وقتي در كشوري باشگاه و حزب سیاسی نباشد

دکتر حسن دادخواه

---

گروه مقالات: "باشگاه"، به مکان و محلی گفته می شود که در آن، امکانات و ابزار و وسایل لازم و همگون برای انجام فعالیت ویژه ای فراهم باشد و دوستداران آن فعالیت خاص، بتوانند در آن محل و مکان، از آن تمهیدات بهره ببرند. مانند باشگاه های ورزشی، هنری، فرهنگی و حتی علمی و پژوهشی و مذهبی که در سطح شهرها وجود دارد و مراجعه کنندگان و اعضای این باشگاه ها از امکانات موجود در آن، در راستای انجام فعالیت خاص و مورد علاقه خویش و گذران اوقات فراغت بهره می برند.این اماکن، چه بسا با نام هایی چون فرهنگسرا، خانه (خانه موسیقی، خانه ریاضی) و مانند آن نامگذاری شده باشند.

وجود این باشگاه ها، در جوامع امروزی برای مردم این امکان را فراهم می سازد که بنا به میل و علاقه خویش، در اوقات فراغت و به دور از تکلفات رسمی با دوستان خود گردهم آیند و از آموزش های مفید در حوزه مورد نظر، بهره مند بشوند. ناگفته نماند که در این باشگاه ها، البته به رغم وجود فضای نسبتا آزاد و فراخ بودن دایره اختیار اعضا و مراجعان؛ نوعی نظم و انضباط حاکم است که سازو کار حضور در آن باشگاه را معین و تعریف کرده است.

از جمله فعالیت های آزاد شهروندان، فعالیت سیاسی است. بالاخره در میان انبوه جمعیت یک شهر، دسته ای از مردم نیز علاقه مند هستند تا در امور و زمینه های وابسته و نزدیک به "سیاست" و آنچه که به مدیریت کلان کشورشان مربوط می گردد؛ فعالیت کنند و استعداد خویش را در راستای پیشبرد و بهبود مسائل و شرایط این حوزه؛ بکار گیرند.

این دسته از مردم علامند هستند تا به شکل های 1- آماتور یا2- حرفه ای به مسایل سیاسی جامعه خود بپردازند. در بخش فعالیت غیر رسمی و آماتوری، دسته ای از مردم، در کنار شغل خود، در ساعت های آزاد، وقت خویش را به حضور در نشست های سیاسی و انجام تبلیغات در فصول انتخابات، می گذرانند و اینگونه دغدغه خود را برآورده می کنند.در بخش فعالیت حرفه ای، دسته ای دیگر از مردم، علاقه مند هستند تا در زمینه های سیاسی نقش پررنگ تری داشته باشند تا بتوانند در این باره، نظریه پردازی کنند یا نقش سازنده در فرایند اتخاذ سیاست های کلان جامعه بر عهده گیرند.

در جهان امروز و در جوامع پیشرفته و توسعه یافته، برای برآورده شدن میل و پرورش استعداد و بهره جویی جامعه از استعداد سیاسی و مدیریتی این افراد و شهروندان، راه اندازی "احزاب سیاسی" پیش بینی شده است. این احزاب، با داشتن مکان و محل مناسب و داشتن رسانه و با تشکیل نشست ها و تجمعات و انتشار کتاب و.... دوستداران امر سیاست ورزی را آموزش می دهند و در سطوح مختلف دسته بندی می کنند تا در زمان لازم از خدمات ایشان در اداره امور جامعه استفاده کنند.

در چنین جوامع، شهروندان علاقه مند به مسائل سیاسی، پس از آزموده و آبدیده شدن و انجام تحصیل در رشته های مرتبط با جهان سیاست و نوشتن تحقیقات نظری و میدانی، مهیای وارد شدن و نقش آفرینی در مدیریت کلان جامعه می شوند و البته وابستگی ایشان به احزاب، موجب تکیه آنان به مشاوره ها ی تخصصی و منابع مالی و پشتوانه فکری قابل اعتماد می شود. اینگونه است که سیاست ورزی در چنین جوامع، کم هزینه و با بازده فراوان و به شکل تخصصی و حرفه ای است.

روشن است که با وجود اماکن و محل هایی وابسته و مربوط به احزاب در شهرهای مختلف، فعالیت سیاسی منحصر و محدود در مکان های یاد شده می شود و به مکان های دیگر مانند مزارع، کارخانه ها، دانشگاه ها و مدارس راه نمی یابد. به سخن دیگر، هر مرکز و مکانی در چنین جوامع ای، کار و وظیفه خود را انجام می دهد برای مثال دانشجویان دانشگاه ها، برای حضور در برنامه های سیاسی، به محل احزاب مراجعه می کنند و در محل دانشگاه نیازی به برگزاری میتینگ و..... نمی بینند و اینگونه است که حوزه های فعالیت علمی، آموزشی، فرهنگی، دینی، سیاسی و هنری در این جوامع در هم آمیخته نمی گردد.

ولی اگر در کشور و جامعه ای مانند کشور و جامعه ما، که حزب قوی و مستقل از دولت و مجرب و حرفه ای وجود ندارد؛ سیاست مدار و کنشگر سیاسی حرفه ای نیز تربیت نمی شود و افراد با آزمون و خطا یا بدون حایز شدن شرایط علمی، به دایره امور سیاسی وارد می شوند و بدون داشتن پشتوانه فکری حزبی و بدون داشتن امکانات مالی مشروع و تعریف شده، به دامن پیمانکاران و محافل بی نام و نشان گرایش پیدا می کنند و وابسته می گردند. از سوی دیگر نداشتن احزاب، فعالیت های سیاسی را به مکان های علمی، تولیدی و کارخانجات سوق می دهد و اینگونه است که فعالیت های سیاسی، به جای آنکه سودمند افتد، به موضوعی مخرب تبدیل می گردد.

پس، برای آنکه دانشگاه های ایران به باشگاه سیاسی تبدیل نشود، لازم و ضروری است تا در هر شهر، خانه احزاب و تشکل های سیاسی راه اندازی گردد تا دانشجویان علاقه مند به حوزه های سیاسی، وقت آزاد خویش را در محل احزاب بگذرانند نه اینکه دانشگاه را به باشگاه سیاسی تبدیل کنند.البته دولت ها و حکومت ها نیز باید از تشکیل نهادهای شبه سیاسی در دانشگاه ها، که فقط گفتمان حکومت را در دانشگاه ها، تبلیغ می کنند؛ خودداری کند. نمی شود احزاب در دانشگاه ها راهی برای فعالیت نداشته باشند ولی نهادهای شبه سیاسی و رسمی حکومت، دانشگاه را میدان فعالیت خویش کنند و فقط یک گفتمان سیاسی خاص را با استفاده از بودجه عمومی، تبلیغ کنند.