تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۷/۲۲ ساعت ۱۵:۲۰
کد مطلب : ۱۳۸۲۰۰
ارزیابی فریدون مجلسی از استراتژی جدید دولت ترامپ در برابر ایران
«فشار» جایگزین «خروج از برجام»
فائزه طاهری- روزنامه بهار: اما و اگرها پیرامون برجام در روزهای اخیر به نهایت خود رسیده است. به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور کاسب‌کار آمریکا که تا چندی پیش قصد داشت برجام را پاره کند، از عواقب بین‌المللی این موضوع آگاه شده و به همین دلیل اعمال فشارهای جدید علیه کشورمان را جایگزین کرده است. بر اساس اعلام کاخ سفید، دونالد‌ترامپ پس از رایزنی با تیم امنیت ملی خود، استراتژی جدیدش در قبال ایران را مشخص کرد که شامل تشدید نظارت بر اجرای توافق هسته‌ای و رویکردی سخت‌تر در قبال تهران است، بنابراین ظاهرا دیگر خبری از کنار گذاشتن این توافق نیست. اتحادیه اروپا نیز آمریکا را از لغو برجام بر حذر می‌دارد و دیگر کشورهای 5+1،ترامپ را همچون خود دعوت به وفاداری به این تعهد می‌کنند. از فریدون مجلسی دیپلمات سابق و تحلیل‌گر مسائل بین‌المللی تاثیر تصمیمات جدید ترامپ را جویا شدیم. او معتقد است در هر صورت خصومت ایران و آمریکا همچنان بر جای خود باقی است اما نکته جدید این است که ترامپ که تا پیش از این ایران را به پاره کردن برجام تهدید می‌کرد، اکنون با تحریم‌های غیرهسته‌ای و یک سری اقدامات دیگر سعی در تحت فشار قرار دادن ایران خواهد داشت. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
***
* با توجه به استراتژی جدید آمریکا علیه جمهوری اسلامی که روز گذشته اعلام شد و تصمیمی که‌ترامپ در ارتباط با ایران گرفته است، اوضاع را چطور ارزیابی می‌کنید و اینکه برجام با این وضعیت چطور پیش خواهد رفت؟
به نظر نمی‌رسد که در حال حاظر نزدیک آمریکا بتواند به تهدیدهای قبلی‌ترامپ در ارتباط با برجام عمل کند و این موضوعی است که شخص وی و دولتمردان آمریکایی به آن رسیدند. یعنی مساله تنها این نیست که آنها با ایران مخالفت دارند و می‌خواهند ایران را تحت فشار قرار دهند. این موضوع مشخص است که چنین تمایلی در آنها وجود دارد. اما یک مساله حیثیتی حتی برای تندروترین دولتمردان، سناتورها، نمایندگان مجلس آمریکا و کارشناسان سیاسی این کشور مطرح است و آن اینکه کشوری که تعهدی را امضا کرده، آن هم نه در زمان‌های خیلی دور، و کشور دیگر را به اقدامات و عملیاتی بر مبنای آن تعهد وادار کرده، اگر بخواهد به این راحتی تعهداتش را منکر شده و زیرش بزند، در هیچ یک از مذاکرات و توافقات دیگر برایش اعتباری باقی نمی‌ماند. این موضوع بسیار مهم است.ترامپ هم به عنوان یک انسان کاسب هرچند بسیار ثروتمند، زمانی که این تهدیدها را مطرح می‌کرد، این مسائل به فکرش نمی‌رسید و به آن نمی‌اندیشید، اما در طول زمان و با فشارهای داخلی از سوی سناتورها و نمایندگان آمریکایی خواه تندرو و یا غیرتندور و همچنین هم پیمانان خارجی آمریکا برای عدم پیروی از این کشور در صورت لغو یکسویه برجام سبب شد‌ترامپ به این نتیجه برسد که نفی یکسویه قرارداد برجام امکان‌پذیر نیست و باید فشارهای دیگری به ایران وارد کند.
