تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۶ ساعت ۱۳:۵۵
کد مطلب : ۱۳۶۸۸۱
رودررو با واقعیت
واکنش‌ها به خواست‌های عبدالحمید
سجاد خداکرمی
روزنامه بهار
حسن روحانی در دو انتخابات ریاست جمهوری که با پیروزی وی همراه شد بارها به موضوع احقاق حقوق اقلیت‌ها به ویژه اهل سنت پرداخت و وعده کرد در جهت برداشتن تبعیض‌ها علیه آنان گام بردارد و از جمله وعده‌های او، مشارکت عمومی فارغ از زبان و مذهب در مدیریت‌های کلان کشور، انتصاب نیروهای شایسته محلی در پست‌های مدیریتی، تغییر نگاه امنیتی نسبت به مذاهب، اقوام و فرهنگ‌ها بود. اما با این همه و با گذشت سال‌ها از سکان داری او بر قوه اجرایی و حمایت تمام قد اصلاح طلبان از وی در این مسیر امروز اهل سنت از عدم اجرایی شدن وعده‌های رئیس جمهور گلایه مند هستند، آنها همچنین بخشی از این بی عملی را از چشم اصلاح طلبان همراه دولت می‌بینند.
این همه در شرایطی است که اهل سنت ایران با جمعیتی6میلیونی همواره در تصمیم‌گیری‌های مهم کشور مانند انتخابات تأثیرگذار بودند و از سال 76 اصلاح‌طلبان را موردحمایت قراردادند و در میزان موفقیت کاندیداهای معرفی‌شده از سوی آنان مؤثر واقع شدند و امروز هم به سبب حمایت اصلاح طلبان از دولت و حضور برخی از آنان در دولت آن هم در شرایطی که وعده‌های گوناگونی از اصلاح طلبان برای بهبود شرایط خود دریافت کرده‌اند و امروز تقریبا با هیچ رو به رو شده اند، گله مندند. از سوی دیگر استقبالی که در زمان انتخابات‌ها این اقلیت مذهبی از وعده‌های اصلاح طلبان داشته‌اند و رای بالایی که از این اقلیت متوجه کاندیدای اصلاح طلبان شده است، نشان از آن دارد که این جریان سیاسی در مرحله شناخت دغدغه‌ها و مشکلات این گروه از شهروندان ایران به خطا نرفته است اما اینکه چه شده که دولت مورد حمایت اصلاح طلبان نتوانسته به خواست‌ها و مطالبات این اقلیت مذهبی تاثیر گذار پاسخ بگوید، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
عدم تحقق وعده‌های اصلاح طلبانه دولت پیش از این هم به‌قدری سبب رنجش شهروندان اهل سنت در کشور شده بود که اصولگرایان درصدد برآمده بودند تا بازی را در انتخابات ریاست جمهوری اخیر با در دست داشتن این حربه به نفع خود پیش ببرند و بر اساس گفته مولوی عبدالحمید، امام‌جمعه اهل سنت زاهدان از سوی اصولگرایان به آنان گفته‌شده بود که با توجه به عدم تحقق وعده‌های اصلاح‌طلبان به آنها در سال‌های گذشته، حال از اصولگرایان حمایت به عمل‌آورند. گرچه اهل سنت با این‌ترفند اصولگرایان پیش نرفتند و به یکی از مهمترین عوامل پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری 29 اردیبهشت‌ماه مبدل شدند، اما عدم انتخاب هیچ فردی از اهل سنت در هیأت دولت یا در سطح مدیریت‌های ارشد دولت در مرکز و حتی در استان‌ها سبب شده است تا آنها نیز به هر زبانی مجددا وعده‌های اصلاح طلبان و دولتی‌ها را یادآوری کنند و حتی در برخی مواقع آنها را برای عدم عمل به وعده هایشان مورد نکوهش قرار دهند.
