اشتغال کارگران در شرایط سختِ جوی

به گزارش  ایلنا، آسمان در چهار استان‌ جنوبی ایران رنگی تیره و غبارآلود دارد اما حتی زیر همین آسمانِ یک رنگ، از برابری میانِ مزدبگیران، خبری نیست. اینجا شرایط کار و پرداخت برای کارمند و کارگر تفاوت دارد. از خوزستانی که این روز‌ها نامش بیشتر با ریزگرد‌ها گره خورده‌ تا بوشهر و هرمزگان و سیستان و بلوچستان، وضعیت اقلیت کارمند با اکثریت مزدبگیرانی که کارگر تلقی می‌شوند؛ دستمزدها توفیر دارد.در میان مقررات اداری- استخدامی کشور، برخی برای کمک به کارمندان شاغل در مناطق بد و آب و هوا وضع شده‌اند؛ یک نمونه‌اش موضوع پرداخت حق جذب تحت لوای قانون «جذب نیروی انسانی به نقاط محروم و دورافتاده و مناطق جنگی» که در سال شصت و هفت شمسی تصویب شده‌است. نمونه دیگر آن، تکلیفی است که در ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری برای پرداخت فوق‌العاده بدی‌آب و هوا به کارکنان دارای مشاغل تخصصی، پیش بینی‌شده است و‌ دست‌ِآخر، تکلیفِ تاکیدیِ جدیدی‌ که به استناد همین مقررات، در ماده ۱۱۲ قانون برنامه ششم توسعه برای دولت تعیین ‌شده‌است.
محتوای تمامی این مقررات را می‌توان این‌طور ساده و خلاصه کرد: دولت و مجلس به منظور رفاه‌ حال آن گروه از کارمندانی که محل کارشان در مناطق به‌شدت گرم و بسیار غبارآلود (بدآب‌وهوا) قرار دارد، مقرراتی را وضع کرده‌اند؛ نتیجه اجرای این مقررات، افزایش درآمد کارکنان یاد شده از طریق پرداخت مزایای نقدی اضافیِ مرتبط با بدی آب و هواست. اما آیا برابر این مقررات یا مقررات مشابه، به کارگرانی که به‌اندازه همکارانِ کارمند خود و در اکثر مواقع بیشتر از آنها، در معرض هوای به‌شدت گرم و غبارآلود هستند؛ هم چنین مزایایی تعلق می‌گیرد؟
مرور اخبار حوادث کار نشان می‌دهد تابستان امسال، گرمازدگی در استان‌های جنوبی کشور، جان چهار کارگر را گرفته‌است؛ مرگ یک کارگر کوره پزخانه در شهرستان کازرون، فوت  کارگر آلومینیوم‌سازی در مسجد سلیمان و درگذشت دو کارگر شهرداری در بندرعباس و چغادک استان بوشهر.جدا از بازخوانی این اخبار ناخوشایند که از وضعیت نابرابر کارگران و کارمندان شاغل در مناطق بد آب و هوا حکایت دارد؛ صحبت‌های فعالان کارگری نیز حاکی از آن است که برخورداری از مزایای بدی آب و هوا، امتیازی است که فقط کارمندان دولت به آن دسترسی دارند.

در اهواز هیچ کارخانه‌ای به خاطر آب و هوای نامساعد تعطیل نمی‌شود
مصطفی‌نظری (عضو هیات مدیره کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان خوزستان) در توضیح شرایط متفاوت کارگران و کارمندان شاغل در خوزستان می‌گوید: تمامی مزایایِ کارکردن در مناطق بد آب و هوا فقط مختص کارمندان دولت‌ است. در بودجه دولتی فقط برای حق بدی‌ِ آب و هوای کارمندان؛ ردیف تعیین شده است؛ حتی کارگرانی که در ادارات دولتی مشغول‌ به کارند، سهمی از این مزایا ندارند.وی ادامه می‌دهد: در روزهایی استانداری به دلیل گرمای هوا یا وزش ریز‌گرد، اعلام تعطیلی می‌کند. در این میان کارگران شاغل در ادارات دولتی نیز اگر شغلی ستادی داشته باشند، مانند کارمندان در تعطیلی سهیم می‌شوند؛ اما اگر حرفه این کارگران، مشاغل خدماتی مثل حمل ‌و نقل و پرستاری باشد، باید در محل کارشان حاضر شوند. آن‌ها اگر خوش‌شانس باشند می‌توانند از کارفرما، بابتِ کار در چنین روزهایی، مزایای اضافه‌کاری در روز تعطیل را دریافت کنند.

