تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۹ ساعت ۱۱:۳۰
کد مطلب : ۱۴۴۹۱۴
تمرکز 3 استان در محدوده زلزله‌خیز کشور
ایران و ترکیه لرزه‌خیزترین کشورهای منطقه
گروه علمی: براساس نتایج مطالعات لرزه‌خیزی جنوب شرقی آسیا محققان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، ایران و ترکیه به ترتیب لرزه‌خیرترین کشورهای منطقه هستند و استان‌های کرمانشاه و ایلام در لرزه‌خیزترین منطقه ایران واقع شده‌اند.
به گزارش ایسنا، ایران از جمله کشورهایی است که گسلهای فعال و خطرناک بسیاری دارد از این رو بسیاری از شهرها و مراکز جمعیتی، سکونتگاه‌ها و تأسیسات انسانی یا روی گسل‌ها و یا در مجاورت آنها واقع شده‌اند. گسل‌ها یکی از پدیده‌های مهم ژئومورفولوژیکی هستند که از حرکات تکنونیکی ناشی می‌شوند. گسل‌ها با فعالیت و حرکات خود علاوه بر اینکه می‌توانند زمین‌لرزه ایجاد کنند، باعث جابجایی عمودی یا افقی مناطق می‌شوند و اثرات تخریبی زیادی را روی ساختمان‌ها و سایر تاسیسات برجای می‌گذارند.بر این اساس و به دنبال زمین‌لرزه‌های اخیری که طی ماه‌های اخیر در کشور رخ داد، گروه لرزه زمین ساخت و زلزله‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی به بررسی و مقایسه لرزه‌خیزی ایران و کشورهای همجوار در بازه زمانی کوتاه و بلندمدت پرداخت.براساس یافته‌های این محققان، ایران، لرزه خیزترین کشور منطقه است. کشورهای عراق و افغانستان به ندرت شاهد زمین‌لرزه هستند که بر همین اساس وجود زمین‌لرزه‌های زیاد در ایران در حالی که همسایه‌ها در پایداری بسر می‌برند، امری کاملا طبیعی است.این محققان همچنین اعلام کردند، مطالعه لرزه‌خیزی جنوب شرق آسیا حاکی از آن است که کشورهای ایران و ترکیه به ترتیب لرزه‌خیزترین کشورهای منطقه هستند و عدم رویداد زمین‌لرزه در کشورهای همجوار نیز پدیده‌ای قابل انتظار است. به گونه‌ای که به گفته نیره صبور، از محققان این طرح بروز زمین‌لرزه‌های متعدد با بزرگای زیاد در برخی از دوره‌های زمانی در گذشته نیز به ثبت رسیده و پدیده دور از انتظاری نیست. گسله‌های بالغ پس از یک دوره طولانی نداشتن فعالیت لرزه‌ای و تجمع انرژی، فعال شده و مدتی فعالیت لرزه‌ای متوسط دارند و دوباره وارد بازه نداشتن فعالیت خواهند شد.
وی ادامه داد: گسلهای بالغ به سبب فعالیت‌های لرزه‌ای در بازه زمانی بلندمدت، یکپارچه شده و گسل‌هایی طویل با تکه‌بندی کم را در سطح زمین ایجاد می‌کنند که به هنگام فعالیت جابه‌جایی کمی را روی گسیختگی سطحی حاصل از آنها می‌توان مشاهده کرد.این محقق از گسل "آبیز" در غرب ایران به عنوان نمونه بارز این گونه گسل‌ها یاد کرد که طویل‌ترین گسیختگی سطحی زمین‌لرزه‌ای ایران را به طول 125 کیلومتر سبب شده است و یادآور شد: این گسل‌ها به هنگام فعالیت جنبش کمتری ایجاد می‌کند و در نتیجه خسارات کمتری را به وجود می‌آورند.صبور خاطرنشان کرد: در مقابل گسلهای نارس گسلهای جوان‌تری هستند که تکه‌بندی زیادی را در گسیختگی سطحی کوتاه آنها می‌توان دید و به هنگام فعالیت، جنبش شدیدتری را به‌وجود می‌آورند و این جنبش زیاد به‌صورت جابه‌جایی زیاد روی سطح زمین ثبت می‌شود.وی ادامه داد: گسل مسبب زمین‌لرزه سلماس واقع در آذربایجان‌غربی در سال 1930، از این دسته گسل است که بلندترین افراز (scarp) زمین‌لرزه‌ای ایران را ایجاد کرده و همچنین گسلهای مسبب زمین‌لرزه‌های طبس واقع در خراسان جنوبی 1968 و رودبار در گیلان 1990 از جمله این گسل‌ها هستند که به‌لحاظ تاریخچه لرزه‌ای این گسل‌ها فعالیت خوشه‌ای نداشته و در فاصله‌های زمانی بلند، تک فعالیت لرزه‌ای شدید دارند.صبور با بیان اینکه ایران روی کمربند لرزه‌خیزی آلپ-هیمالیا واقع شده است، افزود: بر این اساس روزانه زمین‌لرزه‌های زیادی در سراسر جهان رخ می‌دهد که ایران به عنوان یکی از لرزه‌خیزترین کشورهای جهان سهم بزرگی در این میان دارد.