در همین راستا چندی است که مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی، امام‌جمعه اهل سنت زاهدان که یکی از برجسته‌ترین و تاثیرگذارترین رهبران این اقلیت مذهبی است برای احقاق حقوق سنی مذهبان ایران به تکاپوی هرچه بیشتر افتاده است. این رهبر مذهبی دیپلماسی فعالی را در پیش گرفته و در ماه‌های اخیر دیدارها و تعاملات گوناگونی با بسیاری شخصیت‌های تاثیر گذار و برجسته کشور اعم از دولتی و غیر دولتی داشته است و در آخرین پرده از اقدامات خود چندی پیش ابتدا نامه‌ای خطاب به رهبری نظام نوشت، سپس پاسخی محترمانه و تامین‌کننده رضایت وی دریافت کرد و پس از آن بود که هفته گذشته در گفت‌وگویی با یادآوری وعده‌های دولت و اصلاح طلبان در سال‌های گذشته گفت که «بافرمان رهبری درباره رفع تبعیض، دیگر هیچ عذری قابل‌قبول نیست» وی همچنین گفت که «اگر دولت حسن روحانی انتظارات برای رفع تبعیض علیه این اقلیت دینی را برآورده نکند، ممکن است در انتخابات آینده از اصولگرایان حمایت کنم.» این گفته‌ها در حالی بود که وی به تازگی نیز میزبان ابراهیم رئیسی، جدی‌ترین رقیب حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری گذشته بود.
از چاله به چاه
در برابر این گفته‌های مولوی عبدالحمید اصلاح طلبان واکنش‌های گوناگونی داشتند و بسیاری در تایید آن سخن گفتند و برخی هم که به نظر تنها نامی از اصلاح طلبی یدک می‌کشند و با مرام‌های اصلاح طلبانه فاصله معناداری دارند در برابر این گفته‌ها موضع منفی گرفتند اما صادق زیباکلام در برابر این گفته‌ها از زاویه دیگری واکنش نشان داد و در نامه‌ای سرگشاده به امام جمعه اهل سنت زاهدان نوشت: آقای مولوی عبدالحمید! رویگردانی از روحانی و گرایش به اصولگرایان، از چاله درآمدن و افتادن در چاه است. این استاد اصلاح طلب دانشگاه تهران که به اتخاذ مواضع صریح شهره است در ابتدای نامه خود آورد: «جناب مولوی بزرگوار، دلسردی شما از غیبت زنان، اهل سنت و کردها در دولت جدید (علیرغم نقش ارزنده هر سه گروه در پیروزی جناب روحانی) قابل‌درک است. امیدوارم دولت دوازدهم موفق شود کف انتظارات هم‌میهنان اهل سنت را ظرف چهار سال آینده برآورده سازد تا امکان حمایت احتمالی آنان از اصولگرایان منتفی شود؛ اما اگر این‌گونه نشد، پیشنهادتان جای تأمل بسیار دارد.»
وی در ادامه افزود: «فی‌الواقع و با پوزش از محضرتان، راه‌حل پیشنهادی‌تان مصداق «از چاله به چاه» است. نیازی نیست توجه جنابعالی را به کارنامه منفی اصولگرایان در تحقق اهداف و آرمان‌های دموکراتیک و آزادی‌خواهانه ظرف چهار دهه گذشته جلب نمایم. هشت سال عملکرد آنان در دوران احمدی‌نژاد گواه روشنی است بر امتناع آنها از دموکراسی. قبول دارم در دوران روحانی شاهد برداشته شدن گام‌های بلندی درزمینه رفع تبعیض در قبال زنان، اهل سنت و کردها نبودیم؛ اما تصدیق می‌فرمایید که دست‌کم بدتر هم نشد؛ اما آیا جنابعالی می‌توانید منکر شوید که در ۸سال حاکمیت اصولگرایان در دوران احمدی‌نژاد دموکراسی در ایران به قهقرا نرفت؟ کافی است نگاهی به نهادهایی که در انحصار اصولگرایان است بیندازیم تا متوجه میزان پایبندی آنان به آزادی و حقوق شهروندی شویم.»
زیباکلام همچنین خاطرنشان کرد: «جناب مولوی عبدالحمید آزاده، بیش از یک‌صد سال است که اجداد ما برای حاکمیت قانون، محدودیت قدرت حکومت به قانون، آزادی عقیده و اندیشه، آزادی مطبوعات و انتخابات آزاد مبارزه کرده‌اند. حضرت‌عالی چند بار این مفاهیم را که اساس و بنیان انقلاب اسلامی بودند را از زبان اصولگرایان شنیده‌اید؟ و در عوض چند بار ضرورت مبارزه با آمریکا، محو اسرائیل و صدور انقلاب را از آنها شنیده‌اید؟ مطالبات زنان، اهل سنت، کردها و سایر اقلیت‌ها درگرو تحقق دموکراسی و پیشرفت آن است. اگر جناب روحانی در مسیر پیشرفت دموکراسی تعلل می‌ورزند، چاره کار جایگزین نمودن ایشان با اصولگرایان و درنتیجه بیرون آمدن از چاله و فروافتادن در چاه نیست بلکه وادار ساختن ایشان در رفتن به سمت دموکراسی است.»