* جدای از برجام، ارزیابی شما از فشارها و تحریم‌های دیگری که آمریکایی‌ها از آنها حرف می‌زند چیست؟
اینکه آنها بخواهند با روش‌های دیگری ایران را تحت فشار قرار دهند بسیار طبیعی است. اولا برجام قرارداد دوستی ایران و آمریکا نبوده است و از طرف ایران هم هرگز درباره شعارها و دشمن‌پنداری‌های آمریکا کاهشی رخ نداده است. بنابراین رابطه خصمانه تنها موردی است که هر دو طرف با هم توافق دارند. توافق دارند که ما دشمن هستیم و با هم رابطه خصمانه داریم و از رابطه خصمانه دو دشمن هم نمی‌توان انتظاری داشت که بخواهد نرمشی نشان دهد. مشکل آنجا پیدا می‌شود که آمریکا کشورهای دیگر جهان را نیز تحت فشار قرار دهد که روابط خود را با ایران محدود کنند، به خصوص روابط اقتصادی و اینکه به شرکت‌ها و بانک‌هایشان که قانونا حق دارند با ایران معامله کنند، از این حق قانونی خود استفاده نکنند و این یکی از موضوعاتی است که موجب فشار به ایران خواهد شد. مساله نهایی این است، تا زمانی که این گروه دست راستی در آمریکا روی کار است و تا زمانی که خصومت اصلاح‌ناپذیر ایران و اسرائیل ادامه دارد، این خواسته و تمایل اسرائیل است که پشت تمام فشارهای آمریکا قرار دارد و آن هم قابل کاهش نیست.
* تصمیم‌ترامپ برای مقابله با سپاه پاسداران و اینکه پیش از این هم مطرح شده بود قصد دارند سپاه را در لیست گروه‌های تروریستی قرار دهد چه تاثیری در معادلات میان دو کشور دارد؟
این تصمیم بسیار خصومت‌آمیز است. مشخص نیست چه آثاری بر جای بگذارد اما به نوعی اعلام جنگ به شمار می‌رود. هم‌اکنون هم سپاه پاسداران عملا و در بسیاری موارد رسما مورد تحریم است اما‌تروریستی اعلام کردن رسمی یک سازمان رسمی نظامی توسط آمریکایی‌ها درون خودش این تهدید را نهفته دارد که به خود اجازه دهند نسبت به مکان‌ها، برنامه‌ها و حتی اشخاص اقداماتی انجام دهند که جنگی تلقی می‌شود و با این کار برای کشتار و تخریب خود مشروعیت می‌بخشند. اینجاست که طبیعتا با واکنش و مقابله مواجه خواهند شد و معلوم نیست که کار به کجا بی‌انجامد.
* با توجه به نظر اتحادیه اروپا و تمامی طرف‌های 5+1 به جز آمریکا مبنی بر حفظ و تحکیم برجام، ایران چه بهره‌ای می‌تواند از این موضوع بگیرد؟
از همراهی اروپاییان با برجام قطعا بهره خواهیم برد اما این بهره در شرایطی که آمریکا را در مقابل داشته باشد چندان قابل توجه نخواهد بود و از تأثیرات مثبت آن کاسته خواهد شد. اتحادیه اروپا به تعهد خود وفادار است و این وفاداری را رسما اعلام کرده است. فدریکا موگرینی پیامش را فرستاده و روسای کشورها نیز هر کدام پیام‌هایی فرستادند. منتهی در برخی از پیام‌ها به بعضی از اقدامات ایران هم ضمنا هشدار دادند که برای مثال می‌توان به رئیس‌جمهور فرانسه اشاره کرد. یکی از مواردی که باید از سوی داخلی موضوع به آن توجه کنیم این است که باید در حوزه سیاست خارجی وقتی دستگاه رسمی دیپلماسی موضعی می‌گیرد برخی در برابر این موضع رفتار دیگر گونه‌ای نداشته باشند. برخی در داخل بدون توجه به نکات دیپلماتیک و سیاسی، چه به صورت تبلیغاتی و شفاهی و چه با نوشتن برخی شعارها بر سطح موشک‌ها منجر به ایجاد برخی بهانه‌ها در سوی خارجی می‌شوند، فشارهایی که حتی می‌تواند این امکان را به دیگر کشورهای هم پیمان آمریکا بدهد که آنها هم تحت تاثیر فشارهای اسرائیل اصراری به اجرای تعهدات خود نداشته باشند. یعنی ظاهرا موافقت خود را اعلام کنند اما در عمل دیگر گونه رفتار کنند. بدون شک اقدامات دفاعی ایران لازم است و مثلا موشک‌هایی که ساخته شده است در این راستا است. ما در ایران شاهد بودیم که چگونه مورد حمله بیگانگان قرار گرفتیم و منصفانه به خود حق می‌دهیم که ابزار دفاعی متقابل را داشته باشیم اما این موضوع باید به گونه‌ای باشد که منتهی به تشدید تنش‌ها و بهانه‌تراشی‌های بین المللی قرار نگیرد.