وی اضافه کرد: طبق نقشه فوق، گستره لرزه‌خیز ایران همخوانی بسیار نزدیکی با مرزهای سیاسی ایران دارد به‌نحوی که از سوی شرق و غرب با مرزهای کشورهای عراق و افغانستان محدود می‌شود و در خارج از مرزهای ایران، این دو کشور همسایه به ندرت شاهد رویداد زمین‌لرزه هستند. انرژی که به دلیل فشار وارد شده از سوی صفحه عربی در پوسته ایران انباشته می‌شود، گاه به صورت تغییر شکل‌های بدون زمین‌لرزه مثل چین‌خوردگی و گاه به صورت رویداد زمین‌لرزه‌ای آزاد می‌شود.کارشناس گروه لرزه زمین‌ساخت و زلزله‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور خاطرنشان کرد: در بازه زمانی دو ماه گذشته ایران شاهد زمین‌لرزه‌های متعدد و بزرگ بوده است که این تعدد رخداد زمین‌لرزه در بازه زمانی کوتاه مدت به‌نظر قابل توجه است ولی در بازه زمانی بلندتر این رفتارهای لرزه‌ای از روند کلی حاکم بر فعالیت لرزه‌خیزی منطقه تبعیت کرده و رفتار کاملا طبیعی و در خور انتظاری را شاهد بوده‌ایم.
زمین‌لرزه‌های رخ داده در بازه زمانی 10 سالهم در محدوده کشورهای ایران، عراق، ترکیه، ترکمنستان و آذربایجان
این کارشناس زمین‌لرزه با بیان اینکه استان‌های کرمانشاه و ایلام در لرزه‌خیزترین منطقه ایران (کمربند چین‌خورده-رانده زاگرس) واقع شده‌اند، تاکید کرد: در صده‌های اخیر هیچ زمین‌لرزه بزرگی در منطقه‌ای که زمین‌لرزه 21 آبان ازگله واقع در کرمانشاه رخ داد، به ثبت نرسیده بود و این در حالی است که در حدود 950 سال قبل و در سال‌های 958 و 1150 میلادی دو زمین‌لرزه با بزرگای تخمینی به ترتیب 6.4 . 5.9 را در این محدوده شاهد بودیم.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس مطالعات انجام شده این محدوده، منطقه‌ای با پتانسیل لرزه‌خیزی بالا است که مدت زمان طولانی فعالیت لرزه‌خیزی بزرگی نداشته و به سبب تجمع انرژی در گذر زمان رخداد زمین‌لرزه در آن دور از انتظار نیست، از سوی دیگر پیشینه رخداد فوج لرزه‌ای (زمین‌لرزه‌های متعدد در فاصله زمانی کوتاه در یک منطقه کوچک) در این محدوده از زاگرس به ثبت رسیده و در آذرماه سال جاری زمین‌لرزه با بزرگای 4 تا 5.7 را در جنوب شرق شهر سرپل‌ذهاب شاهد بوده‌ایم. صبور با بیان اینکه رخداد زمین‌لرزه‌های متعدد در یک محدوده از ایران به دلیل پدیده متاثر کردن سایر گسلهای همجوار (Trigger) که انرژی را در خود ذخیره کرده‌اند دور از انتظار نیست، افزود: گاهی به دنبال یک رویداد بزرگ، رخداد زمین‌لرزه را در سایر گسله‌های همجوار و یا در بخش دیگری از همان گسله شاهد بوده‌ایم.