مرگ هزاران شغل با فیلترینگ!

می‌گل هشترودی- روزنامه بهار: از چندی پیش شایعاتی درباره فیلتر شدن تلگرام به گوش مي‌رسید اما هر بار وزیر ارتباطات این موضوع را تکذیب کرده و با قاطعیت از فیلتر نشدن فضای مجازی به ویژه تلگرام سخن مي‌گفت اما حالا تلگرام چند روزی است که به دلیل بسترسازی برای شبکه‌هاي معاند فیلتر شده است و به گفته دبیر انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی «در چند روز اخیر فروش کسب و کارهای اینترنتی افت شدید و مشهودی داشته و تمامی کسب‌و‌کارها متضرر شدند و بازار تنزل کرده است.» شاید هیچ کس فکرش را هم نمی کرد که بین ۱۰ تا ۱۵ هزار کسب و کار ایرانی در تلگرام فعال باشد و حالا آن‌ها متحمل 500 میلیارد تومان زیان از اختلال‌های چند روزه اینترنت شده‌اند‌. این را نایب‌رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران مي‌گوید و معتقد است:«بر این اساس ادامه این روند تنها به این گروه از مشاغل آسیب می‌زند و افزایش ضرر برای آنها را در پی خواهد داشت‌. »

واکنش‌ها به فیلترینگ تلگرام
تلگرام که فیلتر شد نه فقط پیغام‌های روزانه مردم عادی که خبر رسانی و برخی کسب و کارها نیز دچار آسیب شدید شد. در موج اول واکنش‌ها درباره این موضوع، بحث لزوم جایگزینی محصولات داخلی مانند گپ، بیسفون، ویسپی و سروش مطرح شد و کاربران نیزدراین زمینه به دنبال جایگزین‌هاي مناسب داخلی و خارجی شروع به کاوش کردند، اما واقعیت این است که در بحث پیام‌رسان‌هاي داخلی نمونه‌هاي موجود در این شرایط هنوز نتوانسته‌اند پاسخ گوی خیل عظیم 40 میلیونی کاربران تلگرام باشند، چرا که با وجود فرصت کافی که طی این ماه‌ها در اختیار داشتند، نتوانستند نه از نظر امکانات و نه از نظر زیر ساختی خود را مهیای چنین شرایطی کنند. در واقع شبکه‌هاي داخلی هنوزاز زیرساخت‌هاي لازم برای پاسخ‌گویی به ترافیک بالای کاربران بر خوردار نیستند.
در مقابل نمونه‌هاي خارجی نیز با توجه به امکانات گسترده تلگرام هنوز موفق نشده‌اند رضایت خاطر کاربران ایرانی را فراهم کنند.ازطرفی با اظهارات جدید وزیر ارتباطات درباره کسب و کارهای اینترنتی وعذر خواهی وی از صدها هزار هموطنی که به دلیل شرایط اخیر متضرر شده‌اند و وعده وی برای مذاکره با شورای امنیت برای رفع محدودیت ها، به نوعی موج دوم واکنش‌ها در پی فیلترشدن تلگرام شکل گرفته است. این موج حول محور متضررشدن کسب و کارهای اینترنتی و ورشکستگی فروشگاه‌هاي مجازی دور مي‌زند.در این باره اظهار نظرهایی هم انجام شده که از جمله آن نایب رئیس کمیسیون کسب و کارهای نوین اتاق ایران بود که با اشاره به این که بین ١٠ تا ١٥ هزار کسب و کار در ایران به صورت کاملا مجازی اداره می‌شوند، گفت:ادامه این روند موجب ورشکستگی کامل تجارت‌های مجازی خواهد شدو درصورت دائمی‌شدن فیلترینگ به صورت کامل ورشکسته خواهند شد. دبیر انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی نیزگفت: در اختلال چند روز اخیر فروش کسب و کارهای اینترنتی افت شدید و مشهودی داشته و تمامی کسب و کارها متضرر شدند وبازار تنزل کرد؛کسب و کارهای تلگرام و اینستاگرام نیز 100درصد ضرر کردند.
اما با وجود تمامی این اظهارات که از سوی برخی مخالفان فیلتر تلگرام مطرح مي‌شود، جدید ترین آمارها از حقایق جالبی پرده بر مي‌دارد مبنی بر این که تنها 20 تا 30 درصد کاربران ایرانی، تلگرام را ترک کرده‌اند و ظاهرا بسیاری همچنان در حال استفاده از این شبکه از طریق فیلتر شکن‌ها هستند. بر اساس نظر سنجی‌هاي صورت گرفته تا کنون 85 درصد کاربران همچنان از تلگرام البته با فیلترشکن استفاده مي‌کنند، در این میان تعداد کاربران واتس اپ 8 درصد،سروش 4 درصد و کاربران شبکه‌هاي ویسپی، بله، لاین،بیسفون و گپ یک درصد است. این در حالی است که در روزهای اخیر فیلتر شکن‌هاي موجود نیز پاسخگو نبوده و به نحوی کاربران برای استفاده از تلگرام و اینستاگرام با مشقت‌هاي فراوانی رو به رو شده اند. در واقع آن طور که بررسی‌هاي آماری نشان مي‌دهد، به دلیل وابستگی کاربران به تلگرام و نبود جایگزین مناسب، کاربران تلگرام همچنان به قیمت استفاده از فیلتر شکن حاضر به ترک این شبکه نیستند؛ حتی اگر ساعت‌ها برای اتصال فیلتر شکن وقت صرف کنند یا مجبور به بارگذاری فیلترشکن‌هاي زیادی باشند.