* فکر می‌کنید کنگره و سنای آمریکا با تصمیمات جدید‌ترامپ در برابر ایران چطور برخورد خواهند کرد؟
ابطال و نفی برجام در کنگره و سنا که راه به جایی نخواهد برد. زیرا کنگره به جنبه‌های حقوقی و حیثیتی و اعتبار امضای این کشور حتی در برابر ایران احترام می‌گذارد و می‌داند که منافع و مصالح آمریکا اقتضا نمی‌کند که با پشت پا زدن به تعهدی که پذیرفته است، بی‌اعتبار شود. در سوی دیگر اما درباره اینکه تحریم‌های شدیدتر غیرهسته‌ای مقرر کنند و در برابر اینکه مشکلاتی در مقابله با تهدیدهایی که از جانب ایران نسبت به اسرائیل می‌خوانند برای کشورمان ایجاد کنند وجود دارد و آنها در این حوزه‌ها به خود آزادی عمل می‌دهد و باید منتظر اقدامات آنها در این زمینه‌ها باشیم.
* ایران در چنین شرایطی باید چه برخوردی داشته باشد و با اعمال تحریم‌های غیرهسته‌ای و فشارهایی که از طرف آمریکا گذاشته می‌شود چه روندی را پیش گیرد؟
این مورد بستگی به مدیریت عالی کشور دارد، زیرا در این مورد هیچ فرد دیگری صلاحیت و توانایی تصمیم‌گیری که مورد تایید مدیریت عالی باشد را ندارد اما شکی در این نیست که ایران در شرایط فعلی باید تعهدات برجامی خود را ادامه دهد و با این کار بهانه‌ای به دست دیگران ندهد و همچنین تا جایی که امکان دارد از تشدید تنش‌ها بپرهیزد.
