صدای ناقوس "مرگ آب" در گناباد
طی بازدیدی که از شهرستان گناباد واقع در خراسان رضوی صورت گرفت، وضعیت این منطقه حاکی از آن بود که سال‌ها است که از بحران خشکسالی رنج می‌برد، اما متاسفانه مسئولان و مردم توجه چندانی به بحران آب در گناباد نداشته‌اند.
شهری که مهد قنات‌های تاریخی ایران است، امروز منابع آب آن در وضعیت بسیار وخیمی قرار گرفته که دیگر جایی برای هشدار نمی‌گذارد، به‌گونه‌ای که درختان خشکیده این منطقه منظره دشت‌های سوزانده شده را به نمایش گذاشته‌اند و بحران آب نه‌تنها زندگی طبیعی این مردم را تهدید می‌کند، بلکه بر کشاورزی، صنعت و حتی ورزش آنان نیز اثر گذاشته است. یکی از این روستاهای بحران‌زده، "کلاته نو کاخک گناباد"است که با جمعیت کم‌تر از 30 خانوار مدتی است که دیگر حتی آبی برای نوشیدن ندارند و قنات و چاه‌های اطراف روستا تقریبا خشک شده است و اکنون به وضعیتی رسیده‌اند که آب مصرفی آنان با ماشین تانکر به روستا آورده می‌شود و مردم برای دریافت سهمیه خود در صف آب می‌ایستند، اما کلاته نو فقط یکی از روستاهای گناباد بوده که خشکسالی کمر آن را شکسته است.
27 روستا در گناباد با تانکر آب‌رسانی می‌شوند
محمدرضا ابراهیمی، مدیر امور آب و فاضلاب روستایی گناباد با اعلام اینکه در حال حاضر 27 روستا در این منطقه با تانکر آب‌رسانی می‌شوند، می‌گوید: وقوع خشکسالی از 17 سال گذشته در گناباد باعث شد که با کاهش کمی و کیفی آب در سطح روستاهای این منطقه روبه‌رو باشیم و برای رفع کمبود آب و تامین آب شرب با کیفیت، 27 روستا از بین 74 روستا گناباد با 3400 نفر جمعیت در قالب 11 هزار خانوار با تانکر آب‌رسانی می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: خشکسالی دهه گذشته 16 حلقه از چاه‌های روستاهای گناباد را تحت تاثیر قرار داده و با وجود تمامی این مشکلات در سال زراعی جاری 70 میلی‌متر بارندگی داشته‌ایم که با کاهش 55 درصد بارندگی نسبت به سال گذشته روبه‌رو شده‌ایم.
منابع تامین آب گناباد به کم‌ترین حد خود رسیده است
مدیر امور آب و فاضلاب روستایی گناباد با تاکید بر اینکه تامین آب این روستاها از 40 حلقه چاه و 10 چشمه و هفت رشته قنات صورت می‌گیرد، تصریح می‌کند: خشکسالی و تنش آبی در منطقه گناباد ازجمله روستای کلاته نو کاخک موجب شده که تمامی چشمه‌های منطقه خشک و آب قنات‌ها و چاه‌ها نیز به کم‌ترین حد خود برسد که در طول سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده است.
ابراهیمی با بیان اینکه روستای کلاته نو کاخک گناباد دارای شبکه توزیع انتقال آب چاه و قنات بوده، ولی طی چندماه گذشته متاسفانه دبی آب در چاه و قنات بسیار پایین آمد و آب مردم قطع شد، می‌افزاید: بیش از 20 روز می‌گذرد که هر هفته در سه تا چهار نوبت برای مردم این روستا با تانکر آب‌رسانی به‌صورت رایگان انجام می‌شود، از طرفی این روستا حائز اهمیت گردشگری در این منطقه است که این امر بحران آب فعلی در آن را دوچندان کرده است، ولی ما سعی خواهیم کرد که این مشکل را تا ماه آینده برطرف کنیم.