ابهام در سرنوشت کسب و کار مجازی
با افزایش نفوذ شبکه‌های اجتماعی مجازی و پیام‌رسان‌های فوری مانند تلگرام از یکسو و همچنین توسعه  روزافزونِ قابلیت‌های آن‌ها، کارکرد این ابزار‌ها از یک پیام رسانِ مجازی صرف، به مرور به سمتِ ابزاری برای درآمد زایی، فعالیت اقتصادی، بازاریابی و تبلیغات سوق داده شد. بی‌تردید حضور بیش از ۳۰ میلیون کاربر فعال تلگرامی و وجود قابلیت تعامل با آن‌ها، فرصتی بی‌مانند برای گسترشِ نظام توزیع کالا و خدمات در کشور است. اکنون برآورد شده است که بین ۱۰ تا ۱۵ هزار کسب و کار ایرانی به صورت کاملاً مجازی در فضای نرم افزارهای پیام رسان اداره می‌شوند و این در حالیست که برخی آمارهای غیررسمی حکایت از وجود ۳۰ هزار کسب و کار مجازی در کشور دارد.
پروانه مافی، نماینده مردم تهران و رئیس کمیته کسب و کارهای الکترونیکی مجلس درباره فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی تلگرام و اینستاگرام و تاثیر آن‌ها در کسب و کارهای الکترونیکی گفته است: ادامه‌ این محدودیت به کاهش چشمگیر منابع درآمدی کسب و کارهای نوین، بیکاری برخی جوانان و نهایتاً کاهش میزان تولید ناخالص داخلی در کشور منجر می‌شود.

باید به این نکته توجه نمود که پیام‌رسان‌های مجازیِ تلگرام و اینستاگرام، مضاف برآنکه نقش انتقال پیام و انتشار اخبار را برعهده دارند، امروز بستری برای توسعه بخش خدمات در کشور و گسترش فعالیت کسب و کار‌های نوین به حساب می‌آیند که ادامه محدودیت در دسترسی به آن‌ها، منجر به کاهش چشمگیر منابع درآمدی این کسب و کار‌ها، بیکاری برخی جوانان و نهایتاً کاهش میزان تولید ناخالص داخلی در کشور خواهد شد. در راستای پیشگیری از بُروزِ این چالش بزرگ اقتصادی، لازم است تا ایجاد محدودیت در دسترسی به پیام‌رسان‌هایِ مجازی هرچه سریع‌تر مرتفع شده و برای حفظ امنیت و آرامش در داخل کشور، استفاده از راهکارهای سلبی در اولویت آخر قرار گیرد.