این گفته‌های زیباکلام و خطاب قرار دادن مولوی عبدالحمید به جای اصلاح طلبان و توجه دادن وی به کارنامه و شناسنامه جناح مقابل اصلاحات از یک سو بسیار مورد توجه قرار گرفت اما از دیگر سو برخی اصلاح طلبان و دولت را به خود انتقادی و بازبینی در عملکرد خود فراخواندند و گفته‌های مولوی را هشداری به اصلاح طلبان دانستند که اگر مورد توجه قرار نگیرد دامنه امید را نه تنها از اهل سنت دور می‌کند که می‌تواند به دیگر گروه‌های مذهبی قومی و فرهنگی نیز تسری یابد؛ موضوعی که جلال جلالی زاده نماینده اهل سنت پیشین مجلس در دور ششم و استاندار دولت اصلاحات در کردستان نیز آن را مورد تاکید قرار می‌دهد و می‌گوید: «هرچند همه وعده‌های دولت تدبیر و امید محقق نشده اما مرحله تازه‌ای از امید و تغییر به وجود آمده است» و همچنین می‌افزاید: «جامعه نباید از امید تهی شود و این مهمترین موضوع است.»
این فعال سیاسی اصلاح طلب همچنین به نامه اخیر رهبری در پاسخ به نامه مولوی عبد الحمید اشاره می‌کند و اظهار می‌کند: «نامه امیدوار کننده‌ای است از این جهت که ایشان در این نامه به همه ارکان نظام فرمان داده‌اند تا تبعیض‌ها برداشته شود. این نامه منشور و فصل الخطابی برای همه ارگان‌ها و مسئولین است که اهل سنت کمترین حضور را در آنها دارند. سخن و نظر رهبری در نظام جمهوری اسلامی از نظر سیاسی و مذهبی برای مسئولین تعیین کننده است. در این نامه رهبری بر اساس معارف دینی و قانون اساسی، بر رفع تبعیض تاکید کرده اند. اشاره به موضوع وحدت و رفع تبعیض نشان از دغدغه ایشان دارد. مجمع تشخیص مصلحت نظام، قوه قضاییه، شورای انقلاب اهل سنت حضور ندارند و دقیقا به همین دلیل است که رهبری همه ارکان را مورد خطاب قرار داده اند.»
روزنامه بهار
حسن روحانی در دو انتخابات ریاست جمهوری که با پیروزی وی همراه شد بارها به موضوع احقاق حقوق اقلیت‌ها به ویژه اهل سنت پرداخت و وعده کرد در جهت برداشتن تبعیض‌ها علیه آنان گام بردارد و از جمله وعده‌های او، مشارکت عمومی فارغ از زبان و مذهب در مدیریت‌های کلان کشور، انتصاب نیروهای شایسته محلی در پست‌های مدیریتی، تغییر نگاه امنیتی نسبت به مذاهب، اقوام و فرهنگ‌ها بود. اما با این همه و با گذشت سال‌ها از سکان داری او بر قوه اجرایی و حمایت تمام قد اصلاح طلبان از وی در این مسیر امروز اهل سنت از عدم اجرایی شدن وعده‌های رئیس جمهور گلایه مند هستند، آنها همچنین بخشی از این بی عملی را از چشم اصلاح طلبان همراه دولت می‌بینند.
