کاهش سطح خزربا سرعت 100 برابراقیانوس ها

دکترهمایون خوشروان در گفت و گو با ایرنا افزود: با این روند کاهش، یعنی آبی که باید وارد خلیج گرگان شود طی سال 2016 و 2017 حدود 16 میلیارد متر مکعب کسری بیلان داشت چون دریای خزر طی یک سال گذشته چهار سانتی متر افت آب داشته است.وی ادامه داد: بنابراین اگر این میزان را به مساحت دریای خزر احتساب دهیم اکنون معادل 16 میلیارد متر مکعب آب کم داریم و این آب کم یعنی اثر کاملا مشخص بر روی تراز آب خلیج گرگان و تالاب میانکاله که باید جدی گرفته شود.عضو هیات علمی گروه پژوهشی مدیریت محیط زیست وزارت علوم تحقیقات و فناوری با اشاره به مطالعه 10 ساله خود بر روی خلیج گرگان گفت: خلیج گرگان اکنون در وضعیت اضطرار قرار دارد، یعنی مانند بیماری است که به اورژانس مراجعه کرده و باید بستری شود تا بعد از ریکاوری سلامتی خود را به دست آورد اما متاسفانه عده ای از متخصصان و مدیران هنوز باور ندارند که این بیمار به اتاق مراقبت های ویژه نیاز دارد و آنرا را به حال خود رها کرده اند و حتی در تصمیم گیری ها به گونه ای عنوان می کنند که فعلا فعالیتی را برای نجات خلیج گرگان انجام ندهیم.وی اظهار کرد: در اینجا دو واقعیت وجود دارد یکی این که دریای خزر که منبع تامین کننده آب خلیج گرگان و تالاب میانکاله است با سرعت 100 برابر آب اقیانوس ها دچار کاهش می شود.
عضو کمیته ملی نجات خلیج گرگان گفت: تا دو هفته پیش که در منطقه بودم بیش از 90درصد تالاب میانکاله خشک شده بود؛ همچنین خلیج گرگان هم حدود 23 درصد مساحت خود را از دست داده است متاسفانه آن بخشی از خلیج گرگان در حال خشک شدن است که در منتهی الیه غربی قرار گرفته و از لحاظ اکولوژیکی یکی از مهمترین قسمت های خلیج گرگان است.

وی افزود: این بخش یک محیط بسیار کم عمق، غنی از غلظت اکسیژن ، نور کافی و المان هایی است که باعث می شود یک اکوسیستم پویا باشد، در حال از بین رفتن است بنابراین اگر فرصت سوزی کنیم و مشکل خلیج گرگان را حل نکنیم می بینم که غنای ژنتیکی این خلیج و تالاب میانکاله خیلی سریع نابود می شود و دیگر نمی توانیم کاری کنیم .خوشروان که به ارائه مقاله ای با عنوان نوسانات سطح تراز آب دریای خزر و راهکار نجات خلیج گرگان در چهارمین کنفرانس بین المللی اقیانوس شناسی خلیج فارس پرداخته، گفت: رسیدن خلیج گرگان به این وضعیت دو علت اصلی دارد.وی افزود: یکی کاهش تراز آب دریای خزر که مهمترین علت است و دوم کاهش حقابه تالاب است در واقع جلوی آبهای شیرین در قالب آب بندها و رودخانه ها که باید به عنوان حقابه وارد تالاب شود گرفته شده چون یا برای پرورش ماهی یا کشاورزی استفاده می شوند بنابراین دیگر خلیج گرگان نمی تواند آبگیری کند.خوشروان ادامه داد: بنابراین تالاب در حال از دست دادن آب شیرین خود است، از طرف دیگر هم آب دریای خزر در حال کاهش است و دیگر وارد خلیج نمی شود بنابراین دو منبع ورودی آب در خلیج گرگان دچار مشکل شده است.

وی افزود: بنابراین دو علت اصلی خشک شدن خلیج گرگان یکی کاهش دبی رودخانه ها به علت فعالیت های انسانی، مهار آبهای سطحی با هدف فعالیت های اقتصادی و در نهایت کاهش سطح تراز آب خزر به عنوان مهمترین دلایل خشک شدن خلیج گرگان است.وی به ارائه سه راهکار در کمیته ملی نجات خلیج گرگان اشاره کرد و گفت: اولین راهکار لایروبی کانال های ورودی مانند کانال های آشوراده، خزینی و چوپ اوغلی به خلیج است، دو کانال آشوراده و چوپ اوغلی تبادل آب را انجام می دهند اما به علت کاهش عمق آب خزر به شدت کارایی خود را از دست داده اند، کانال خزینی هم از خلیج گرگان وارد زبانه ماسه ای میانکاله می شود اما در نیمه راه متوقف می شود چون دریای خزر عقب نشینی کرده و دیگر نمی تواند به دریای خزر برسد.