وی با بیان اینکه هدف ما این است که مردم در روستاها ماندگار شوند، اضافه می‌کند: متاسفانه برخی از روستاهای منطقه کاخک گناباد تمام سال به دلیل کمبود آب با تانکر آب‌رسانی می‌شوند و از خرداد تا شهریورماه بیشترین آب‌رسانی به این روش صورت می‌گیرد و در سال گذشته به جهت تامین آب باکیفیت 1519 تانکر به روستاها حمل شده است.
ریزگردها بحران آب گناباد را دوچندان کرده است
مدیر امور آب و فاضلاب روستایی گناباد اظهار می‌کند: افزایش ریزگردها در سال جاری باعث شده که نیاز مردم روستاها به جهت مصرف آب و امور نظافتی افزایش یابد که این امر نیز نقش مهمی را در افزایش مصرف آب و خشکسالی این منطقه ایفا می‌کند.
ابراهیمی تصریح می‌کند: مهم‌ترین مشکلات ما در حوزه آب شرب گناباد علاوه بر خشکسالی چند دهه اخیر، برداشت اضافی از چاه‌های کشاورزی، فرسودگی شبکه انتقال وعدم توازن هزینه تولید و توزیع آب است.
وی با تاکید براینکه کیفیت آب شرب تحویلی به مردم خط قرمز شرکت آب و فاضلاب روستایی خراسان رضوی است، می‌گوید: با توجه به خشکسالی‌های چند دهه اخیر مردم روستاهای گناباد از کشاورزی به دامداری روی آورده‌اند که این امر خود باعث افزایش مصرف آب شده است.
اعتبار کافی برای تفکیک آب شرب از غیر شرب را نداریم
مدیر امور آب و فاضلاب روستایی گناباد عنوان می‌کند: تفکیک آب شرب از غیرشرب هزینه زیادی را می‌طلبد و با توجه به کمبود اعتبارات، امکان جداسازی وجود ندارد، اما شاید برخی از مشکلات آبی باعث شود که این اقدام صورت گیرد.
مهاجرت روستاییان به دنبال خشکسالی در گناباد
علی افتخاری، دهیار روستای کلاته نو کاخک گناباد به خبرنگار ایسنا می‌گوید: روستای کلاته نو به لحاظ گردشگری جزو فعال‌ترین روستاهای کاخک محسوب می‌شود اما به دلیل برخی مشکلات ازجمله خشکسالی جمعیت آن از 100 خانوار به 30 خانوار کاهش یافته و مهاجرت روستاییان افزایش یافته است.
بحران آب، کشاورزی را در کاخک گناباد تهدید می‌کند
ابراهیم نظمی، ساکن روستای کلاته نو نیز در ادامه اضافه می‌کند: متاسفانه چاه‌ها و قنات‌های روستای ما خشک شده است و موجب شد که ما کشاورزی را تعطیل کنیم. وی می‌افزاید: نزدیک به یک ماه است که آب مصرفی ما از طریق تانکرها تامین می‌شود که این آب برای مصرف شرب، شور است، درحالی‌که در گذشته آبی که از قنات‌ها و چاه‌های اطراف کلاته نو تامین می‌کردیم، شیرین بود و یکی از باکیفیت‌ترین آب‌های منطقه محسوب می‌شد.
با خشکسالی بی‌سابقه‌ای در گناباد روبه‌رو هستیم
در ادامه ابراهیم مقامی معلم بازنشسته و ساکن روستای کلاته نو کاخک گناباد نیز با بیان اینکه از گذشته تاکنون با چنین بحران آبی روبه‌رو نبوده‌ایم، اظهار می‌کند: در گذشته از آب شیرین لوله‌کشی تانکر، چاه و قنات استفاده می‌کردیم، ولی متاسفانه امسال وقوع این خشکسالی بی‌سابقه تمام این منابع را قطع کرده و موجب شده آب مصرفی ما از طریق تانکر تامین شود.