ناهید تاج الدین دبیر کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز در این باره مي‌گوید: بودجه وزارت ارتباطات در لایحه بودجه ۹۷ چیزی حدود ۳۹ هزار میلیارد ریال یعنی تقریباً سه برابر بودجه وزارت صنعت، معدن و تجارت است و این نشان می‌دهد دولت بر روی ظرفیت‌های فضای مجازی برای ایجاد اشتغال و کسب و کارهای اینترنتی حساب ویژه ای باز کرده، اما متاسفانه فیلترینگ تلگرام یک نقض غرض بزرگ در این زمینه محسوب می‌شود. فیلترینگ تلگرام همه رشته‌های دولت را در زمینه کسب و کارهای مجازی پنبه خواهد کرد و متاسفانه نقشه راه دولت را در این زمینه مخدوش می‌کند. این در حالی است که محمد آذری جهرمی وزیر ارتباطات پیش از این در صفحه شخصی توئیترخود، در پاسخ به این که تصمیم به مسدود شدن تلگرام و اینستاگرام از سوی چه مرجعی گرفته شده است، گفته بود:این تصمیم در شورای امنیت کشور گرفته شده و موقتی‌ است و مرجعی که تصمیم گرفته، اعلام رفع نیز خواهد کرد.
اما در صورت باز نگشتن تلگرام به روال عادی، در میان مدت باید برای این مسئله چاره ای اندیشید. علی توسلی نایب رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران مي‌گوید:« بنا بر اعلام بزرگترین فعالان بازار کسب و کارهای اینترنتی شامل ارائه‌دهندگان اینترنت، فروشگاه‌های اینترنتی، تاکسی‌های آنلاین و امثال آنها از اختلال اینترنت در چند روز گذشته 500 میلیارد تومان زیان کرده‌اند. » در شرایطی که یکی از اهداف دولت دوازدهم ایجاد بیش از ۷۰۰ هزار شغل در سال می‌باشد و فضای مجازی در این بین یکی از مهم‌ترین بسترهای شکل گیری فعالیت اقتصادی و تولید شغل به ویژه در بخش خدمات است، التهابات چند روز اخیر در کشور باعث شده تا بخش عمده‌ای از فعالیت‌های اقتصادی موجود در فضای مجازی کشور به واسطه اِعمال محدودیت در دسترسی به تلگرام و اینستاگرام، با اختلال جدی مواجه شوند. علاوه بر این، تلاش‌های جمع کثیری از جوانان ِبا انگیزه که گاهاً چند سال از بهترین دوران عمر خود را برای جذب مخاطب و تثبیت در بازار، سرمایه‌گذاری نموده‌اند، هدر خواهد رفت و در ‌‌نهایت منجر به افزایش تعداد بیکاران در جامعه و نا‌امیدیِ بیش از پیشِ آن‌ها خواهد شد.

اهمیت کسب و کار‌هاي مجازی
تلگرام در ایران فقط یک شبکه اجتماعی ساده نیست. بسیاری از خلأهای الکترونیک در کشور ما با شبکه‌ای مانند تلگرام پر شده است. عبدالرضا نوروزی نایب‌رئیس اول کمیسیون فناوري اطلاعات در این باره مي‌گوید: «امروزه بسیاری از روستاییان با دسترسی به شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام و اینستاگرام کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کرده و بدون نیاز به مهاجرت به تهران یا سایر کلانشهرها، معیشت خود را تأمین می‌کنند. حتی برخی از آنها به توسعه فروش کالاهای بومی خود پرداخته‌اند. با بسته‌شدن این شبکه‌ها، دریچه‌های تجاری در سایر کشور بسته می‌شود.»
 این در حالی است که جابه جایی به شبکه پیام رسان دیگر با شکست صد در صدی کسب و کار‌هاي ایجاد شده فعلی همراه خواهد بود زیرا یک فروشگاه مجازی گاهی ٣‌سال برای جذب فالوور و تثبیت در بازار زحمت کشیده و جابه‌جایی به شبکه‌های دیگر مثل واتس‌اپ کسب‌وکارهای اینترنتی را زمین زده و موجب می‌شود برخی از آنها متضرر و ورشکسته کامل شوند. به‌خصوص که کسب‌وکار آنها مشمول زمان نیز خواهد شد. با همه این اوصاف و با در نظر گرفتن این موضوع که تلگرام و اینستاگرام جایگزین بومی ندارند و پیام رسان‌هاي داخلی نیز پاسخگوی خیل عظیم 40 میلیونی کاربران تلگرام نیستند، بهتر است مسئولانه مربوطه در دولت دوازدهم که قبل از انتخابات از ایجاد فرصت‌هاي شغلی سخن مي‌گفتند، فرصت‌هاي شغلی فعلی را از جوانان دریغ نکرده و بنا به صحبت‌هاي وزیر ارتباطات فیلترینگ تلگرام و اینستاگرام دائمی نباشد و هر چه زودتر رفع شود تا صاحبان کسب و کار مجازی بیش از این متضرر نشوند.