وی زمین‌لرزه‌های سیرچ استان کرمان با بزرگای 7 در سال 1981، گلباف با بزرگای 6.6 در سال 1981، فردوس استان خراسان‌جنوبی با بزرگای 7.1 در سال 1968، دشت بیاض با بزرگای 7.1 در سال 1968، کولی- بنیاباد در منطقه دشت بیاض با بزرگای 7.1 در سال 1979 و کریزان-خواف با بزرگای 6.6 در سال 1979 را از نمونه‌های این نوع زلزله‌ها دانست.کارشناس گروه لرزه زمین‌ساخت و زلزله‌شناسی سازمان زمین شناسی تاکید کرد: زمین‌لرزه‌های کرمانشاه، سومار، هجدک و ماهدشت-جنوب کرج در پهنه‌های لرزه‌خیز شناخته شده کشور رخ داد که مطالعات لرزه زمین‌ساخت در گذشته لرزه‌زا بودن آنها را نشان داده بود و امکان بروز زمین‌لرزه در آنها را انتظار داشتیم.
وی ادامه داد: گسلهای بالغ به سبب فعالیت‌های لرزه‌ای در بازه زمانی بلندمدت، یکپارچه شده و گسل‌هایی طویل با تکه‌بندی کم را در سطح زمین ایجاد می‌کنند که به هنگام فعالیت جابه‌جایی کمی را روی گسیختگی سطحی حاصل از آنها می‌توان مشاهده کرد.این محقق از گسل "آبیز" در غرب ایران به عنوان نمونه بارز این گونه گسل‌ها یاد کرد که طویل‌ترین گسیختگی سطحی زمین‌لرزه‌ای ایران را به طول 125 کیلومتر سبب شده است و یادآور شد: این گسل‌ها به هنگام فعالیت جنبش کمتری ایجاد می‌کند و در نتیجه خسارات کمتری را به وجود می‌آورند.صبور خاطرنشان کرد: در مقابل گسلهای نارس گسلهای جوان‌تری هستند که تکه‌بندی زیادی را در گسیختگی سطحی کوتاه آنها می‌توان دید و به هنگام فعالیت، جنبش شدیدتری را به‌وجود می‌آورند و این جنبش زیاد به‌صورت جابه‌جایی زیاد روی سطح زمین ثبت می‌شود.وی ادامه داد: گسل مسبب زمین‌لرزه سلماس واقع در آذربایجان‌غربی در سال 1930، از این دسته گسل است که بلندترین افراز (scarp) زمین‌لرزه‌ای ایران را ایجاد کرده و همچنین گسلهای مسبب زمین‌لرزه‌های طبس واقع در خراسان جنوبی 1968 و رودبار در گیلان 1990 از جمله این گسل‌ها هستند که به‌لحاظ تاریخچه لرزه‌ای این گسل‌ها فعالیت خوشه‌ای نداشته و در فاصله‌های زمانی بلند، تک فعالیت لرزه‌ای شدید دارند.صبور با بیان اینکه ایران روی کمربند لرزه‌خیزی آلپ-هیمالیا واقع شده است، افزود: بر این اساس روزانه زمین‌لرزه‌های زیادی در سراسر جهان رخ می‌دهد که ایران به عنوان یکی از لرزه‌خیزترین کشورهای جهان سهم بزرگی در این میان دارد.