آب‌رسانی تانکرها کفاف مصارف ما را نمی‌دهد
ساکن روستای کلاته نو اضافه می‌کند: آب‌رسانی تانکرها کفاف مصارف ما را نمی‌دهد و از طرفی شور و با درصد کلر بالایی است و نمی‌توان از آن به‌عنوان آب شرب استفاده کرد اما برخی از افراد روستا که توانایی حمل آب از قنات را ندارند مجبور هستند از آن به‌عنوان آب شرب استفاده کنند.
وی می‌گوید: زمانی که کشاورزی را به‌عنوان شغل خود برگزیدیم، هیچ گمان نمی‌کردیم که با چنین خشکسالی روبه‌رو شویم و اکنون ناچار هستیم تنها درختان را آبیاری کنیم و محصولات دیگر را رها کرده‌ایم.
مقامی خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه روستای کلاته نو در منطقه کوهستانی واقع‌شده، زمین‌ها تنک است و امکان برنامه‌ریزی و استفاده از روش‌های مدرن کشاورزی یکپارچه‌سازی زمین‌های کشاورزی و آبیاری قطره‌ای وجود ندارد.
بحران آب نیازمند سرمایه‌گذاری کلان در کشاورزی است
علی شریعتی‌مقدم، رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: ما نیازمند یک سرمایه‌گذاری بزرگ و بهره‌ور در کشاورزی با هدف صرفه‌جویی جدی در مصرف آب هستیم، زیرا بخش عمده‌ای از آب در کشاورزی که از لحاظ امنیت غذایی، اشتغال و معیشت مناطق محروم اهمیت دارد، مصرف می‌شود.
وی افزود: سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی باید در زمینه روش‌های نوین کشاورزی و انتقال آب صورت گیرد که دانش بومی آن در کشور وجود دارد، ولی سرمایه‌گذاری‌ها در این زمینه پراکنده است، بنابراین باید طی یک برنامه مشخص برای تمام محصولات تولیدی کشاورزی که با روش‌های پربازده در مصرف آب و اقتصاد همراه باشد، مشخص شود.
رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی خراسان رضوی با تاکید براینکه متاسفانه سرمایه‌گذاری در زمینه کشاورزی محدود و پرهزینه است و سرمایه‌گذاران جاذبه لازم را ندارند، گفت: ضروری است که منابع کافی و ارزان قیمت به صورت هدفمند به خصوص در خراسان که با آسیب بیشتری از تنش آبی مواجه است، در اختیار قرار گیرد.
شریعتی‌مقدم تصریح کرد: خشکسالی دامن بسیاری از شهرهای جنوب خراسان را گرفته که این امر نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری که در این زمینه انجام می‌شود، جوابگوی حل بحران آب نیست. وی با اشاره به مشکلات زمین‌های گناباد برای استفاده از شیوه‌های نوین کشاورزی، عنوان کرد: در این خصوص باید زمین‌ها به صورت اجاره‌ای و با مدیریت تیمی و به کارگیری شیوه‌های نوین کشاورزی نظیر هیدروپونیک به کارگرفته شود، زیرا وقتی آب نباشد، آن زمین نیز ارزشی ندارد.
رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق خراسان رضوی خاطرنشان کرد: امیدواریم باتوجه به این شرایط بحرانی امسال اتاق بازرگانی اقدامات جدی در زمینه مدیریت بحران آب در خراسان را پیگیری کند.
متاسفانه بحران آب در کشور در وضعیت قرمز به سر می‌برد و تعداد روستاهای سرسبزی که به بحران آب آن‌ها را به کلاته نوها تبدیل می کند، روبه افزایش است، بنابراین ایران نیازمند اشاعه فرهنگ صرفه‌جویی مصرف آب در میان مردم و عزم ملی مسئولان و تغییر جهش کلان در بخش سرمایه‌گذاری و سرانه مصرف آب است زیرا دیگر فرصتی باقی نمانده است...