این همه در شرایطی است که اهل سنت ایران با جمعیتی6میلیونی همواره در تصمیم‌گیری‌های مهم کشور مانند انتخابات تأثیرگذار بودند و از سال 76 اصلاح‌طلبان را موردحمایت قراردادند و در میزان موفقیت کاندیداهای معرفی‌شده از سوی آنان مؤثر واقع شدند و امروز هم به سبب حمایت اصلاح طلبان از دولت و حضور برخی از آنان در دولت آن هم در شرایطی که وعده‌های گوناگونی از اصلاح طلبان برای بهبود شرایط خود دریافت کرده‌اند و امروز تقریبا با هیچ رو به رو شده اند، گله مندند. از سوی دیگر استقبالی که در زمان انتخابات‌ها این اقلیت مذهبی از وعده‌های اصلاح طلبان داشته‌اند و رای بالایی که از این اقلیت متوجه کاندیدای اصلاح طلبان شده است، نشان از آن دارد که این جریان سیاسی در مرحله شناخت دغدغه‌ها و مشکلات این گروه از شهروندان ایران به خطا نرفته است اما اینکه چه شده که دولت مورد حمایت اصلاح طلبان نتوانسته به خواست‌ها و مطالبات این اقلیت مذهبی تاثیر گذار پاسخ بگوید، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
عدم تحقق وعده‌های اصلاح طلبانه دولت پیش از این هم به‌قدری سبب رنجش شهروندان اهل سنت در کشور شده بود که اصولگرایان درصدد برآمده بودند تا بازی را در انتخابات ریاست جمهوری اخیر با در دست داشتن این حربه به نفع خود پیش ببرند و بر اساس گفته مولوی عبدالحمید، امام‌جمعه اهل سنت زاهدان از سوی اصولگرایان به آنان گفته‌شده بود که با توجه به عدم تحقق وعده‌های اصلاح‌طلبان به آنها در سال‌های گذشته، حال از اصولگرایان حمایت به عمل‌آورند. گرچه اهل سنت با این‌ترفند اصولگرایان پیش نرفتند و به یکی از مهمترین عوامل پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری 29 اردیبهشت‌ماه مبدل شدند، اما عدم انتخاب هیچ فردی از اهل سنت در هیأت دولت یا در سطح مدیریت‌های ارشد دولت در مرکز و حتی در استان‌ها سبب شده است تا آنها نیز به هر زبانی مجددا وعده‌های اصلاح طلبان و دولتی‌ها را یادآوری کنند و حتی در برخی مواقع آنها را برای عدم عمل به وعده هایشان مورد نکوهش قرار دهند.
در همین راستا چندی است که مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی، امام‌جمعه اهل سنت زاهدان که یکی از برجسته‌ترین و تاثیرگذارترین رهبران این اقلیت مذهبی است برای احقاق حقوق سنی مذهبان ایران به تکاپوی هرچه بیشتر افتاده است. این رهبر مذهبی دیپلماسی فعالی را در پیش گرفته و در ماه‌های اخیر دیدارها و تعاملات گوناگونی با بسیاری شخصیت‌های تاثیر گذار و برجسته کشور اعم از دولتی و غیر دولتی داشته است و در آخرین پرده از اقدامات خود چندی پیش ابتدا نامه‌ای خطاب به رهبری نظام نوشت، سپس پاسخی محترمانه و تامین‌کننده رضایت وی دریافت کرد و پس از آن بود که هفته گذشته در گفت‌وگویی با یادآوری وعده‌های دولت و اصلاح طلبان در سال‌های گذشته گفت که «بافرمان رهبری درباره رفع تبعیض، دیگر هیچ عذری قابل‌قبول نیست» وی همچنین گفت که «اگر دولت حسن روحانی انتظارات برای رفع تبعیض علیه این اقلیت دینی را برآورده نکند، ممکن است در انتخابات آینده از اصولگرایان حمایت کنم.» این گفته‌ها در حالی بود که وی به تازگی نیز میزبان ابراهیم رئیسی، جدی‌ترین رقیب حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری گذشته بود.
از چاله به چاه
در برابر این گفته‌های مولوی عبدالحمید اصلاح طلبان واکنش‌های گوناگونی داشتند و بسیاری در تایید آن سخن گفتند و برخی هم که به نظر تنها نامی از اصلاح طلبی یدک می‌کشند و با مرام‌های اصلاح طلبانه فاصله معناداری دارند در برابر این گفته‌ها موضع منفی گرفتند اما صادق زیباکلام در برابر این گفته‌ها از زاویه دیگری واکنش نشان داد و در نامه‌ای سرگشاده به امام جمعه اهل سنت زاهدان نوشت: آقای مولوی عبدالحمید! رویگردانی از روحانی و گرایش به اصولگرایان، از چاله درآمدن و افتادن در چاه است. این استاد اصلاح طلب دانشگاه تهران که به اتخاذ مواضع صریح شهره است در ابتدای نامه خود آورد: «جناب مولوی بزرگوار، دلسردی شما از غیبت زنان، اهل سنت و کردها در دولت جدید (علیرغم نقش ارزنده هر سه گروه در پیروزی جناب روحانی) قابل‌درک است. امیدوارم دولت دوازدهم موفق شود کف انتظارات هم‌میهنان اهل سنت را ظرف چهار سال آینده برآورده سازد تا امکان حمایت احتمالی آنان از اصولگرایان منتفی شود؛ اما اگر این‌گونه نشد، پیشنهادتان جای تأمل بسیار دارد.»
