین تهران- ریاض، کاهش تنش‌های رسانه‌ای و سیاسی و اتخاذ تدابیر اعتماد ساز در تنظیم روابط دو کشور و اثرگذاری بر سایر کشورها بر مبنای حفظ حاکمیت دولت‌ها و تکیه بر روش‌های مسالمت‌آمیز در انتقال و جابه‌جایی قدرت است.