رییس گروه پژوهشی مدیریت محیط زیست وزارت علوم تحقیقات و فناوری افزود: البته این راهکار مردود است چون پیش بینی می شود دریای خزر تا سال 2100 بیش از یک و نیم متر کاهش سطح تراز آب خواهد داشت بنابراین اگر آب دریای خزر تا این اندازه پایین رود، اگر لایروبی نیز انجام شود عملا دیگری آبی نیست که وارد خلیج گرگان شود.
وی به راهکار دوم اشاره کرد و گفت: دوم بحث این است که بیایم با احداث یک کانال مصنوعی در بخش منتهی الیه غربی خلیج گرگان در مقابل جزیره اسماعیل سای که شیب نسبتا مناسبی دارد، آب خزر را از این طریق در یک فاصله یک و نیم کیلومتری وارد خلیج گرگان کنیم .وی افزود: این موضوع هم می تواند به صورت کوتاه مدت مشکل خلیج گرگان را حل کند اما این کانال هم اگر دریای خزر به عقب نشینی خود ادامه دهد می تواند مشکل آفرین شود.خوشروان اظهار کرد: سومین راهکار به نیروگاه حرارتی نکاء بر می گردد ، به این معنا که نیروگاه حرارتی نکاء روزانه 10 متر مکعب بر ثانیه آب حرارتی مازاد خود را وارد دریای خزر می کند و اکنون چون آب دریا به علت گرمایش زمین گرم شده این آب گرم برای نیروگاه مشکل ایجاد می کند که پیشنهاد دادیم آب نیروگاه را از طریق یک خط لوله 14 کیلومتری به بخش غربی خلیج گرگان که در حال خشک شدن است انتقال دهیم تا خلیج نجات یابد.

وی افزود: این گزینه خوبی است که بتوانیم از طریق آب مازاد این نیروگاه خلیج گرگان را پرآب کنیم، البته این کار خودش هم نیاز به یک سری ملاحظات مهندسی دارد ما نمی توانیم آب شور خزر را بدون این ملاحظات وارد خلیج گرگان کنیم یک سری از فرایندهای ژئوشیمیایی است که روی آب در مرحله انتقال باید صورت گیرد تا آب ایده آل منطبق با شرایط اکولوژیک خلیج گرگان وارد آن شود تا توازان آب شور و شیرین به هم نخورد.وی ادامه داد: برای این منظور می توانیم با استفاده از آب حرارتی نیروگاه و رودخانه نکارود تلفیقی ایجاد کنیم تا یک آب مناسب با توجه به شوری منطقه وارد بخش غربی خلیج گرگان شود تا مشکل برای حداقل یک مدت 10 ساله حل شود تا در طولانی مدت بتوانیم راهکارهای اساسی را به کار ببریم.وی درباره آب حرارتی نیروگاه نکاء توضیح داد: این آبی است که برای خنک شدن توربین ها استفاده می شود و آبی پاک است فقط حرارت آن بالا است که در این فاصله 14 کیلومتری طول کانال انتقال خنک می شود و با فرایندی شوری را هم کاهش می دهیم .عضو کمیته ملی نجات خلیج گرگان گفت: اما متاسفانه هنوز مجریان امر به این باور نرسیده اند که از این راه می توان مشکل را حل کرد.
وی اظهار کرد: اعضای کمیته ملی نجات خلیج گرگان هنوز به این راهکار جوابی نداده اند و می گوید نیاز به مطالعات بیشتری دارد اما می دانیم هرچقدر زمان را از دست بدهیم به ضرر ما خواهد بود.وی گفت: یکی دیگر از نگرانی ها از خشک شدن خلیج گرگان ورود ریزگردها است یعنی اگر بخش غربی خلیج خشک شود و رطوبت خود را از دست بدهد ریزگردها جان کشاورزی سه استان گلستان، مازندران و گیلان را تهدید می کند.