***
* با توجه به استراتژی جدید آمریکا علیه جمهوری اسلامی که روز گذشته اعلام شد و تصمیمی که‌ترامپ در ارتباط با ایران گرفته است، اوضاع را چطور ارزیابی می‌کنید و اینکه برجام با این وضعیت چطور پیش خواهد رفت؟
به نظر نمی‌رسد که در حال حاظر نزدیک آمریکا بتواند به تهدیدهای قبلی‌ترامپ در ارتباط با برجام عمل کند و این موضوعی است که شخص وی و دولتمردان آمریکایی به آن رسیدند. یعنی مساله تنها این نیست که آنها با ایران مخالفت دارند و می‌خواهند ایران را تحت فشار قرار دهند. این موضوع مشخص است که چنین تمایلی در آنها وجود دارد. اما یک مساله حیثیتی حتی برای تندروترین دولتمردان، سناتورها، نمایندگان مجلس آمریکا و کارشناسان سیاسی این کشور مطرح است و آن اینکه کشوری که تعهدی را امضا کرده، آن هم نه در زمان‌های خیلی دور، و کشور دیگر را به اقدامات و عملیاتی بر مبنای آن تعهد وادار کرده، اگر بخواهد به این راحتی تعهداتش را منکر شده و زیرش بزند، در هیچ یک از مذاکرات و توافقات دیگر برایش اعتباری باقی نمی‌ماند. این موضوع بسیار مهم است.ترامپ هم به عنوان یک انسان کاسب هرچند بسیار ثروتمند، زمانی که این تهدیدها را مطرح می‌کرد، این مسائل به فکرش نمی‌رسید و به آن نمی‌اندیشید، اما در طول زمان و با فشارهای داخلی از سوی سناتورها و نمایندگان آمریکایی خواه تندرو و یا غیرتندور و همچنین هم پیمانان خارجی آمریکا برای عدم پیروی از این کشور در صورت لغو یکسویه برجام سبب شد‌ترامپ به این نتیجه برسد که نفی یکسویه قرارداد برجام امکان‌پذیر نیست و باید فشارهای دیگری به ایران وارد کند.
* جدای از برجام، ارزیابی شما از فشارها و تحریم‌های دیگری که آمریکایی‌ها از آنها حرف می‌زند چیست؟
اینکه آنها بخواهند با روش‌های دیگری ایران را تحت فشار قرار دهند بسیار طبیعی است. اولا برجام قرارداد دوستی ایران و آمریکا نبوده است و از طرف ایران هم هرگز درباره شعارها و دشمن‌پنداری‌های آمریکا کاهشی رخ نداده است. بنابراین رابطه خصمانه تنها موردی است که هر دو طرف با هم توافق دارند. توافق دارند که ما دشمن هستیم و با هم رابطه خصمانه داریم و از رابطه خصمانه دو دشمن هم نمی‌توان انتظاری داشت که بخواهد نرمشی نشان دهد. مشکل آنجا پیدا می‌شود که آمریکا کشورهای دیگر جهان را نیز تحت فشار قرار دهد که روابط خود را با ایران محدود کنند، به خصوص روابط اقتصادی و اینکه به شرکت‌ها و بانک‌هایشان که قانونا حق دارند با ایران معامله کنند، از این حق قانونی خود استفاده نکنند و این یکی از موضوعاتی است که موجب فشار به ایران خواهد شد. مساله نهایی این است، تا زمانی که این گروه دست راستی در آمریکا روی کار است و تا زمانی که خصومت اصلاح‌ناپذیر ایران و اسرائیل ادامه دارد، این خواسته و تمایل اسرائیل است که پشت تمام فشارهای آمریکا قرار دارد و آن هم قابل کاهش نیست.
* تصمیم‌ترامپ برای مقابله با سپاه پاسداران و اینکه پیش از این هم مطرح شده بود قصد دارند سپاه را در لیست گروه‌های تروریستی قرار دهد چه تاثیری در معادلات میان دو کشور دارد؟
این تصمیم بسیار خصومت‌آمیز است. مشخص نیست چه آثاری بر جای بگذارد اما به نوعی اعلام جنگ به شمار می‌رود. هم‌اکنون هم سپاه پاسداران عملا و در بسیاری موارد رسما مورد تحریم است اما‌تروریستی اعلام کردن رسمی یک سازمان رسمی نظامی توسط آمریکایی‌ها درون خودش این تهدید را نهفته دارد که به خود اجازه دهند نسبت به مکان‌ها، برنامه‌ها و حتی اشخاص اقداماتی انجام دهند که جنگی تلقی می‌شود و با این کار برای کشتار و تخریب خود مشروعیت می‌بخشند. اینجاست که طبیعتا با واکنش و مقابله مواجه خواهند شد و معلوم نیست که کار به کجا بی‌انجامد.
