احسان یوسفی
گروه سیاسی: شمارش معکوس برای انجام توافق هستهای بین ایران و کشورهای 1+5 به صدا در آمده است؛ که با بررسی و مطالعه رخ دادهای چند ماهه خصوصا هفتههای اخیر بر اساس شاخصهای مطرح شده و تحلیل آنان میتوان به خوبی به این نکته اشاره کرد که مسیر انجام توافق هستهای بیش از پیش هموار شده است و امیدواری نسبت به رسیدن به توافق برجام هستهای با اصطلاح "برد-برد" افزایش یافته است.
اما چرا به توافق هستهای امیدواریم؟ ساده انگارانه است اگر این چنین به پرونده هستهای ایران بنگریم و ادعا کنیم که تنها ایران است که به توافق نیاز مبرم دارد و دیگر کشورها جهان رغبتی برای حل مناقشه هستهای ایران از خود نشان نمیدهند. اگر چه حل این بحران بین المللی که به جای آنکه یک پرونده فنی و علمی باشد به یک دست آویز سیاسی- امنیتی تبدیل شده است اما برگهای برندهای برای دیگر قدرتهای بین المللی در آن سوی میز مذاکره نیز دارند که اگر با نگاهی واقع بینانه و عمیق با آنان توجه کنیم میتوان علاقه کشورهای 1+5 در رسیدن به توافق هستهای با ایران را بیشتر و شدید تر دید؛ البته شاید این عمل به صورت شفاف بیان نشود اما حقیقتی انکار ناپذیز است.
ایالات متحده آمریکا بیش از هر کشور حاضر در میز مذاکره به توافق هستهای با ایران نیازمند است. سال 2016 آمریکا شاهد انتخابات ریاست جمهوری دیگری برای کسب کرسی باراک اوباما از حزب دموکرات است. حزبی که در 4 سال گذشته بر خلاف دوره اول رئیس جمهوری خود، شاهد نقدهای فراوانی از سوی افکار عمومی بوده است.
منافع استراتژیک آمریکا در منطقه خاورمیانه و حفظ و امنیت آنان در عراق، عربستان، بحرین، افغانستان، پاکستان و ترکیه جز اصول تقسیم ناپذیر قدرت ایالات متحده آمریکاست و از آن سو نقش تعیین کننده و غیر قابل انکار جمهوری اسلامی ایران در استمرار امنیت، آرامش و ثبات قابل اتکا در این حوزه بدون حضور ایران در هرم قدرت خاورمیانه امری سخت و به دور از انتظارست تا جای که آمریکا در بحران عراق و مسئله داعش علنا از ایران برای مبارزه با گروه تروریستی در منطقه کوبانی دعوت به همکاری کرد.
در هر حال به صورت کلی با توجه با انتقادهای فروان به حزب دموکرات آمریکا و همچنین کاهش شدید اعتماد عمومی به دولت باراک اوباما حل پرونده هستهای ایران که بعنوان یکی از چند مسئله بزرگ بین المللی از آن یاد میشود میتواند به عنوان برگ برندهای بزرگ با قابلیت مانور شدید رسانهای تلقی شود تا اوباما خود را به عنوان تنها رئیس جمهور آمریکا که حساس ترین پرونده هستهای دنیا را با مذاکره و به دور از گزینه نظامی حل کرده است به مردم آمریکا معرفی و از آن به عنوان ابزاری برای کارنامه درخشان دولت خود یاد کند.
از سوی دیگر وقتی به رفتارهای تهاجی و تنش زای عربستان، اسرائیل و فرانسه و روسیه مینگریم نشانههای خوبی برای رسیدن به توافق هستهای کسب میشود. عربستان سعودی که درطی چند سال اخر بیشترین سود را از تحریمها علیه ایران را کسب کرده و با دوری چندین ساله ایران در عرصه بین المللی به عنوان نقش محوری در منطقه خاورمیانه قلم داد میشود همواره سیاستهای خصمانه شدیدی درباره توافق هستهای ایران به خود گرفته است که نمونه بارز آن را میتوان در سفر وزیر امور خارجه عربستان، سعود الفیصل در سفره غیرمنتظره خود قبل از توافق ژنو در وین دید که با ملاقاتی که با جان کری داشت و سپس به کشورش بازگشت عمق ترس این کشور به توافق هستهای را دید.
اما جدیدترین نشانه این ترس و ناامیدی از بر هم زدن توافق هستهای را میتوان در انعقاد قرارد ساخت 16 پایگاه هستهای عربستان با کمک دولتهای روسیه، فرانسه و کره جنوبی دید تا مشخص شود اگر واقعا توافق هستهای در کار نیست پس چه انگیزهای موجب میشود که عربستان از برهم زدن توافق هستهای توسط آمریکا ناامید و به ادعای خود برای بازدارندگی قدرت ایران به سمت ساخت پایگاههای هستهای پیش برود؟
یا آنکه اگر توافق هستهای پیش از هر زمان دیگری رو به انعقاد نیست چه دلیلی دارد که اسرائیل و عربستان که از گذشته تا به امروز نسبت به مذاکرات هستهای شدیدترین اظهار نظرهای سیاسی را داشتهاند به تقابل عینی و رودرو با آمریکا گام بردارند و روز به روز نسبت به اجرای رسیدن به توافق هستهای خشمگین شوند تا علاج این تفاهم را در خرید ابزارهای نظامی و موشک های دور برد و هواپیمایهای جنگی پیشرفته از دولت آمریکا بدانند!
به طوری که ماه اکتبر گذشته آمریکا از فروش موشکهای جدید به عربستان به ارزش یک میلیارد و 750 میلیون دلار خبر داد که بالاترین رقم از مجموع 60 میلیارد دلار تسلیحاتی است که از سال 2010 به عربستان فروخته است. از سوی دیگر با توجه به اینکه در بحث سیاست خارجی انگلیس همواره موضعی مشابه آمریکا میگیرد و آلمان همواره نقش میانجی گری در مذاکرات را بر عهده دارد و چین و روسیه با نگاه اقتصادی پر سود، همواره به بازارهای ایران توجه ویژهای داشتهاند و فرانسه نیز با نقاب نقش پلیس بد، سود کلانی با قراردهای نظامی با عربستان و اسرائیل برده است میتوان به این نتیحه رسید که رسیدن به توافق هستهای دور از انتظار نیست و نباید آن را پیروزی یک طرفه نخواهد بود؛ زیرا مسیر "برد-برد" آن برای همه کشورهای 1+5 و ایران قابل دفاع و لازم خواهد بود.