این فعال کارگری همچنین شرایط کارگرانی را که در استخدام کارفرمایان غیردولتی هستند،  اینطور توضیح می‌دهد: سراغ ندارم که هوای به شدت گرم و غبارآلود، کارخانه‌ای را تعطیل و کارگرانش را روانه خانه کرده باشد. معمولا مصوباتی که استانداری برای روزهای غبارآلود و به شدت گرم دارد، برای کارگران بخش خصوصی یا نیروی کار پیمانکاری مثل کارگران شهرداری کارایی ندارد. اینجا که می‌رسد، قانون کار ملاک می‌شود و البته در این قانون هیچ صحبت مشخصی در این رابطه نشده است.
در عسلویه اسباب آرامش فقط برای گروه اندکی فراهم است
‌ناصرآغاجری (فعال کارگری مناطق نفتی) نیز تفاوت شرایط شغلیِ کارگران پروژه‌های نفتی را با سایر کارکنان این‌طور توضیح می‌دهد: در مناطقی مثل عسلویه که گرما و آلودگی ‌هوا به‌شدت بالاست، اسباب آسایش فقط برای گروه اندک شماری از کارمندان وزارت نفت فراهم است. مزایایی مثل حق بدی‌ِ آب‌وهوا هرماه همراه حقوق پرداخت می‌شود؛ اما بهترین اتفاق برای کارگرانی که بیشترشان پیمانکاری هستند، این است که‌‌ همان دستمزد تعیین شده را با کمترین تاخیر دریافت کنند.وی در مورد امکانات رفاهی‌ای که برای نیروهای شاغل در این مناطق درنظر گرفته‌شده است؛ می‌گوید: نشستن در کانکس‌های مجهز به کولرگازی و دسترسی به یخچال‌هایی پر‌از نوشیدنی‌های خنک، امتیازی است که تنها برای کارمندان وزارت نفتی و کارکنانِ پیمانکاران دست‌اول درنظر گرفته شده است. بیشتر کارگرانی که کارشان یدی‌ است، ناچارند از صبح زود تا پاسی از شب،  بی‌وقفه کارکنند؛ با اینکه انجام کارِ سنگین بدنی، سرعت دفع آب‌ بدن را بالامی‌برد، اما در طول روز بسیاری از این کارگران حتی به آب‌سردکن نیز دسترسی ندارند.
بدی آب و هوا؛ یکی از گرفتاری‌های کارگران سیستان و بلوچستان
گرما و غبارآلود بودن هوای سیستان و بلوچستان نیز مشکلی است که محمد‌گل بامری (دبیراجرایی خانه کارگر زابل) در صحبت‌های خود با خبرنگار ایلنا، به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: بدی‌ آب و هوا یکی از گرفتاری‌های مردم سیستان و بلوچستان است؛ اما اینجا عاقبت به خیری فقط نصیب کارمندان دولت می‌شود. کارگران اگر شانس بیاورند و  کاری پیدا کنند، فقط باید به‌‌ همان مزد حداقلی دل‌خوش کنند. گرما و غبار نتوانسته‌ کارفرمایان را مجاب کند تا کارگران را تعطیل کنند؛ فقط کارمندان هستند که تعطیلی و مزایای اضافی مزدی شامل حالشان می‌شود.وی ادامه می‌دهد: برای تابستان امسال هم که افزایش گرمای هوا نگران‌کننده بود؛ استانداری به کارفرمایان توصیه کرد تاحد ممکن از ساعت کار روزانه کم کنند؛ اما در ساعت کاری بیشتر کارگاه‌ها تغییری ایجاد نشد.این فعال کارگری می‌افزاید: تنها ملاحظه‌ای که دولت برای گرم شدن هوای سیستان و بلوچستان کرد و تقریبا شامل حال همه مردم شد؛ پایین نگهداشتن تعرفه مصرف انرژی برای مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی بود که در مناطق مختلف استان از یک تا سه ماه اجرا شد؛ اما دولت با شروع پاییز طوری برای افزایش تعرفه‌ها اقدام کرد که در عمل تخفیف این چند ماه نیز جبران شد.

به نظر می‌رسد در استان‌های بد آب و هوای جنوبی، مزایای سختی کار و امتیازاتی از قبیل تعطیلی یا کاهش ساعات کار، فقط به کارمندان و نیروی کار بخش دولتی تعلق می‌گیرد و کارگران علیرغم اینکه غالبا در محیط‌های کاری سخت‌تر و پرخطرتر مشغول به کارند،  از این دست مزایا محرومند. دقیقا به همین دلیل است که در تابستان سال جاری کارگر پاکبانِ بوشهری در اثر گرما جان خود را از دست می‌دهد و دو کارگر در خوزستان، قربانی گرمازدگی می‌شوند.