وی اضافه کرد: طبق نقشه فوق، گستره لرزه‌خیز ایران همخوانی بسیار نزدیکی با مرزهای سیاسی ایران دارد به‌نحوی که از سوی شرق و غرب با مرزهای کشورهای عراق و افغانستان محدود می‌شود و در خارج از مرزهای ایران، این دو کشور همسایه به ندرت شاهد رویداد زمین‌لرزه هستند. انرژی که به دلیل فشار وارد شده از سوی صفحه عربی در پوسته ایران انباشته می‌شود، گاه به صورت تغییر شکل‌های بدون زمین‌لرزه مثل چین‌خوردگی و گاه به صورت رویداد زمین‌لرزه‌ای آزاد می‌شود.کارشناس گروه لرزه زمین‌ساخت و زلزله‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور خاطرنشان کرد: در بازه زمانی دو ماه گذشته ایران شاهد زمین‌لرزه‌های متعدد و بزرگ بوده است که این تعدد رخداد زمین‌لرزه در بازه زمانی کوتاه مدت به‌نظر قابل توجه است ولی در بازه زمانی بلندتر این رفتارهای لرزه‌ای از روند کلی حاکم بر فعالیت لرزه‌خیزی منطقه تبعیت کرده و رفتار کاملا طبیعی و در خور انتظاری را شاهد بوده‌ایم.
زمین‌لرزه‌های رخ داده در بازه زمانی 10 سالهم در محدوده کشورهای ایران، عراق، ترکیه، ترکمنستان و آذربایجان
این کارشناس زمین‌لرزه با بیان اینکه استان‌های کرمانشاه و ایلام در لرزه‌خیزترین منطقه ایران (کمربند چین‌خورده-رانده زاگرس) واقع شده‌اند، تاکید کرد: در صده‌های اخیر هیچ زمین‌لرزه بزرگی در منطقه‌ای که زمین‌لرزه 21 آبان ازگله واقع در کرمانشاه رخ داد، به ثبت نرسیده بود و این در حالی است که در حدود 950 سال قبل و در سال‌های 958 و 1150 میلادی دو زمین‌لرزه با بزرگای تخمینی به ترتیب 6.4 . 5.9 را در این محدوده شاهد بودیم.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس مطالعات انجام شده این محدوده، منطقه‌ای با پتانسیل لرزه‌خیزی بالا است که مدت زمان طولانی فعالیت لرزه‌خیزی بزرگی نداشته و به سبب تجمع انرژی در گذر زمان رخداد زمین‌لرزه در آن دور از انتظار نیست، از سوی دیگر پیشینه رخداد فوج لرزه‌ای (زمین‌لرزه‌های متعدد در فاصله زمانی کوتاه در یک منطقه کوچک) در این محدوده از زاگرس به ثبت رسیده و در آذرماه سال جاری زمین‌لرزه با بزرگای 4 تا 5.7 را در جنوب شرق شهر سرپل‌ذهاب شاهد بوده‌ایم. صبور با بیان اینکه رخداد زمین‌لرزه‌های متعدد در یک محدوده از ایران به دلیل پدیده متاثر کردن سایر گسلهای همجوار (Trigger) که انرژی را در خود ذخیره کرده‌اند دور از انتظار نیست، افزود: گاهی به دنبال یک رویداد بزرگ، رخداد زمین‌لرزه را در سایر گسله‌های همجوار و یا در بخش دیگری از همان گسله شاهد بوده‌ایم.وی زمین‌لرزه‌های سیرچ استان کرمان با بزرگای 7 در سال 1981، گلباف با بزرگای 6.6 در سال 1981، فردوس استان خراسان‌جنوبی با بزرگای 7.1 در سال 1968، دشت بیاض با بزرگای 7.1 در سال 1968، کولی- بنیاباد در منطقه دشت بیاض با بزرگای 7.1 در سال 1979 و کریزان-خواف با بزرگای 6.6 در سال 1979 را از نمونه‌های این نوع زلزله‌ها دانست.کارشناس گروه لرزه زمین‌ساخت و زلزله‌شناسی سازمان زمین شناسی تاکید کرد: زمین‌لرزه‌های کرمانشاه، سومار، هجدک و ماهدشت-جنوب کرج در پهنه‌های لرزه‌خیز شناخته شده کشور رخ داد که مطالعات لرزه زمین‌ساخت در گذشته لرزه‌زا بودن آنها را نشان داده بود و امکان بروز زمین‌لرزه در آنها را انتظار داشتیم.