وی در ادامه افزود: «فی‌الواقع و با پوزش از محضرتان، راه‌حل پیشنهادی‌تان مصداق «از چاله به چاه» است. نیازی نیست توجه جنابعالی را به کارنامه منفی اصولگرایان در تحقق اهداف و آرمان‌های دموکراتیک و آزادی‌خواهانه ظرف چهار دهه گذشته جلب نمایم. هشت سال عملکرد آنان در دوران احمدی‌نژاد گواه روشنی است بر امتناع آنها از دموکراسی. قبول دارم در دوران روحانی شاهد برداشته شدن گام‌های بلندی درزمینه رفع تبعیض در قبال زنان، اهل سنت و کردها نبودیم؛ اما تصدیق می‌فرمایید که دست‌کم بدتر هم نشد؛ اما آیا جنابعالی می‌توانید منکر شوید که در ۸سال حاکمیت اصولگرایان در دوران احمدی‌نژاد دموکراسی در ایران به قهقرا نرفت؟ کافی است نگاهی به نهادهایی که در انحصار اصولگرایان است بیندازیم تا متوجه میزان پایبندی آنان به آزادی و حقوق شهروندی شویم.»
زیباکلام همچنین خاطرنشان کرد: «جناب مولوی عبدالحمید آزاده، بیش از یک‌صد سال است که اجداد ما برای حاکمیت قانون، محدودیت قدرت حکومت به قانون، آزادی عقیده و اندیشه، آزادی مطبوعات و انتخابات آزاد مبارزه کرده‌اند. حضرت‌عالی چند بار این مفاهیم را که اساس و بنیان انقلاب اسلامی بودند را از زبان اصولگرایان شنیده‌اید؟ و در عوض چند بار ضرورت مبارزه با آمریکا، محو اسرائیل و صدور انقلاب را از آنها شنیده‌اید؟ مطالبات زنان، اهل سنت، کردها و سایر اقلیت‌ها درگرو تحقق دموکراسی و پیشرفت آن است. اگر جناب روحانی در مسیر پیشرفت دموکراسی تعلل می‌ورزند، چاره کار جایگزین نمودن ایشان با اصولگرایان و درنتیجه بیرون آمدن از چاله و فروافتادن در چاه نیست بلکه وادار ساختن ایشان در رفتن به سمت دموکراسی است.»
این گفته‌های زیباکلام و خطاب قرار دادن مولوی عبدالحمید به جای اصلاح طلبان و توجه دادن وی به کارنامه و شناسنامه جناح مقابل اصلاحات از یک سو بسیار مورد توجه قرار گرفت اما از دیگر سو برخی اصلاح طلبان و دولت را به خود انتقادی و بازبینی در عملکرد خود فراخواندند و گفته‌های مولوی را هشداری به اصلاح طلبان دانستند که اگر مورد توجه قرار نگیرد دامنه امید را نه تنها از اهل سنت دور می‌کند که می‌تواند به دیگر گروه‌های مذهبی قومی و فرهنگی نیز تسری یابد؛ موضوعی که جلال جلالی زاده نماینده اهل سنت پیشین مجلس در دور ششم و استاندار دولت اصلاحات در کردستان نیز آن را مورد تاکید قرار می‌دهد و می‌گوید: «هرچند همه وعده‌های دولت تدبیر و امید محقق نشده اما مرحله تازه‌ای از امید و تغییر به وجود آمده است» و همچنین می‌افزاید: «جامعه نباید از امید تهی شود و این مهمترین موضوع است.»
این فعال سیاسی اصلاح طلب همچنین به نامه اخیر رهبری در پاسخ به نامه مولوی عبد الحمید اشاره می‌کند و اظهار می‌کند: «نامه امیدوار کننده‌ای است از این جهت که ایشان در این نامه به همه ارکان نظام فرمان داده‌اند تا تبعیض‌ها برداشته شود. این نامه منشور و فصل الخطابی برای همه ارگان‌ها و مسئولین است که اهل سنت کمترین حضور را در آنها دارند. سخن و نظر رهبری در نظام جمهوری اسلامی از نظر سیاسی و مذهبی برای مسئولین تعیین کننده است. در این نامه رهبری بر اساس معارف دینی و قانون اساسی، بر رفع تبعیض تاکید کرده اند. اشاره به موضوع وحدت و رفع تبعیض نشان از دغدغه ایشان دارد. مجمع تشخیص مصلحت نظام، قوه قضاییه، شورای انقلاب اهل سنت حضور ندارند و دقیقا به همین دلیل است که رهبری همه ارکان را مورد خطاب قرار داده اند.»
