بررسی رفتار و گفتار رئیس‌جمهور روحانی

روزنامه بهار: دیگر عادت کرده‌ایم که پس از یک دوره انفعال در اقدامات دولت شاهد صراحت کلام در اظهارات رییس دولت باشیم. با نگاهی به الگوریتم رفتاری روحانی می‌توانیم به این نتیجه برسیم که او در مقاطعی از زمان تبدیل به صریح‌ترین چهره سیاسی چهار دهه اخیر می‌شود و اندکی بعد دوباره به همان شخصیت محافظه کار خود نزدیک می‌شود. علت این فاصله میان این دو تصویر از روحانی چیست؟ در ادامه به پاسخ‌های احتمالی به این پرسش خواهیم پرداخت، پرسشی که هر چه بیشتر از عمر دولت اعتدال می‌گذرد بیشتر از قبل در بخش هایی از جامعه مطرح می‌شود و اندک اندک تبدیل به ابهامی بزرگ شده است.

روز گذشته هنگامی که رییس جمهور پشت‌تریبون جشنواره فارابی قرار گرفت یکبار دیگر همان وجه صراحت خود را برای مخاطبانش عرضه کرد و با انتقاد شدید از برخی ائمه جمعه که با ادبیات نامناسب نسبت به مردمی که اخیرا یا در گذشته به خیابان‌ها آمده بودند موضوعاتی از قبیل خسارت زدن به اموال عمومی را که در حاشیه این گونه اعتراضات در همه جهان اتفاق می‌افتد امری طبیعی دانست. این نگاه به مقوله اعتراضات خیابانی به خصوص هنگامی که با نقد صریح و شدیداللحن نسبت به افرادی که خود را صاحبان «تریبون‌های مقدس» می‌دانند همراه می‌شود نشانگر وجهی از حسن روحانی است که در هفته آخر دوران مبارزات انتخاباتی سبب ایجاد انگیزه و امید برای شرکت در انتخابات در جامعه شد.

پس از این سخنان رییس جمهور همانطور که انتظار می‌رفت در فضای مجازی علاوه بر تایید و تحسین او شاهد نقدهایی هم بودیم که با این پرسش همراه بود که چرا میان این حرف‌های زیبا و اعمالی که از سوی نهاد قدرت می‌بینیم این میزان فاصله و شکاف وجود دارد؟ آیا روحانی در حال سرگرم کردن مردم برای فراموشی بی تدبیری‌ها و خطاهایی است که در روزهای اخیر بخش‌هایی از آن رسانه‌ای شده است؟ این پرسش‌ها وابهامات تقریبا پس از هر سخن حسن روحانی که با صراحت لهجه همراه است شنیده می‌شود و بالاخره باید یک روزی رییس جمهور و همراهان او به این ابهام‌های فراگیر به وجود آمده در جامعه پاسخ‌های شفافی بدهند. شاید یکی از راه‌های عبور از این ابهام آن است که رییس دولت در کنار صراحت کلام کمی هم از گزارش عملکرد دولت برای اجرای این اظهارات بگوید.

ریشه فاصله میان رفتار و گفتار دولت اعتدال در برخی بخش‌ها را می‌توان در تفاوت میان «حسن روحانی» و «رییس جمهور روحانی» دانست. روحانی در جایگاه رییس جمهور با محدودیت‌های مختلفی برای انجام وظایفش در حیطه‌ای که قانون اساسی به او اختیار داده است مواجه است؛ از محدودیت‌های ساختاری تا ایجاد محدودیت‌های غیرقانونی. او هنگامی که در مقام سخن گفتن است از جایگاه حقیقی «حسن روحانی» با صراحت حرف می‌زند و اهداف آزادی خواهانه و اصلاحات ساختاری در سیاست و اقتصاد ایران را وعده می‌دهد اما هنگامی که به صحنه عمل برمی گردد در حقیقت به جایگاه حقوقی اش باز گشته است و با انواع و اقسام محدودیت‌های آشکار و نهان مواجه می‌شود که سبب ایجاد فاصله میان گفتار و رفتار او می‌شود. از طرف دیگر برخی از آنچه رییس جمهور می‌گوید زمان‌بر است و شاید برای اجرایی شدن کامل آن نیاز به چند دولت دیگر هم باشد. در نتیجه نمی‌توان انتظار داشت این بخش از گفته‌های روحانی در زمانی سریع (حتی به‌اندازه دو دوره دولت او) اجرایی شود و تنها انتظار آن است که گام هایی برای اجرایی شدن آن برداشته شود.