* با توجه به نظر اتحادیه اروپا و تمامی طرف‌های 5+1 به جز آمریکا مبنی بر حفظ و تحکیم برجام، ایران چه بهره‌ای می‌تواند از این موضوع بگیرد؟
از همراهی اروپاییان با برجام قطعا بهره خواهیم برد اما این بهره در شرایطی که آمریکا را در مقابل داشته باشد چندان قابل توجه نخواهد بود و از تأثیرات مثبت آن کاسته خواهد شد. اتحادیه اروپا به تعهد خود وفادار است و این وفاداری را رسما اعلام کرده است. فدریکا موگرینی پیامش را فرستاده و روسای کشورها نیز هر کدام پیام‌هایی فرستادند. منتهی در برخی از پیام‌ها به بعضی از اقدامات ایران هم ضمنا هشدار دادند که برای مثال می‌توان به رئیس‌جمهور فرانسه اشاره کرد. یکی از مواردی که باید از سوی داخلی موضوع به آن توجه کنیم این است که باید در حوزه سیاست خارجی وقتی دستگاه رسمی دیپلماسی موضعی می‌گیرد برخی در برابر این موضع رفتار دیگر گونه‌ای نداشته باشند. برخی در داخل بدون توجه به نکات دیپلماتیک و سیاسی، چه به صورت تبلیغاتی و شفاهی و چه با نوشتن برخی شعارها بر سطح موشک‌ها منجر به ایجاد برخی بهانه‌ها در سوی خارجی می‌شوند، فشارهایی که حتی می‌تواند این امکان را به دیگر کشورهای هم پیمان آمریکا بدهد که آنها هم تحت تاثیر فشارهای اسرائیل اصراری به اجرای تعهدات خود نداشته باشند. یعنی ظاهرا موافقت خود را اعلام کنند اما در عمل دیگر گونه رفتار کنند. بدون شک اقدامات دفاعی ایران لازم است و مثلا موشک‌هایی که ساخته شده است در این راستا است. ما در ایران شاهد بودیم که چگونه مورد حمله بیگانگان قرار گرفتیم و منصفانه به خود حق می‌دهیم که ابزار دفاعی متقابل را داشته باشیم اما این موضوع باید به گونه‌ای باشد که منتهی به تشدید تنش‌ها و بهانه‌تراشی‌های بین المللی قرار نگیرد.
* فکر می‌کنید کنگره و سنای آمریکا با تصمیمات جدید‌ترامپ در برابر ایران چطور برخورد خواهند کرد؟
ابطال و نفی برجام در کنگره و سنا که راه به جایی نخواهد برد. زیرا کنگره به جنبه‌های حقوقی و حیثیتی و اعتبار امضای این کشور حتی در برابر ایران احترام می‌گذارد و می‌داند که منافع و مصالح آمریکا اقتضا نمی‌کند که با پشت پا زدن به تعهدی که پذیرفته است، بی‌اعتبار شود. در سوی دیگر اما درباره اینکه تحریم‌های شدیدتر غیرهسته‌ای مقرر کنند و در برابر اینکه مشکلاتی در مقابله با تهدیدهایی که از جانب ایران نسبت به اسرائیل می‌خوانند برای کشورمان ایجاد کنند وجود دارد و آنها در این حوزه‌ها به خود آزادی عمل می‌دهد و باید منتظر اقدامات آنها در این زمینه‌ها باشیم.
* ایران در چنین شرایطی باید چه برخوردی داشته باشد و با اعمال تحریم‌های غیرهسته‌ای و فشارهایی که از طرف آمریکا گذاشته می‌شود چه روندی را پیش گیرد؟
این مورد بستگی به مدیریت عالی کشور دارد، زیرا در این مورد هیچ فرد دیگری صلاحیت و توانایی تصمیم‌گیری که مورد تایید مدیریت عالی باشد را ندارد اما شکی در این نیست که ایران در شرایط فعلی باید تعهدات برجامی خود را ادامه دهد و با این کار بهانه‌ای به دست دیگران ندهد و همچنین تا جایی که امکان دارد از تشدید تنش‌ها بپرهیزد.