و سومین دلیل فاصله میان سخن و عمل حسن روحانی را می‌بایست در نوع شخصیت حقیقی و سوابق او جستجو کرد. بیاییم با هم یک مثال را مرور کنیم. رییس جمهور برای دولت دوازدهم با سه همکار خود در دولت صحبت کرده تا به عنوان سه وزیر زن در دولت دوازدهم حضور داشته باشند. آن‌ها نیز موافقت خود را اعلام می‌کنند و مشغول بررسی شرایط حضور در وزارتخانه می‌شوند.به یکباره روحانی به مرحله «خواستم اما نشد» می‌رسد. این «اما نشد» رییس جمهور لزوما به دلیل فشاری قانونی نبوده است زیرا در هیچ کجای قانون اساسی و یا قوانین موضوعه کشور ممنوعیت حضور وزیر زن در دولت را نداریم و حتی در دولت دهم شاهد معرفی سه وزیر زن  به مجلس برای حضور در دولت بودیم که یکی از آنان رای آورد. چنین اتفاقاتی در دولت روحانی را تنها می‌توان به روحیه محافظه کار او نسبت داد که در تلاش است در کنار اجرای وعده هایش تنشی را در فضای سیاسی کشور ایجاد نکند.

 صراحت کلام رییس جمهور در برخی مواقع خاص مثل این روزها دلیل دیگری هم دارد و آن تلاش برای عبور از فضای ناامید شکل گرفته در میان حامیان دولت است. از این واقعیت گریزی نیست که در بخشی از حامیان دولت اعتدال نوعی ناامیدی به وجود آمده است. اینکه علت این موضوع چیست و تا چه حد طراحی جریان رقیب است و چه میزانش به عملکرد ضعیف دولت و رییس جمهور بازمی گردد مجال دیگری می‌طلبد اما ناامیدی موجود در طیف حامیان دولت یک واقعیت است. بخشی از دلایل صراحت کلام روحانی در چنین مقاطعی را می‌توان نوعی امید دادن به همراهان دولت دانست و ارسال این سیگنال که «من هنوز بر وعده‌های خود پایبندم»

به طور خلاصه می‌توان گفت که شاید کلام صریح روحانی در ابتدا سبب شعف حامیان او و به طور کلی طیف میانه رو شود اما هنگامی که عملکرد بیرونی این صراحت آن چنان ملموس و شفاف نباشد همان شعف اولیه هم تبدیل به سرخوردگی و بیشتر شدن جوّ ناامیدی در جامعه خواهد شد. به یکباره روحانی به مرحله «خواستم اما نشد» می‌رسد. این «اما نشد» رییس جمهور لزوما به دلیل فشاری قانونی نبوده است زیرا در هیچ کجای قانون اساسی و یا قوانین موضوعه کشور ممنوعیت حضور وزیر زن در دولت را نداریم و حتی در دولت دهم شاهد معرفی سه وزیر زن  به مجلس برای حضور در دولت بودیم که یکی از آنان رای آورد. چنین اتفاقاتی در دولت روحانی را تنها می‌توان به روحیه محافظه کار او نسبت داد که در تلاش است در کنار اجرای وعده هایش تنشی را در فضای سیاسی کشور ایجاد نکند.

 صراحت کلام رییس جمهور در برخی مواقع خاص مثل این روزها دلیل دیگری هم دارد و آن تلاش برای عبور از فضای ناامید شکل گرفته در میان حامیان دولت است. از این واقعیت گریزی نیست که در بخشی از حامیان دولت اعتدال نوعی ناامیدی به وجود آمده است. اینکه علت این موضوع چیست و تا چه حد طراحی جریان رقیب است و چه میزانش به عملکرد ضعیف دولت و رییس جمهور بازمی گردد مجال دیگری می‌طلبد اما ناامیدی موجود در طیف حامیان دولت یک واقعیت است. بخشی از دلایل صراحت کلام روحانی در چنین مقاطعی را می‌توان نوعی امید دادن به همراهان دولت دانست و ارسال این سیگنال که «من هنوز بر وعده‌های خود پایبندم» به طور خلاصه می‌توان گفت که شاید کلام صریح روحانی در ابتدا سبب شعف حامیان او و به طور کلی طیف میانه رو شود اما هنگامی که عملکرد بیرونی این صراحت آن چنان ملموس و شفاف نباشد همان شعف اولیه هم تبدیل به سرخوردگی و بیشتر شدن جوّ ناامیدی در جامعه خواهد شد.